Αυτός θα είναι ο Κινεζικός αιώνας;

Θα είναι ο 21ος αιώνας ο “Κινεζικός Αιώνας”; Μια Ανάλυση του Άρθρου του Noah Smith

Στο πρόσφατο άρθρο του με τίτλο “Will this be the Chinese Century?” (Θα είναι αυτός ο Κινεζικός Αιώνας;), (noahpinion.blog) ο γνωστός οικονομικός σχολιαστής Noah Smith εξετάζει την ευρέως διαδεδομένη πρόβλεψη ότι ο 21ος αιώνας θα ανήκει στην Κίνα, παρόμοια με τον τρόπο που ο 20ος αιώνας συχνά χαρακτηρίστηκε ως ο “Αμερικανικός Αιώνας”. Ο Smith αναλύει τα επιχειρήματα υπέρ και κατά αυτής της θέσης, καταλήγοντας σε μια πιο σύνθετη και αβέβαιη εικόνα για το μέλλον της κινεζικής ηγεμονίας.

 
Τα επιχειρήματα του Smith

Ο Smith ξεκινά αναγνωρίζοντας τους λόγους για τους οποίους η ιδέα ενός “Κινεζικού Αιώνα” κέρδισε έδαφος: το εντυπωσιακό οικονομικό θαύμα της Κίνας τις τελευταίες δεκαετίες, η τεράστια πληθυσμιακή της βάση, οι ταχείς ρυθμοί τεχνολογικής προόδου σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αυξανόμενη στρατιωτική της ισχύς και η διευρυνόμενη γεωπολιτική της επιρροή μέσω πρωτοβουλιών όπως το “Belt and Road”.

Ωστόσο, ο κύριος όγκος της ανάλυσης του Smith εστιάζει στους παράγοντες που θέτουν εν αμφιβόλω αυτή την προοπτική. Επισημαίνει μια σειρά από σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κίνα:

Δημογραφικό πρόβλημα: Η Κίνα αντιμετωπίζει μια ταχεία γήρανση του πληθυσμού και δραματική μείωση του ποσοστού γεννήσεων. Αυτό οδηγεί σε συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και αύξηση της εξάρτησης των ηλικιωμένων, ασκώντας τεράστια πίεση στην οικονομία και το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Ο Smith θεωρεί αυτό έναν από τους πιο κρίσιμους ανασχετικούς παράγοντες.

Οικονομικές δυσκολίες: Το παλιό μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένο στις εξαγωγές και τις μαζικές επενδύσεις σε υποδομές και ακίνητα, φτάνει στα όριά του. Η χώρα παλεύει με μια κρίση στον τομέα των ακινήτων, υψηλά επίπεδα χρέους (ιδιαίτερα στις τοπικές κυβερνήσεις) και την πρόκληση της μετάβασης σε μια οικονομία που βασίζεται περισσότερο στην εγχώρια κατανάλωση και την καινοτομία. Υπάρχει ο κίνδυνος της “παγίδας μεσαίου εισοδήματος”.

Γεωπολιτικές εντάσεις: Η αυξανόμενη αντιπαλότητα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους οδηγεί σε προσπάθειες “αποσύνδεσης” (decoupling) και περιορισμούς στην πρόσβαση της Κίνας σε κρίσιμες τεχνολογίες (π.χ., ημιαγωγοί προηγμένης τεχνολογίας). Η επιθετική εξωτερική πολιτική της Κίνας έχει επίσης προκαλέσει αντισυσπειρώσεις σε διάφορες περιοχές.

Τεχνολογικά εμπόδια: Παρά την πρόοδο, η Κίνα παραμένει εξαρτημένη από ξένη τεχνολογία σε ορισμένους στρατηγικούς τομείς. Οι αμερικανικοί περιορισμοί, ειδικά στους ημιαγωγούς, ενδέχεται να επιβραδύνουν την τεχνολογική της ανέλιξη.

Πολιτικό σύστημα και “ήπια ισχύς”: Το αυταρχικό πολιτικό σύστημα, ενώ επέτρεψε γρήγορες αποφάσεις στο παρελθόν, ενέχει κινδύνους συγκεντρωτισμού, καταστολής και απρόβλεπτων πολιτικών αλλαγών. Επιπλέον, η Κίνα υστερεί σημαντικά σε όρους “ήπιας ισχύος” (soft power) – της πολιτιστικής και ιδεολογικής έλξης που άσκησαν οι ΗΠΑ κατά τον 20ο αιώνα.

 
Βασικά σημεία

-Η πρόβλεψη για έναν “Κινεζικό Αιώνα” βασίζεται στην εντυπωσιακή οικονομική και τεχνολογική άνοδο της Κίνας.

-Ωστόσο, η Κίνα αντιμετωπίζει κρίσιμες δημογραφικές προκλήσεις (γήρανση, μείωση γεννήσεων) που απειλούν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή της.

-Το οικονομικό μοντέλο της χώρας χρειάζεται επειγόντως μεταρρύθμιση, με την κρίση ακινήτων και το χρέος να αποτελούν σοβαρούς κινδύνους.

-Οι γεωπολιτικές εντάσεις με τη Δύση και οι τεχνολογικοί περιορισμοί αποτελούν σημαντικά εμπόδια.

-Η Κίνα δεν διαθέτει την “ήπια ισχύ” που χαρακτήρισε την αμερικανική ηγεμονία.

-Ο Smith αμφισβητεί την απλοϊκή ιδέα ότι ένας αιώνας “ανήκει” σε μία μόνο χώρα, τονίζοντας την πολυπλοκότητα και την αβεβαιότητα του παγκόσμιου συστήματος.

-Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με την ανάλυσή του, δεν είναι μια αδιαμφισβήτητη κινεζική κυριαρχία, αλλά είτε ένας πιο πολυπολικός κόσμος, είτε μια κατάσταση όπου η κινεζική ισχύς παραμένει περιορισμένη και αμφισβητούμενη.

 
 Η αβεβαιότητα του “Κινεζικού Αιώνα”

Η ιδέα ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο “Κινεζικός Αιώνας” έχει κυριαρχήσει στις συζητήσεις για τις διεθνείς σχέσεις και την παγκόσμια οικονομία εδώ και αρκετά χρόνια. Τροφοδοτούμενη από την πρωτοφανή οικονομική μεταμόρφωση της Κίνας από μια φτωχή αγροτική χώρα σε μια βιομηχανική και τεχνολογική δύναμη, η αφήγηση αυτή φάνταζε για πολλούς σχεδόν αναπόφευκτη. Ωστόσο, όπως αναλύει ο Noah Smith στο άρθρο του, μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει ένα τοπίο γεμάτο προκλήσεις και αβεβαιότητες που καθιστούν αυτή την προοπτική κάθε άλλο παρά σίγουρη.

Ενώ κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την τεράστια πρόοδο της Κίνας και την αυξανόμενη επιρροή της στην παγκόσμια σκηνή, ο Smith επισημαίνει εύστοχα ότι οι παράγοντες που οδήγησαν στην άνοδο αυτή δεν είναι εγγυημένο ότι θα συνεχιστούν αμείωτοι. Η πιο θεμελιώδης πρόκληση, όπως τονίζει, είναι η δημογραφική. Η πολιτική του ενός παιδιού (παρότι έχει καταργηθεί) και οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές έχουν οδηγήσει σε μια δημογραφική ωρολογιακή βόμβα: ο πληθυσμός γηράσκει ταχύτερα από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ιστορία, ενώ το ποσοστό γεννήσεων καταρρέει. Αυτό σημαίνει λιγότερους εργαζόμενους για να στηρίξουν περισσότερους συνταξιούχους, τεράστια πίεση στα δημόσια οικονομικά και δυνητική μείωση της εγχώριας ζήτησης και της δυναμικότητας για καινοτομία.

Παράλληλα, το οικονομικό μοντέλο που τροφοδότησε το “θαύμα” δείχνει σημάδια κόπωσης. Η εξάρτηση από τις επενδύσεις-ρεκόρ σε υποδομές και την φούσκα των ακινήτων δημιούργησε τεράστια χρέη και προβληματικά περιουσιακά στοιχεία. Η μετάβαση προς ένα μοντέλο που βασίζεται στην κατανάλωση και την υψηλή τεχνολογία είναι δύσκολη και συναντά εμπόδια, τόσο εσωτερικά (όπως η άνιση κατανομή του πλούτου) όσο και εξωτερικά.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι γεωπολιτικές τριβές με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους δεν είναι απλώς θόρυβος υποβάθρου. Οι αμερικανικοί περιορισμοί στην εξαγωγή προηγμένων ημιαγωγών και άλλων κρίσιμων τεχνολογιών στοχεύουν ακριβώς στην καρδιά των φιλοδοξιών της Κίνας να ηγηθεί στην επόμενη φάση της τεχνολογικής επανάστασης. Η προσπάθεια της Κίνας να επιτύχει αυτάρκεια σε αυτούς τους τομείς είναι δαπανηρή και αβέβαιη.

Τέλος, ο Smith υπενθυμίζει ότι η παγκόσμια ηγεμονία δεν είναι μόνο θέμα οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος. Η “ήπια ισχύς” – η ικανότητα να προσελκύεις και να πείθεις μέσω της κουλτούρας, των αξιών και των πολιτικών σου – υπήρξε κρίσιμο στοιχείο της αμερικανικής επιρροής τον 20ο αιώνα. Σε αυτόν τον τομέα, η Κίνα, με το αυταρχικό της σύστημα και τις συχνά συγκρουσιακές διεθνείς σχέσεις της, υστερεί σημαντικά.

Η ανάλυση του Noah Smith δεν απορρίπτει τη σημασία της Κίνας. Η χώρα θα παραμείνει αναμφίβολα ένας από τους σημαντικότερους παίκτες στην παγκόσμια σκηνή. Ωστόσο, υπογραμμίζει με σαφήνεια ότι ο δρόμος προς την αδιαμφισβήτητη παγκόσμια ηγεμονία είναι γεμάτος με τεράστια εμπόδια. Οι δημογραφικές, οικονομικές, τεχνολογικές και γεωπολιτικές προκλήσεις είναι τόσο σοβαρές που καθιστούν την ιδέα ενός “Κινεζικού Αιώνα”, με την έννοια της κυριαρχίας που άσκησαν οι ΗΠΑ, εξαιρετικά αβέβαιη. Αντί για μια μονοπολική κινεζική τάξη, το πιθανότερο μέλλον, σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, φαίνεται να είναι είτε ένας πιο ανταγωνιστικός και πολυπολικός κόσμος, είτε μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας για την τροχιά της κινεζικής ισχύος.

mywaypress.gr