Διαλυμένος Φιλελευθερισμός

Ο «νεοφιλελευθερισμός» ως παγκοσμιοποιημένη τεχνοκρατία

 
Το άρθρο του Samuel Hammond εξετάζει την έννοια του “διαλυμένου φιλελευθερισμού“, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια ολοκλήρωση, την τεχνοκρατική διακυβέρνηση και την έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει την ιστορική εξέλιξη του νεοφιλελευθερισμού, ξεκινώντας από τον Walter Lippmann και το “Καλό Κοινωνικό Σύνολο”, και αναλύει την ανάδυση ενός διεθνούς συστήματος που βασίζεται σε transnational οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ, ο ΠΟΕ και ο ΟΟΣΑ. Ο Hammond εξηγεί πώς αυτό το σύστημα υπονομεύει την εθνική κυριαρχία και οδηγεί σε μια τεχνοκρατική και αποσυνδεδεμένη από το λαό διακυβέρνηση.

 
Η άνοδος και έξέλιξη του Νεοφιλελευθερισμού

Η άνοδος του νεοφιλελευθερισμού δεν μπορεί να αποδοθεί σε ένα μόνο γεγονός ή χρονική περίοδο. Αντίθετα, η εξέλιξή του είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που απλώνεται σε αρκετές δεκαετίες και περιλαμβάνει ποικίλες επιρροές.

• Η απαρχή της ιδεολογίας: Η έννοια του “νεοφιλελευθερισμού” εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1938 στο Συνέδριο Walter Lippmann στο Παρίσι. Ο σκοπός ήταν να διαχωριστεί η νέα αυτή προσέγγιση από τον κλασικό φιλελευθερισμό του 19ου αιώνα. Στο συνέδριο, στοχαστές όπως ο Ludwig von Mises και ο F.A. Hayek συζήτησαν την ανάγκη για μια “νέα φιλελεύθερη” τάξη που θα εξισορροπούσε τις υπερβολές τόσο των κυβερνήσεων όσο και των αγορών.
• Ο ρόλος της Ευρώπης: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και διάδοση του νεοφιλελευθερισμού. Η Συνθήκη της Ρώμης, η οποία οδήγησε στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, διαμόρφωσε ένα πλαίσιο οικονομικής ολοκλήρωσης βασισμένο στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού.
• Η επιρροή του Bretton Woods: Το σύστημα Bretton Woods, που δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προώθησε την οικονομική ολοκλήρωση και τις ελεύθερες αγορές. Η κατάρρευσή του στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οδήγησε σε ένα νέο είδος φιλελευθερισμού, τον “αποσυνδεδεμένο φιλελευθερισμό”, που χαρακτηριζόταν από την άνοδο των πολυεθνικών εταιρειών και την παγκοσμιοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
• Η άνοδος της τεχνοκρατίας: Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο “αποσυνδεδεμένος φιλελευθερισμός” συνδέθηκε με την παρακμή των μεγάλων οργανώσεων μελών, όπως τα συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα, και την άνοδο μιας τεχνοκρατικής ελίτ που δραστηριοποιείται σε think tanks, νομικές εταιρείες και πανεπιστήμια.

Σήμερα, ο νεοφιλελευθερισμός αντιμετωπίζει έντονη κριτική. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η άνοδος του λαϊκισμού και η αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια του νεοφιλελεύθερου μοντέλου.

Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα για το μέλλον του νεοφιλελευθερισμού και για το είδος του πολιτικο-οικονομικού συστήματος που θα τον διαδεχθεί.

 
Πώς ο νεοφιλελευθερισμός επηρεάζει την καθημερινή ζωή;

Ο νεοφιλελευθερισμός, σύμφωνα με τις πηγές, επηρεάζει την καθημερινή ζωή των ατόμων με διάφορους τρόπους:

• Αποδυνάμωση των συνδικάτων και μαζικών οργανώσεων: Ο νεοφιλελευθερισμός ευνοεί την αποδυνάμωση των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των εργαζομένων, όπως τα συνδικάτα, οδηγώντας σε μείωση της διαπραγματευτικής τους δύναμης και δυνητικά σε χαμηλότερους μισθούς και χειρότερες συνθήκες εργασίας.
• Εξάπλωση της ιδιωτικοποίησης: Η μεταφορά υπηρεσιών από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, που προωθεί ο νεοφιλελευθερισμός, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος για τους πολίτες και σε μειωμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως η υγεία και η εκπαίδευση.
• Επικράτηση τεχνοκρατικής λογικής: Η διαμόρφωση πολιτικών βασίζεται όχι τόσο στις ανάγκες των πολιτών, όσο στις απόψεις εμπειρογνωμόνων και τεχνοκρατών, που συχνά δεν λογοδοτούν στους πολίτες.
• Αυξημένη επιρροή διεθνών οργανισμών: Ο νεοφιλελευθερισμός προωθεί την παγκοσμιοποίηση και την ενίσχυση της ισχύος διεθνών οργανισμών, όπως το ΔΝΤ και ο ΠΟΕ, οι οποίοι μπορούν να επιβάλλουν πολιτικές που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των πολιτών.
• Αίσθημα αποξένωσης και πολιτικής απάθειας: Η αποδυνάμωση των μαζικών οργανώσεων και η επικράτηση της τεχνοκρατίας μπορούν να οδηγήσουν σε αίσθημα αποξένωσης και πολιτικής απάθειας στους πολίτες, οι οποίοι νιώθουν ότι η φωνή τους δεν ακούγεται.

Συνοψίζοντας, ο νεοφιλελευθερισμός φαίνεται να επηρεάζει την καθημερινή ζωή των ατόμων με τρόπους που συχνά οδηγούν σε μειωμένη πολιτική επιρροή, αυξημένη οικονομική ανασφάλεια και αίσθημα αποξένωσης.

 
Κριτικές και αντιδράσεις στον νεοφιλελευθερισμό

Το άρθρο παρουσιάζει διάφορες κριτικές και αντιδράσεις στον νεοφιλελευθερισμό, οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα σημεία:

• Αποσύνδεση από τη λαϊκή βάση: Ο νεοφιλελευθερισμός κατηγορείται για την αποδυνάμωση των οργανισμών με μαζική συμμετοχή, όπως τα συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα, με αποτέλεσμα την αποξένωση του κοινού από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
• Υπερβολική εξουσία σε τεχνοκράτες: Η μεταφορά της διαμόρφωσης πολιτικής σε think tanks, νομικές εταιρείες και ιδρύματα ενισχύει την επιρροή των τεχνοκρατών εις βάρος της δημοκρατικής λογοδοσίας.
• Υπερ-εθνικισμός εις βάρος της εθνικής κυριαρχίας: Ο νεοφιλελευθερισμός προωθεί την υπερεθνική ολοκλήρωση μέσω οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η ΕΕ, περιορίζοντας την εθνική κυριαρχία και την ικανότητα των εθνών να χαράσσουν ανεξάρτητη πολιτική.
• Δυσμενείς κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες: Ο νεοφιλελευθερισμός συνδέεται με φαινόμενα όπως η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, το Brexit, η άνοδος του λαϊκισμού, και η οικονομική ανασφάλεια λόγω της παγκοσμιοποίησης.
• “Δημοκρατία σε αλυσίδες”: Η συγγραφέας Nancy MacLean υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός περιορίζει τη δημοκρατία, μια άποψη που οι πηγές κρίνουν εν μέρει ορθή, αν και υπερβολικά εστιασμένη σε αμερικανικά παραδείγματα.

Συνοψίζοντας, οι κριτικές στον νεοφιλελευθερισμό εστιάζουν στην απομάκρυνση του από τη λαϊκή βούληση, την ενίσχυση των τεχνοκρατών, την υπονόμευση της εθνικής κυριαρχίας και τις αρνητικές κοινωνικοοικονομικές του συνέπειες.

 
Η σχέση νεοφιλελευθερισμού και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός συνδέεται με την άνοδο των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, όχι μέσω της ενθάρρυνσης της φιλανθρωπίας, αλλά μέσω της δημιουργίας ενός «αποσυνδεδεμένου» πολιτικοοικονομικού συστήματος.

• Παρακμή οργανώσεων μελών: Ο νεοφιλελευθερισμός, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, οδήγησε στην παρακμή μεγάλων οργανώσεων με μέλη, όπως τα συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα. Αυτές οι οργανώσεις, που κάποτε διαπραγματεύονταν συλλογικά για τα συμφέροντα των μελών τους, αντικαταστάθηκαν από ένα «τεχνοκρατικό κράτος».
• Άνοδος «συλλόγων χωρίς μέλη»: Η τεχνοκρατική τάξη, που προωθεί τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού, στεγάζεται σε think tanks, νομικές εταιρείες, πανεπιστήμια και μεγάλα ιδρύματα, τα οποία ονομάζονται «σύλλογοι χωρίς μέλη».
• Χρηματοδότηση από ιδρύματα: Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, ιδρύματα όπως το Ford και το Rockefeller άρχισαν να χρηματοδοτούν ένα δίκτυο οργανώσεων σε τομείς όπως το δίκαιο, τα δικαιώματα των πολιτών, ο φεμινισμός, η προστασία των καταναλωτών και το περιβάλλον.
• Υποκατάσταση κρατικών λειτουργιών: Οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, χρηματοδοτούμενες από ιδρύματα, ανέλαβαν λειτουργίες που θα μπορούσαν να παρέχονται από κρατικούς φορείς, οδηγώντας σε μια μορφή ιδιωτικοποίησης.
• «Φιλελευθερισμός ομάδων συμφερόντων»: Οι φιλελεύθεροι μεταρρυθμιστές συνέδεσαν τις κοινωνικές τους πολιτικές με μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, δημιουργώντας μια μόνιμη εκλογική βάση για τις πολιτικές αυτές.
• Τεχνοκρατική προσέγγιση στην κοινωνική πολιτική: Ο νεοφιλελευθερισμός αντιμετώπισε τα κοινωνικά προβλήματα, όπως η φτώχεια και η ανισότητα, ως ζητήματα που μπορούν να λυθούν από «ειδικούς» σε μη κερδοσκοπικές οργανώσεις.

Συνοψίζοντας, το άρθρο υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός οδήγησε στην άνοδο των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, όχι ως έκφραση αυξημένης φιλανθρωπίας, αλλά ως μέρος μιας ευρύτερης μετατόπισης προς ένα τεχνοκρατικό και «αποσυνδεδεμένο» σύστημα διακυβέρνησης, όπου η διαμόρφωση πολιτικής και η παροχή υπηρεσιών μεταφέρονται από κρατικούς φορείς σε οργανισμούς που χρηματοδοτούνται από ιδρύματα και δεν λογοδοτούν άμεσα στο κοινό.