Ποια είναι η σημασία της αμερικανικής συμμετοχής στην ευρασιατική ισορροπία, σύμφωνα με τον Mackinder;

Ανάλυση στο aei.org εξετάζει τη ζωή και την κληρονομιά του Σερ Χάλφορντ Μακίντερ, ενός γεωγράφου και πολιτικού που προέβλεψε τις ευρασιατικές συγκρούσεις του 20ού αιώνα και τις προκλήσεις προς τον δημοκρατικό κόσμο στον 21ο. Αναλύει τις τέσσερις βασικές ιδέες του Μακίντερ, σχετικά με το τέλος της εποχής των ευρωπαϊκών αποικιών, την συμπίεση της γεωγραφίας της Ευρασίας λόγω τεχνολογίας, την άνοδο τυραννικών κρατών και τους επαναλαμβανόμενους αγώνες για ευρασιατική ηγεμονία. Το κείμενο τελικά υπογραμμίζει την επικαιρότητα των προβλέψεων του Μακίντερ, με την άνοδο της Κίνας και της Ρωσίας ως απειλή για την παγκόσμια τάξη, προτείνοντας παράλληλα στρατηγικές αντιμετώπισης.

 
Ποιος ήταν ο Sir Halford Mackinder και γιατί είναι σημαντικός;

Ο Sir Halford Mackinder ήταν Βρετανός γεωγράφος και πολιτικός που έζησε από το 1861 έως το 1947. Παρόλο που δεν έγινε ποτέ κορυφαίος ιθύνων, οι ιδέες του επηρέασαν βαθιά την κατανόηση των παγκόσμιων γεωπολιτικών δυναμικών. Προέβλεψε τις συγκρούσεις του 20ου αιώνα στην Ευρασία και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο δημοκρατικός κόσμος στον 21ο αιώνα. Συγκεκριμένα, η διάλεξή του του 1904, “Ο Γεωγραφικός Άξονας της Ιστορίας,” περιέγραψε το κεντρικό ρόλο της Ευρασίας στη παγκόσμια ισχύ.

Ποιες ήταν οι βασικές ιδέες του Mackinder για το νέο γεωπολιτικό τοπίο στις αρχές του 20ου αιώνα;

Ο Mackinder πρότεινε τέσσερις βασικές ιδέες. Πρώτον, η “Κολομβιανή εποχή” της ευρωπαϊκής επέκτασης τελείωνε, καθώς δεν υπήρχαν πλέον νέες περιοχές για αποικιοποίηση. Δεύτερον, η τεχνολογία, ιδίως οι σιδηρόδρομοι, συμπίεζαν τη γεωγραφία της Ευρασίας, δίνοντας πλεονέκτημα στις χερσαίες δυνάμεις. Τρίτον, η κυριαρχία στην Ευρασία από τυραννικά καθεστώτα θα ήταν επικίνδυνη για την παγκόσμια ελευθερία. Τέλος, η επόμενη εποχή θα χαρακτηριζόταν από διαρκείς αγώνες για ευρασιατική και παγκόσμια ηγεμονία.

Τι εννοούσε ο Mackinder όταν μιλούσε για τον “άξονα” της Ευρασίας και γιατί ήταν σημαντικός;

Ο “άξονας” της Ευρασίας ήταν η τεράστια περιοχή της Ευρασίας, μη προσβάσιμη από πλοία, αλλά ανοικτή στους νομάδες ιππείς και σύντομα να καλυφθεί από σιδηροδρομικό δίκτυο. Ο Mackinder πίστευε πως ο έλεγχος αυτής της περιοχής θα επέτρεπε σε μια δύναμη να κυριαρχήσει στην Ευρασία και, κατ’ επέκταση, στον κόσμο, καθώς η περιοχή αυτή περιείχε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού και της βιομηχανικής ισχύος.

Πώς οι προβλέψεις του Mackinder επαληθεύτηκαν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα;

Οι προβλέψεις του Mackinder, παρόλο που δεν ήταν όλες απόλυτα ακριβείς, ήταν σε μεγάλο βαθμό σωστές. Είδε τη Γερμανία να προσπαθεί να κυριαρχήσει στην Ευρώπη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την άνοδο των φασιστικών δυνάμεων και τη σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και τον Ψυχρό Πόλεμο. Όλες αυτές οι συγκρούσεις ακολούθησαν το μοτίβο που είχε περιγράψει ο Mackinder, με τις δυνάμεις της Ευρασίας να αμφισβητούν την παγκόσμια ισορροπία. Οι συγκρούσεις αυτές οδήγησαν στις συμμαχίες μεταξύ των υπερπόντιων δυνάμεων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, και των ευρασιατικών “προγεφυρωμάτων” όπως η Γαλλία και η Νότια Κορέα, για την αποκατάσταση της ισορροπίας.

Τι ήταν “η απωθητική προσωπικότητα” και τι ρόλο έπαιξε, σύμφωνα με τον Mackinder;

Ο Mackinder πίστευε ότι οι “απωθητικές προσωπικότητες” ή οι ηγεμονικές δυνάμεις που επιδιώκουν την παγκόσμια κυριαρχία τείνουν να ενεργοποιούν και να ενώνουν τους αντιπάλους τους. Για παράδειγμα, η πίεση από τους “Ασιάτες νομάδες” και τους “πειρατές της θάλασσας” οδήγησε στη δημιουργία μιας ισχυρής Ευρώπης. Παρόμοια, οι “απωθητικές προσωπικότητες” όπως ο Χίτλερ και ο Στάλιν είχαν “διεγερτικά” αποτελέσματα, ωθώντας τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να συνεργαστούν για την διατήρηση της παγκόσμιας ισορροπίας.

Πώς συνδέονται οι ιδέες του Mackinder με τις σύγχρονες γεωπολιτικές προκλήσεις;

Οι ιδέες του Mackinder παραμένουν επίκαιρες σήμερα. Η άνοδος της Κίνας, με τις προσπάθειές της για κυριαρχία στην Ανατολική Ασία και την Ευρασία, και η επιθετική στάση της Ρωσίας και άλλων αναθεωρητικών δυνάμεων όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, θυμίζουν τις προβλέψεις του για τους αγώνες για την ευρασιατική ηγεμονία. Η Κίνα, συνδυάζοντας ναυτική ισχύ με χερσαίους πόρους, αποτελεί μια πρόκληση που ο Mackinder είχε προειδοποιήσει.

Ποιες στρατηγικές συμβουλές θα έδινε ο Mackinder στον δημοκρατικό κόσμο σήμερα;

Ο Mackinder θα τόνιζε την ανάγκη για αμερικανική ηγεσία, καθώς μόνο μια παγκόσμια συμμαχία μπορεί να αντιμετωπίσει τις αναθεωρητικές δυνάμεις. Θα συμβούλευε την έγκαιρη αντιμετώπιση των γεωπολιτικών απειλών για να αποφευχθούν πιο δαπανηρές και δύσκολες συγκρούσεις αργότερα. Τέλος, θα υποστήριζε ότι οι κρίσεις πρέπει να αξιοποιηθούν ως ευκαιρίες για ενίσχυση της συνεργασίας και της δημιουργίας.

Ποια είναι η σημασία της αμερικανικής συμμετοχής στην ευρασιατική ισορροπία, σύμφωνα με τον Mackinder;

Σύμφωνα με τις ιδέες του Mackinder, η αμερικανική συμμετοχή είναι καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση της ευρασιατικής ισορροπίας. Κατά τον 20ο αιώνα, η ισορροπία μπορούσε να διατηρηθεί μόνο με την παρέμβαση των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ πρέπει να ηγηθούν μιας παγκόσμιας συμμαχίας, να ενθαρρύνουν τους συμμάχους να επενδύσουν στην άμυνα, και να δράσουν έγκαιρα για να αποτρέψουν την κυριαρχία της Ευρασίας από αυταρχικές δυνάμεις.

 
Πώς η Κίνα και η Ρωσία εντάσσονται στο γεωπολιτικό όραμα του Mackinder

Στο γεωπολιτικό όραμα του Mackinder, η Κίνα και η Ρωσία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως πιθανές ηγεμονικές δυνάμεις στην Ευρασία. Ο Mackinder θεωρούσε ότι η κυριαρχία στην Ευρασία θα μπορούσε να οδηγήσει στην κυριαρχία του κόσμου.

  • Ρωσία: Στο έργο του το 1904, ο Mackinder ανησυχούσε για μια Ρωσία που, παρά την οικονομική της ανάπτυξη, παρέμενε τσαρική. Ανησυχούσε, επίσης, για τη Γερμανία, η οποία ήταν ταυτόχρονα μιλιταριστική, οικονομικά ισχυρή και γραφειοκρατικά ικανή. Στο σημερινό γεωπολιτικό τοπίο, η Ρωσία, υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν, επιδιώκει να δημιουργήσει μια μετα-σοβιετική αυτοκρατορία, επιτιθέμενη στην Ουκρανία και απειλώντας τη σταθερότητα στην Ευρασία.
  • Κίνα: Ο Mackinder είχε προβλέψει ότι μια αναδυόμενη Κίνα θα μπορούσε να αποτελέσει την υπέρτατη απειλή για την ελευθερία του κόσμου, καθώς συνδυάζει την «ωκεάνια πρόσοψη» στον Ειρηνικό με τους πόρους της Ευρασίας. Αυτή η προειδοποίηση, αν και με ρατσιστικές αποχρώσεις, φαίνεται να επιβεβαιώνεται σήμερα, καθώς η Κίνα κατασκευάζει μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη και προσπαθεί να δημιουργήσει μια άτυπη αυτοκρατορία στην Ευρασία. Η Κίνα επιδιώκει να απορροφήσει την Ταϊβάν, να δημιουργήσει μια σφαίρα επιρροής στην Ασία και να εκδιώξει τις ΗΠΑ από τον Δυτικό Ειρηνικό.
    • Επιπλέον, η Κίνα χρησιμοποιεί εμπορικές συμφωνίες, τεχνολογικές πρωτοβουλίες και έργα υποδομής για να εδραιώσει την επιρροή της.
    • Συνεργάζεται με τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, ενισχύοντας τις αποσταθεροποιητικές τους ενέργειες.

Γενικότερα, ο Mackinder πίστευε ότι οι συγκρούσεις για την ευρασιατική και παγκόσμια κυριαρχία θα ήταν επαναλαμβανόμενες, με ηπειρωτικά κράτη όπως η Ρωσία και πιθανόν η Κίνα να προσπαθούν να κυριαρχήσουν στην «καρδιά» της Ευρασίας και να επεκταθούν προς τα έξω. Οι υπεράκτιες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, θα προσπαθούσαν να τους σταματήσουν υποστηρίζοντας τα ευρασιατικά «προγεφυρώματα» και πολεμώντας τις ηγεμονικές δυνάμεις στη στεριά και στη θάλασσα.

 
Ποιες ήταν οι βασικές στρατηγικές συμβουλές του Mackinder για τον 21ο αιώνα;

Ο Mackinder δεν προσέφερε άμεσες συμβουλές για τον 21ο αιώνα, αλλά οι ιδέες του για τη γεωπολιτική και τις συγκρούσεις στην Ευρασία έχουν μεγάλη σημασία για την κατανόηση των σημερινών προκλήσεων. Ο Mackinder προέβλεψε τις συγκρούσεις που θα έπλητταν την Ευρασία τον 20ό αιώνα και αυτές οι ιδέες παραμένουν σημαντικές για τον 21ο αιώνα. Σύμφωνα με το κείμενο, οι βασικές στρατηγικές ιδέες του Mackinder για τον 21ο αιώνα συνοψίζονται στα εξής:

  • Ανάγκη για παγκόσμια συμμαχία: Σύμφωνα με τον Mackinder, καμία ευρασιατική συμμαχία δεν μπορεί από μόνη της να ελέγξει τις πιο επιθετικές δυνάμεις του κόσμου. Όπως αποδείχθηκε στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο, η αμερικανική βοήθεια είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της ισορροπίας. Επομένως, οι ΗΠΑ πρέπει να ενθαρρύνουν τους συμμάχους στη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ασία να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά τους. Ωστόσο, η αμερικανική εμπλοκή παραμένει καίριας σημασίας για την ευρασιατική σταθερότητα.
  • Πρόληψη των γεωπολιτικών απειλών: Ο Mackinder τόνιζε την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι γεωπολιτικές απειλές έγκαιρα και όχι καθυστερημένα. Η κατάκτηση της Δυτικής Ευρώπης από τη Γερμανία το 1940 κατέστησε την περιοχή ικανή να χρησιμοποιήσει τους βιομηχανικούς της πόρους για επιθετικούς σκοπούς. Το ίδιο ισχύει και σήμερα. Εάν η Κίνα καταλάβει την Ταϊβάν, θα μπορούσε να ασκήσει πιέσεις στην Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες. Εάν η Ρωσία νικήσει την Ουκρανία, θα μπορούσε να απειλήσει το ανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να αναχαιτιστούν οι αυταρχικές φιλοδοξίες σε Ουκρανία, Βαλτική και Στενό της Ταϊβάν, καθώς είναι πιο δύσκολο να γίνει αργότερα στην Κεντρική Ευρώπη ή τον Κεντρικό Ειρηνικό.
  • Αξιοποίηση των κρίσεων: Σύμφωνα με τον Mackinder, οι παγκόσμιοι πόλεμοι και ο Ψυχρός Πόλεμος οδήγησαν τις ΗΠΑ να αναλάβουν την ευθύνη για την ευρασιατική σταθερότητα και την παγκόσμια ασφάλεια. Αυτό οδήγησε στην εδραίωση μιας παγκόσμιας τάξης που παρήγαγε περισσότερη ελευθερία και ευημερία. Παρομοίως, η αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων στην Ευρασία θα απαιτήσει από τον δημοκρατικό κόσμο να ενισχύσει τη στρατιωτική του συνεργασία, να ενώσει τους οικονομικούς του πόρους και την τεχνολογική καινοτομία, και να βοηθήσει τα κράτη που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Συνοψίζοντας, ο Mackinder, αν και δεν μίλησε συγκεκριμένα για τον 21ο αιώνα, έδωσε πολύτιμες ιδέες για τη γεωπολιτική και την ανάγκη αντιμετώπισης των αναδυόμενων απειλών. Οι ιδέες του για την Ευρασία, τις ηγεμονικές δυνάμεις και την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των δημοκρατιών είναι ιδιαίτερα σημαντικές σήμερα.

Σχετικά Άρθρα