Η κοινωνική συλλογική ευφυΐα ως πυξίδα για το μέλλον
Να μην αντιδράς, να ενεργείς. Ο θυμός σε κάνει αδύναμο. Πρόσεχε τα παιδιά σου και τα παιδιά των άλλων. Τίποτε δεν είναι εγγυημένο. Τίποτε μην θεωρείς δεδομένο. Η δημοκρατία είναι στο χέρι σου και στο μυαλό σου. Η δημοκρατία είναι και δικό σου παιδί.Είσαι ο γεννήτορας και ο προστάτης της. Είσαι ο δυνατός πατέρας της και η στοργική μητέρα της.
Σε μια εποχή που οι πολυκρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη με ρυθμούς καταιγιστικούς, η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν τοίχο. Έναν τοίχο που δεν είναι μόνο οικονομικός ή πολιτικός, αλλά βαθιά υπαρξιακός. Οι άνθρωποι νιώθουν εγκλωβισμένοι, ανήμποροι να ανακτήσουν την πίστη τους στο μέλλον, ενώ η συλλογική μας πορεία μοιάζει να οδεύει σε αδιέξοδο. Όμως, μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, η κοινωνική συλλογική ευφυΐα μπορεί να αποτελέσει τη λύση. Όχι μια πρόχειρη διέξοδο, αλλά μια στέρεη, καθαρή απάντηση στις προκλήσεις της εποχής.
Το κενό και οι πολυκρίσεις: Η ασφυξία της κοινωνίας
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από έναν διαρκή καταιγισμό κρίσεων: οικονομικές ανισότητες, κλιματική αλλαγή, γεωπολιτικές εντάσεις, υποχώρηση των δημοκρατικών αξιών. Η κοινωνία μοιάζει να ζει σε ένα περιβάλλον όπου “όλοι είναι εναντίον όλων”. Οι θεσμοί, που παραδοσιακά λειτουργούσαν ως μηχανισμοί σταθερότητας και συνοχής, φαίνονται ανίσχυροι ή, ακόμα χειρότερα, πλήρως αποκομμένοι από τις ανάγκες των πολιτών.
Αυτό το κενό δημιουργεί ένα επικίνδυνο φαινόμενο: την παράκρουση. Ο κόσμος αναζητά απαντήσεις, ελπίδα, αλλά συχνά πέφτει θύμα λαϊκιστικών αφηγήσεων ή καταφεύγει στον ατομικισμό. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης, οι αγωνίες για την επιβίωση και η μείωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς δεν είναι απλώς σημάδια μιας κοινωνίας σε κρίση· είναι σημάδια μιας κοινωνίας που χάνει την ταυτότητά της.
Η επιδείνωση των ελευθεριών και η απουσία ανθρωποκεντρικής πολιτικής
Η διεθνής πολιτική ατμόσφαιρα επιδεινώνεται διαρκώς. Η υποχώρηση των ελευθεριών και η έλλειψη δικαιοσύνης γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική:
Η χώρα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ όσον αφορά το μερίδιο των μισθών στο ΑΕΠ, με μόλις 35,1%, ενώ η πραγματική αγοραστική δύναμη έχει μειωθεί δραματικά.
Το κόστος στέγασης αποτελεί πλέον μη βιώσιμο βάρος για πολλές οικογένειες, με πάνω από το 31% των αστικών νοικοκυριών να ξοδεύουν περισσότερο από το 40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο.
Οι μισθοί, παρά τις κυβερνητικές θριαμβολογίες, επαρκούν μόνο για το 40% των μισθωτών, ενώ ο πληθωρισμός συνεχίζει να “ροκανίζει” το διαθέσιμο εισόδημα.
Πέρα από τους αριθμούς, όμως, βρίσκεται το πραγματικό πρόβλημα: η απουσία ανθρωποκεντρικής πολιτικής. Οι κυβερνήσεις επικεντρώνονται σε ποσοτικά κριτήρια, προσπαθώντας να χωρέσουν τη ζωή των ανθρώπων μέσα σε στενά, προκαθορισμένα πλαίσια. Οι πολίτες, όμως, δεν είναι αριθμοί. Οι ανάγκες τους δεν μπορούν να περιοριστούν σε οικονομικούς δείκτες ή στατιστικές.
Τοξικό περιβάλλον, τοξικά αποτελέσματα
Η πολιτική αναταραχή, η διαφθορά και η έλλειψη λογοδοσίας δημιουργούν ένα τοξικό περιβάλλον. Το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη και η αδυναμία της κυβέρνησης να δώσει επαρκείς εξηγήσεις ή να αναλάβει ευθύνες αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Οι πολίτες βλέπουν μια κυβέρνηση που δείχνει να παραπαίει, ενώ οι συνεχείς αποκαλύψεις σκανδάλων υπονομεύουν περαιτέρω την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Από αυτή την τοξικότητα, όμως, προκύπτουν και ερωτήματα: Είναι η κοινωνία απλώς θύμα ή μήπως έχει τη δύναμη να αντιδράσει; Μπορεί η συλλογική ευφυΐα να δώσει τις απαντήσεις που οι θεσμοί αρνούνται ή αδυνατούν να προσφέρουν;
Η κοινωνική συλλογική ευφυΐα ως δύναμη αλλαγής
Σε αυτό το σκοτεινό τοπίο, η κοινωνική συλλογική ευφυΐα μπορεί να γίνει φάρος ελπίδας. Η συλλογική νοημοσύνη δεν είναι κάτι αφηρημένο. Είναι η δύναμη των ανθρώπων να συνεργάζονται, να σκέφτονται πέρα από τον ατομικισμό και να δημιουργούν λύσεις που βασίζονται στις κοινές αξίες και ανάγκες.
Πώς μπορεί να εφαρμοστεί;
Αλληλεγγύη: Σε μια κοινωνία όπου οι ανισότητες και η φτώχεια αυξάνονται, η αλληλεγγύη μπορεί να αποτελέσει εργαλείο επιβίωσης αλλά και δημιουργικής αντίστασης. Κοινότητες που στηρίζουν τα μέλη τους και δημιουργούν δίκτυα στήριξης σε πεδία καθημερινότητας μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα προς μίμηση.
Συμμετοχή: Οι πολίτες πρέπει να επαναδιεκδικήσουν τον ρόλο τους στη δημοκρατία. Η συλλογική δράση μέσω ενεργούς συμμετοχής, υπογραφών, συγκεντρώσεων συμπαράστασης και τοπικών πρωτοβουλιών μπορεί να πιέσει τους θεσμούς να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Καινοτομία: Η τεχνολογία και η γνώση μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία λύσεων που βασίζονται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών. Από πλατφόρμες συμμετοχικής δημοκρατίας μέχρι βιώσιμες οικονομικές πρακτικές, η κοινωνία έχει τα εργαλεία για να προχωρήσει.
Εκπαίδευση: Η επένδυση στην παιδεία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για μια κοινωνία που θέλει να προοδεύσει. Μια παιδεία που δεν περιορίζεται στα σχολεία, αλλά επεκτείνεται στην καθημερινή ζωή, στις αξίες και στις σχέσεις των ανθρώπων.
Μετωπική με τον τοίχο ή καθαρές λύσεις;
Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες, βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Ο τοίχος μπροστά μας είναι ψηλός, αλλά όχι ανυπέρβλητος. Οι καθαρές λύσεις δεν θα έρθουν από πάνω, αλλά από κάτω: από τους ίδιους τους πολίτες. Η κοινωνική συλλογική ευφυΐα, η αλληλεγγύη, η συμμετοχή, η καινοτομία και η εκπαίδευση μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια για μια νέα κοινωνική πραγματικότητα.
Η αλλαγή δεν είναι εύκολη. Απαιτεί θάρρος, υπομονή και πίστη στις δυνατότητές μας. Αλλά, όπως λέει και ο ποιητής, “τίποτα μεγάλο δεν κατακτήθηκε χωρίς πίστη”. Η επιλογή είναι δική μας: θα προχωρήσουμε μετωπικά στον τοίχο ή θα χτίσουμε το μέλλον μας με καθαρές, στέρεες λύσεις;
Μικρές συμβουλές
Καθώς όλα πλέον (και διεθνώς και στη χώρα) γίνονται πιο σκοτεινά, πιο περίεργα, πιο αδιαφανή, γίνονται και πιο επικύνδυνα για όλους τους πολίτες.
Συμβουλές: Να μην αντιδράς, να ενεργείς. Ο θυμός σε κάνει αδύναμο. Πρόσεχε τα παιδιά σου και τα παιδιά των άλλων. Τίποτε δεν είναι εγγυημένο. Τίποτε μην θεωρείς δεδομένο. Η δημοκρατία είναι στο χέρι σου και στο μυαλό σου. Η δημοκρατία είναι και δικό σου παιδί.Είσαι ο γεννήτορας και ο προστάτης της. Είσαι ο δυνατός πατέρας της και η στοργική μητέρα της.
Π. Τσακιρίδης
mywaypress.gr
