Η Διαταραχή του Νέου Κόσμου
Η εμφανής απουσία ηγετών όπως ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping και ο Ινδός πρωθυπουργός Narendra Modi από την 78η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών υπογραμμίζει τις σημερινές μυριάδες γεωπολιτικές προκλήσεις. Από τον πόλεμο της Ουκρανίας μέχρι τον αγώνα εξοπλισμών τεχνητής νοημοσύνης, οι παγκόσμιες προοπτικές φαίνονται ζοφερές και πρόκειται να γίνουν πιο ζοφερές.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – Υπάρχει ένα παλιό σοβιετικό ανέκδοτο στο οποίο ένας δημοσιογράφος ζητά από τον Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος να αξιολογήσει την οικονομία της χώρας. «Καλή» είναι η σύντομη απάντηση. Ο δημοσιογράφος εκλιπαρεί τον αρχηγό να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για να ολοκληρώσει την ιστορία του. «Σε αυτή την περίπτωση», απαντά ο Γενικός Γραμματέας, «δεν είναι καλή».
Περίπου το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε για την κατάσταση του κόσμου σήμερα. Καθώς πολλοί παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώνονται στη Νέα Υόρκη για την 78η ετήσια σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών , με αξιοσημείωτες εξαιρέσεις του Κινέζου προέδρου Xi Jinping, του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, του πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Rishi Sunak , του Ινδού πρωθυπουργού Narendra Modi και του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν , υπάρχουν λόγοι ανησυχίας.
Η σχέση ΗΠΑ-Κίνας, αναμφισβήτητα η πιο σημαντική αυτής της εποχής, βρίσκεται σε κακή κατάσταση παρά την πρόσφατη αύξηση του ρυθμού των διπλωματικών ανταλλαγών. Στόχος των ΗΠΑ είναι οι δύο μεγάλες δυνάμεις να δημιουργήσουν έναν όροφο για διμερείς δεσμούς. Στην καλύτερη περίπτωση, ωστόσο, οι δύο κυβερνήσεις θα μπορέσουν να αποφύγουν μια κρίση. Αλλά αυτό γίνεται πιο δύσκολο από την άρνηση της Κίνας να επαναλάβει τις επικοινωνίες μεταξύ στρατού και να δημιουργήσει ένα κανάλι επικοινωνίας για την κρίση. Ακόμη και οι αισιόδοξοι δεν προβλέπουν δρόμο για να συνεργαστούν ουσιαστικά και οι δύο σε πιεστικές περιφερειακές ή παγκόσμιες προκλήσεις στο εγγύς μέλλον.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα αντιμετωπίζει σημαντικές οικονομικές προκλήσεις , κυρίως λόγω των ελλείψεων της δικής της πολιτικής. Αλλά ακόμα κι αν τα προβλήματα είναι εγχώρια, δεν σημαίνει ότι οι συνέπειες θα παραμείνουν περιορισμένες στην Κίνα. Τουλάχιστον, αυτό που συμβαίνει εκεί θα εμποδίσει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Στη χειρότερη περίπτωση, υπάρχει η πιθανότητα η ηγεσία της Κίνας να μπει στον πειρασμό να ενεργήσει πιο επιθετικά στο εξωτερικό για να αποσπάσει την προσοχή από τα εγχώρια οικονομικά δεινά της.
Αλλού στον Ινδο-Ειρηνικό, η Βόρεια Κορέα συνεχίζει να επεκτείνει τόσο το μέγεθος όσο και την ποιότητα του πυρηνικού της οπλοστασίου. Το καθεστώς της Πιονγκγιάνγκ συνεχίζει να δοκιμάζει ολοένα και πιο προηγμένους βαλλιστικούς πυραύλους και έχει αποκαλύψει ένα υποβρύχιο με πυρηνικό οπλισμό, το οποίο θα αύξανε τη δυνατότητα επιβίωσης των πυρηνικών του δυνατοτήτων. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Βόρεια Κορέα είναι έτοιμη να συζητήσει, πολύ περισσότερο να συμβιβαστεί, τα πυρηνικά ή πυραυλικά της προγράμματα.
Μια άλλη ανησυχία είναι ότι η αντεπίθεση της Ουκρανίας, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου τρεισήμισι μήνες, έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο . Οι καλά οχυρωμένες ρωσικές δυνάμεις εξακολουθούν να ελέγχουν μεγάλες περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας. Αυτή η πραγματικότητα, μαζί με την ικανότητα της Ρωσίας να ενισχύσει την παραγωγή όπλων της εν καιρώ πολέμου –παρά τις κυρώσεις υπό τις ΗΠΑ– και να εισάγει όπλα από το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, υποδηλώνει ότι ο πόλεμος, που τώρα βρίσκεται στο δεύτερο έτος του, θα συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα.
Η Ουκρανία είναι εύλογα απρόθυμη να συμβιβαστεί με τον στόχο της να ανακτήσει το έδαφός της. Συνεχίζει να πιστεύει ότι η στρατιωτική παλίρροια θα στραφεί προς όφελός της καθώς φθάνουν πιο προηγμένα όπλα από τη Δύση. Ο Πούτιν, από την πλευρά του, πιστεύει ότι θα μπορέσει να ξεπεράσει το κόστος του πολέμου και ότι η μείωση της αμερικανικής και ευρωπαϊκής υποστήριξης για την Ουκρανία είναι θέμα «πότε» και όχι «αν». Τίποτα από αυτά δεν δίνει στους επίδοξους ειρηνοποιούς πολλά να συνεργαστούν.
Στο Αφγανιστάν, είναι ολοένα και πιο σαφές ότι οι νέοι Ταλιμπάν δεν θυμίζουν τίποτα τόσο πολύ όσο οι παλιοί Ταλιμπάν. Το πραγματικό ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό θα επιτρέψουν ξανά στη χώρα τους να γίνει σημείο εκτόξευσης της τρομοκρατίας. Στη συνέχεια, υπάρχει το ερώτημα πόσο θα συμβάλουν οι Ταλιμπάν στην αστάθεια που έχει επιδεινώσει τα τρωτά σημεία του Πακιστάν. Μιλώντας για αδύναμα κράτη που υποφέρουν από κακή διακυβέρνηση, αδύναμους θεσμούς και περιορισμένες δυνατότητες, ο αριθμός τους αυξάνεται στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική.
Από παγκόσμια σκοπιά, ο κόσμος δεν τα πάει πολύ καλύτερα. Μετά από μια παγκόσμια πανδημία που κόστισε περίπου 15 εκατομμύρια ζωές, το καλοκαίρι που πέρασε ήταν το πιο καυτό που έχει καταγραφεί . Με λίγο περισσότερο από δύο μήνες να απομένουν μέχρι να συγκληθούν αξιωματούχοι από όλο τον κόσμο για τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι κυβερνήσεις είναι έτοιμες να δώσουν προτεραιότητα στις ανησυχίες για το κλίμα έναντι των βραχυπρόθεσμων οικονομικών προτεραιοτήτων.
Τέλος, καθώς οι τεχνολογίες τεχνητής και επαυξημένης νοημοσύνης εξελίσσονται γρήγορα, δεν υπάρχουν ενδείξεις αναδυόμενης διεθνούς συναίνεσης σχετικά με το πώς να επωφεληθούν από τις εποικοδομητικές τους διαστάσεις και να χαλιναγωγηθούν οι δυνητικά καταστροφικές εφαρμογές τους.
Υπάρχουν κάποια καλά νέα. Η ισχυρή απάντηση της Δύσης στη ρωσική επιθετικότητα και, ευρύτερα, η ανανεωμένη ζωντάνια των αμερικανικών συμμαχιών και συμμαχιών στον Ινδο-Ειρηνικό με στόχο την αποτροπή του κινεζικού τυχοδιωκτισμού είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Στη Μέση Ανατολή, το Ιράν απελευθέρωσε πρόσφατα πέντε Αμερικανούς κρατούμενους με αντάλλαγμα η Ουάσιγκτον να δώσει στην Τεχεράνη πρόσβαση σε δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, υπό τον όρο ότι τα κεφάλαια θα χρησιμοποιηθούν μόνο για τρόφιμα και φάρμακα. Οι δύο χώρες φαίνεται επίσης να εργάζονται σε μια συμφωνία – αν και όχι επίσημη συμφωνία – σύμφωνα με την οποία το Ιράν θα αποδεχόταν ορισμένους περιορισμούς στις πυρηνικές δραστηριότητές του με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων.
Ομοίως, οι διαπραγματεύσεις φαίνεται να σημειώνουν κάποια πρόοδο για μια συμφωνία με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ που θα εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Εάν υπογραφεί, αυτή η συμφωνία έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την άμυνα της Σαουδικής Αραβίας έναντι της ιρανικής επιθετικότητας και να προσφέρει στην ισραηλινο-παλαιστινιακή διπλωματία κάποια αναγκαία δυναμική.
Δεν υπάρχει καμία παραβίαση της πραγματικότητας ότι τα κακά νέα υπερτερούν των καλών. Οι στόχοι διεθνούς ανάπτυξης δεν επιτυγχάνονται. Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής της G20 στην Ινδία πέτυχε ελάχιστα, και η συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ φαίνεται να ακολουθεί τα βήματά της. Το πιο σημαντικό συστατικό του ΟΗΕ, το Συμβούλιο Ασφαλείας , βρίσκεται στο περιθώριο και θα παραμείνει έτσι, δεδομένου ότι ένα από τα μέλη του με δικαίωμα αρνησικυρίας διεξάγει έναν πόλεμο που παραβιάζει την πιο θεμελιώδη αρχή του Χάρτη του ΟΗΕ. Σε μια εποχή που η ζήτηση είναι υψηλή για αποτελεσματική διεθνή συνεργασία, φαίνεται να βρίσκεται σε θλιβερή έλλειψη.
Ο Ρίτσαρντ Χάας, Επίτιμος Πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, υπηρέτησε προηγουμένως ως Διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής για το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ (2001-03) και ήταν ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου Τζορτζ Μπους στη Βόρεια Ιρλανδία και Συντονιστής για το Μέλλον του Αφγανιστάν. Είναι ο συγγραφέας του The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens (Penguin Press, 2023) και του εβδομαδιαίου ενημερωτικού δελτίου Substack « Σπίτι και μακριά ».
Πηγή: project-syndicate.org
