Η νέα μάχη για τη Μέση Ανατολή

Σαουδική Αραβία και σύγκρουση οραμάτων του Ιράν

 
Άρθρο στο  foreignaffairs.com εξετάζει τις δύο αντίθετες στρατηγικές οραμάτων  που ακολουθούν η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, γνωστές ως Vision 2030 και Vision 1979 αντίστοιχα. Η Vision 2030, η οποία εστιάζει στην οικονομική και κοινωνική μεταρρύθμιση και στον εκσυγχρονισμό, προωθείται από τον Σαουδάραβα Διάδοχο, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ενώ η Vision 1979, που βασίζεται στην ισλαμική ιδεολογία και στην αντίσταση έναντι του δυτικού κόσμου, προωθείται από τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ. Το άρθρο αναλύει τις διαφορές στις δύο οραματισμούς, ιδιαίτερα όσον αφορά την κοινωνική ζωή, την οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις, και τελικά συζητάει για τις επιπτώσεις που έχουν οι αντίστοιχες επιτυχίες ή αποτυχίες των δύο οραματισμών για την περιοχή και τον κόσμο.

 
Βασικές διαφορές μεταξύ των οραμάτων 2030 και 1979

Οι βασικές διαφορές μεταξύ των οραμάτων 2030 της Σαουδικής Αραβίας και 1979 του Ιράν εστιάζονται κυρίως στις ιδεολογικές τους βάσεις και στους στόχους τους.

• Το Όραμα 2030, υπό την ηγεσία του πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS), επικεντρώνεται στον εκσυγχρονισμό της Σαουδικής Αραβίας, στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και στη δημιουργία μιας πιο ανοιχτής κοινωνίας.
• Το Όραμα 1979, που ενσαρκώνει την Ισλαμική Επανάσταση υπό τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί και συνεχίζεται από τον διάδοχό του, Αλί Χαμενεΐ, βασίζεται σε μια θεοκρατική προσέγγιση με ισχυρή αντι-δυτική ρητορική.

Αυτές οι διαφορές αντικατοπτρίζονται τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική των δύο χωρών.

Εσωτερική Πολιτική

• Σαουδική Αραβία: To Όραμα 2030 έχει οδηγήσει σε σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, όπως η άρση της απαγόρευσης οδήγησης για τις γυναίκες και η αύξηση της γυναικείας συμμετοχής στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η κυβέρνηση επενδύει σε τομείς όπως η τεχνολογία και η ψυχαγωγία, με στόχο τη δημιουργία μιας πιο δυναμικής και ελκυστικής κοινωνίας για τους νέους.
• Ιράν: Αντίθετα, το Όραμα 1979 χαρακτηρίζεται από κοινωνικό περιορισμό και καταστολή. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αυστηρούς περιορισμούς, ενώ η ελευθερία του λόγου και η πολιτική διαφωνία καταπνίγονται. Η οικονομία του Ιράν, λόγω των κυρώσεων και της κακής διακυβέρνησης, υποφέρει από υψηλό πληθωρισμό και υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Εξωτερική Πολιτική

• Σαουδική Αραβία: Το Όραμα 2030 επιδιώκει στενότερους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, στοχεύοντας στη δημιουργία ενός συνασπισμού ασφάλειας στην περιοχή.
• Ιράν: Το Όραμα 1979 βασίζεται στην αντίσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην εξάλειψη του Ισραήλ. Η Τεχεράνη επεκτείνει την επιρροή της μέσω μαριονετών και μιμητών σε χώρες όπως το Ιράκ, ο Λίβανος, η Συρία και η Υεμένη.

Συμπεράσματα

Η αντιπαλότητα μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής. Η επιτυχία ή αποτυχία των δύο οραμάτων θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις, τόσο στην οικονομία όσο και στην ασφάλεια.

Ενώ το Όραμα 2030 εστιάζει στην οικοδόμηση ενός νέου μέλλοντος, το Όραμα 1979 φαίνεται να αρκείται στην καταστροφή του status quo. Η έκβαση αυτής της ιδεολογικής μάχης παραμένει αβέβαιη, αλλά είναι σαφές ότι θα διαμορφώσει το μέλλον της περιοχής και του κόσμου.

 
Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις για το μέλλον: Σαουδική Αραβία και Ιράν

Η μελλοντική πορεία της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, με δεδομένο το εύθραυστο τοπίο της οικονομικής ανάπτυξης και της δημοκρατίας, είναι αβέβαιη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ηγεσίες των δύο χωρών και τα αντίπαλα “Οράματά” τους.

• Η Σαουδική Αραβία, με επικεφαλής τον πρίγκιπα Mohammed bin Salman (MBS) και το “Όραμα 2030”, επιδιώκει ραγδαίο εκσυγχρονισμό, κοινωνική απελευθέρωση, και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
• Το Ιράν, με ηγέτη τον Αγιατολάχ Χαμενεΐ και την ιδεολογία της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979, εστιάζει στην διατήρηση της θεοκρατίας και την αντίσταση στις ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Η αντίθεση στις προσεγγίσεις τους είναι εμφανής:

• Ο MBS επιθυμεί να εντάξει τη Σαουδική Αραβία στη διεθνή κοινότητα, ενώ ο Χαμενεΐ επικεντρώνεται στην ισχυροποίηση του Ιράν μέσω πληρεξουσίων σε χώρες όπως το Ιράκ, ο Λίβανος, η Συρία και η Υεμένη.
• Ο MBS προωθεί κοινωνικές ελευθερίες, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ ο Χαμενεΐ διατηρεί αυστηρούς θρησκευτικούς περιορισμούς.
• Η Σαουδική Αραβία επωφελείται από την παραγωγή ενέργειας για την οικονομική της ανάπτυξη, ενώ το Ιράν υποφέρει από τις κυρώσεις λόγω της εχθρότητας προς τη Δύση.

Παράγοντες που επηρεάζουν το μέλλον:

• Εσωτερικές προκλήσεις: Ο MBS αντιμετωπίζει αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους και κινδύνους αστάθειας λόγω των ραγδαίων μεταρρυθμίσεων.
• Διεθνής επιρροή: Η σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα θα είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων και των δύο χωρών.
• Ενεργειακό τοπίο: Η διακύμανση των τιμών του πετρελαίου και οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες θα επηρεάσουν την οικονομική ανάπτυξη.
• Ηγεσία: Η μελλοντική ηγεσία του Ιράν μετά τον Χαμενεΐ και η σταθερότητα του MBS στη Σαουδική Αραβία θα παίξουν καθοριστικό ρόλο.

Συμπερασματικά, η μελλοντική πορεία των δύο χωρών είναι αβέβαιη. Η Σαουδική Αραβία ποντάρει στον εκσυγχρονισμό και την ενσωμάτωση, ενώ το Ιράν επιμένει στην επαναστατική ιδεολογία. Η επιτυχία ή η αποτυχία των “Οραμάτων” τους θα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο για τη Μέση Ανατολή, αλλά και για την παγκόσμια σταθερότητα και οικονομία.

 
Η σημασία των σχέσεων ΗΠΑ, Κίνας, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας στα Οράματα 2030 και 1979

Οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία των Οραμάτων 2030 και 1979.

ΗΠΑ:

• Το Όραμα 2030 βασίζεται στην υποστήριξη των ΗΠΑ, ενώ το Όραμα 1979 επιδιώκει την αντιπαράθεσή τους.
• Η Σαουδική Αραβία χρειάζεται την Αμερική ως σύμμαχο για την ασφάλειά της.
• Οι ΗΠΑ βλέπουν τη Σαουδική Αραβία ως σημαντικό σύμμαχο, ειδικά μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
• Η πιθανότητα συμφωνίας εξομάλυνσης Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας με την υποστήριξη των ΗΠΑ αποτελεί σημαντικό στόχο.
• Η εσωτερική πολιτική στις ΗΠΑ και η κοινή γνώμη στη Σαουδική Αραβία επηρεάζουν την πιθανότητα συμφωνίας.
• Οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον στην επιτυχία του Οράματος 2030 και στην αποτυχία του Οράματος 1979, καθώς το πρώτο υποστηρίζει την φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη και το δεύτερο την αντικρούει.

Κίνα:

• Το Όραμα 1979 εξαρτάται από την οικονομική υποστήριξη της Κίνας.
• Το 90% των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου κατευθύνεται προς την Κίνα.
• Η αντιμετώπιση των πυρηνικών και περιφερειακών φιλοδοξιών του Ιράν απαιτεί συνεργασία ΗΠΑ-Κίνας, παρά τον ανταγωνισμό τους.
• Η Κίνα, όπως και οι ΗΠΑ, ενδιαφέρεται για την πολιτική σταθερότητα και την ελεύθερη ροή εμπορίου και ενέργειας στην περιοχή.

Ισραήλ:

• Το Όραμα 2030 είναι ανοιχτό στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, ενώ το Όραμα 1979 είναι αντίθετο στην ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ.
• Η πιθανότητα συμφωνίας εξομάλυνσης Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας επηρεάζεται από την εσωτερική πολιτική στη Σαουδική Αραβία και την κοινή γνώμη.
• Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το 2023 καθυστέρησε ή και ακύρωσε την πιθανότητα συμφωνίας.
• Το Ιράν υποστήριξε την επίθεση της Χαμάς, εμποδίζοντας την προσέγγιση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας.

Συνοψίζοντας, η επιτυχία των Οραμάτων 2030 και 1979 επηρεάζεται άμεσα από τις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Η γεωπολιτική σκακιέρα, οι οικονομικοί παράγοντες και η εσωτερική πολιτική σε κάθε χώρα καθορίζουν την δυναμική αυτών των σχέσεων και την πορεία των οραμάτων.