Οι κότες της ευρωζώνης επιστρέφουν στο σπίτι για να κουρνιάσουν

Του Desmond Lachman

 
Το 1999, όταν 11 ευρωπαϊκές χώρες εισήγαγαν το ευρώ, αρκετοί εξέχοντες Αμερικανοί οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένων των Milton Friedman και Martin Feldstein, προειδοποίησαν ότι ένα κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα θα αποδεικνυόταν ένα δαπανηρό λάθος οικονομικής πολιτικής. Τα γεγονότα αποδεικνύουν τώρα πόσο προφητικές ήταν αυτές οι προειδοποιήσεις.

Οι οικονομικές επιδόσεις της Ευρώπης τις τελευταίες δύο δεκαετίες υστερούσαν σημαντικά σε σχέση με εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 2010, η ευρωζώνη βίωσε μια μεγάλη κρίση δημόσιου χρέους με επίκεντρο την Ελλάδα. Τώρα φαίνεται να βρίσκεται σε καλό δρόμο για μια άλλη τέτοια κρίση, αυτή τη φορά με επίκεντρο τη Γαλλία και την Ιταλία. Και οι δύο αυτές χώρες έχουν οικονομίες πολλές φορές μεγαλύτερες από αυτές της Ελλάδας.

Στο επίκεντρο των προειδοποιήσεων των Αμερικανών οικονομολόγων ήταν η ιδέα ότι οι διαφορετικές χώρες της ευρωζώνης δεν αποτελούσαν τη βέλτιστη νομισματική ζώνη. Δεν είχαν την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού ή την ευελιξία μισθών και τιμών που απολαμβάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ούτε οι χώρες της ευρωζώνης δημιούργησαν μια πολιτική ένωση που επέτρεψε μια πλήρως λειτουργική νομισματική και δημοσιονομική ένωση.

Προς τιμήν τους, οι Ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής αναγνώρισαν ότι με τις διαρθρωτικές αδυναμίες του, εάν το ευρώ επρόκειτο να ευδοκιμήσει, οι χώρες μέλη θα πρέπει να συμμορφώνονται με αυστηρούς κανόνες σταθερότητας της οικονομικής πολιτικής, όπως ορίζονται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Έπρεπε να διατηρήσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα κάτω από το τρία τοις εκατό του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ κάτω από το 60 τοις εκατό. Έπρεπε επίσης να στοχεύουν στη σταθερότητα των τιμών.

Δυστυχώς, η Συνθήκη του Μάαστριχτ τηρήθηκε στην παραβίαση, ιδιαίτερα από ορισμένες λεγόμενες περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας. Οι χώρες αυτές είχαν δημοσιονομικά ελλείμματα πολλαπλάσια εκείνων που προέβλεπε η Συνθήκη του Μάαστριχτ και επέτρεψαν στα επίπεδα του δημόσιου χρέους τους να ανέλθουν σε πάνω από το 100% του ΑΕΠ. Αυτό που συνέβαλε στις δύστροπες δημοσιονομικές πολιτικές αυτών των χωρών ήταν το γεγονός ότι, για πολλά χρόνια, οι αγορές απέτυχαν να πειθαρχήσουν αυτές τις χώρες. Αντίθετα, χρηματοδότησαν τις δημοσιονομικές υπερβολές αυτών των κυβερνήσεων με ασυνήθιστα χαμηλά επιτόκια.

Η κρίση δημόσιου χρέους της ευρωζώνης το 2010 αποκάλυψε την υποκείμενη διαρθρωτική αδυναμία του ευρώ, όταν οι αγορές τελικά έγιναν απρόθυμες να χρηματοδοτήσουν μη βιώσιμα δημοσιονομικά ελλείμματα. Συγκεκριμένα, οι χώρες με εξαιρετικά επιβαρυμένα δημόσια οικονομικά δυσκολεύτηκαν εξαιρετικά να αποκαταστήσουν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους καταφεύγοντας στη δημοσιονομική λιτότητα. Εγκλωβισμένες σε έναν ζουρλομανδύα του ευρώ, οι περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης διαπίστωσαν ότι δεν ήταν σε θέση να καταφύγουν στην εκτύπωση χρήματος ή στην υποτίμηση του νομίσματος ως μέσο ενίσχυσης των εξαγωγών ως αντιστάθμιση της συσταλτικής επίδρασης στη ζήτηση της δημοσιονομικής λιτότητας. Το καθαρό αποτέλεσμα ήταν μια βαθιά ύφεση στην περιφέρεια της ευρωζώνης γενικά και στην Ελλάδα ειδικότερα. Παρά τη μαζική υποστήριξη του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η Ελλάδα βίωσε μια οικονομική ύφεση στην κλίμακα της Μεγάλης Ύφεσης του 1930, καθώς αναγκάστηκε να υιοθετήσει δραστική δημοσιονομική λιτότητα.

Γρήγορα προς τα εμπρός στο σήμερα, έχουμε τη Γαλλία και την Ιταλία, τη δεύτερη και τρίτη μεγαλύτερη χώρα μέλος της ευρωζώνης, στην εννοιολογικά ίδια κατάσταση που βρέθηκε η Ελλάδα το 2010. Και οι δύο χώρες έχουν σχεδόν ρεκόρ υψηλού δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, 110% για τη Γαλλία και 140% για την Ιταλία. Επίσης, παρουσιάζουν δημοσιονομικά ελλείμματα σημαντικά υψηλότερα από το τρία τοις εκατό του ΑΕΠ των κριτηρίων του Μάαστριχτ. Αυτά τα ελλείμματα θα διασφαλίσουν ότι τα επίπεδα χρέους τους θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Όπως και η Ελλάδα, κολλημένες σε έναν ζουρλομανδύα του ευρώ, αυτές οι χώρες θα κινδύνευαν να στείλουν τις οικονομίες τους σε ύφεση εάν επρόκειτο να συμμετάσχουν σε σοβαρή δημοσιονομική λιτότητα.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα είναι η κατάρρευση του γαλλικού πολιτικού κέντρου και η άνοδος μιας δημοσιονομικά ανεύθυνης γαλλικής πολιτικής άκρας αριστεράς και ακροδεξιάς. Οι προεκλογικές υποσχέσεις των ακραίων κομμάτων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περισσότερες δημόσιες δαπάνες που θα βαθύνουν μόνο την τρύπα του προϋπολογισμού στην οποία βρίσκεται η Γαλλία. Αυτό το σημείο δεν έχει χαθεί από τις αγορές που έχουν στείλει το spread των γαλλογερμανικών ομολόγων στο υψηλότερο επίπεδο από το 2012.

Ο Phillip Lane, επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, μας διαβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη παρέμβασης της ΕΚΤ στη γαλλική αγορά ομολόγων. Αλλά τότε αυτό είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που έλεγαν οι υπεύθυνοι χάραξης οικονομικής πολιτικής της ευρωζώνης την παραμονή της ελληνικής κρίσης. Δεδομένου του μεγέθους των αγορών ομολόγων της Γαλλίας και της Ιταλίας, το επόμενο έτος, είναι περισσότερο από πιθανό ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να παρέμβει στις αγορές ομολόγων αυτών των χωρών σε μεγαλύτερη κλίμακα από ό, τι στην Ελλάδα, εάν θέλουν να αποτρέψουν τη διάλυση του ενιαίου νομίσματος.

Πηγή: aei.org