Ο οικολόγος «προστάτης» των φυσικών οικοσυστημάτων
«Go for it»
Από Π.Τσακιρίδη
Εναλλακτικός δημιουργός ενός νέου επιχειρηματικού και οικολογικού προτύπου ανάπτυξης, καλλιέργειας και μελέτης ωφέλιμων ελληνικών εντόμων.
Ακούραστος οραματιστής μίας διαφορετικής στα χρονικά πράσινης επιχειρηματικότητας που αναμορφώνει κρίσιμες αστικές ζώνες πρασίνου με υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα.
Εργάτης – εντομολόγος, ακατάπαυστος δημιουργός, ιδρυτής και ψυχή της Bio-insecta (Μονάδα Παραγωγής Ωφελίμων Εντόμων).
Της μοναδικής ελληνικής εταιρίας που εξάγει επώνυμα ελληνικά προϊόντα βιοπροστασίας στην Ευρώπη, χάριν της διορατικότητας του Δρ.Παύλου Σκεντερίδη και της ευαισθησίας του στην μάχη της ανάδειξης της βιολογικά ωφέλιμης πλευράς μιας πολύπλευρα ανθρωποκεντρικής αγοράς.
Ανήσυχος. Τολμηρός. Επίμονος.
Οραματιστής ενός ισχυρού σχεδίου εξαγωγής επώνυμων ελληνικών brand name που μπορούν να καλύψουν όλη την Μεσογειακή λεκάνη, με ετήσια δυνατότητα αναπαραγωγής 1.200.000 ωφέλιμων εντόμων ( από ένα μόνο είδος !) ελληνικής ιθαγένειας, σε ένα χώρο επώασης μόλις 15 τ.μ.
Αποτελεί μια καθαρόαιμη ελληνική απάντηση σε πολυεθνικές, με ένα μερίδιο αγοράς που έχει σταθερά διπλάσιους ρυθμούς ανάπτυξης κάθε χρόνο.
Eπανέφερε στο προσκήνιο και υπερασπίζεται με πάθος, μία ιστορία 2.500 χρόνων βιολογικής καταπολέμησης, με ιστορική τεκμηρίωση αναφορών που ξεκινούν από τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο.
Μια ιστορία που σβήστηκε εξαιτίας της χρήσης χημικών και σε βάρος της υγείας του ανθρώπου, με σοβαρές συνέπειες στην τροφική αλυσίδα και το οικοσύστημα γενικότερα.
Σήμερα «αντιγράφει» μηχανισμούς οικολογικής ισορροπίας της φύσης με ένα πρότυπο τρόπο, αναδεικνυόμενος ως ένας εκ των πλέον έγκυρων παικτών σε μία υπό διαμόρφωση απαιτητική αγορά.
Επανεκπαιδεύει γεωπόνους, συγκροτεί ένα ευρύτατο δίκτυο άριστα ενημερωμένων επαγγελματιών εκπαιδευτών, για τους ευαισθητοποιημένους παραγωγούς και καταναλωτές, οι οποίοι στρέφονται συνειδητά στην διαφορετική χρήση φιλικά υπεύθυνων προς τους ίδιους –κατ’ αρχήν- μεθόδων.
Λεπτομερειακός ερευνητής και επίπονος αναζητητής.
Επαναστάτης της ελληνικής οικολογικής απάντησης.
Ηγέτης μιας γενικευμένης απείθειας απέναντι σε ανεπαρκείς προτάσεις χημικών «λύσεων».
Παραγωγός ελληνικών γεννητόρων-εντόμων και πολλαπλασιαστής ωφέλιμων δράσεων με τριπλή ισοδύναμη συνέργεια που περιέχει : περιβαλλοντική διάσταση, καταναλωτική (και ατομική) αφύπνιση και βιώσιμη γεωργική καλλιέργεια.
Στοχεύει στο άνοιγμα της αγοράς φυτοπροστασίας με διάχυση της ερευνητικής γνώσης του στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ανακαλύψτε τον άνθρωπο που προετοιμάζει το αύριο μιας ισχυρής, οικολογικά ωφέλιμης, Ελλάδας.
•”Βιολογική εξειδίκευση”
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1972. Έχει πτυχίο Γεωπονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διδακτορικό στην Εντομολογία από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και το Imperial College. Εξειδικεύτηκε στην βιολογική καταπολέμηση φυτοφάγων εντόμων και ακάρεων με την χρήση μακρο-οργανισμών (αρπακτικά – παρασιτοειδή).
Είναι ιδρυτής της εταιρίας Bio-insecta, Ελληνικού εντομοτροφείου όπου παράγονται ωφέλιμα έντομα που αντικαθιστούν τη χρήση ορμονών και χημικών σκευασμάτων στο γεωργικό τομέα.
Ταυτόχρονα, η εταιρία Bio-insecta αναπτύσσει βιολογικές και περιβαλλοντικά φιλικές λύσεις σε εντομολογικά προβλήματα του αστικού και περιαστικού πρασίνου.
Παράλληλα με την διδακτορική του διατριβή εργάστηκε σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα για την BCP Ltd (Αγγλική μονάδα παραγωγής ωφελίμων εντόμων), με σκοπό την βελτίωση εκτροφών εντόμων.
Το 2003-2004 εργάστηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) με αντικείμενο την βιολογική καταπολέμηση φυτοφάγων εχθρών.
Το 2005-2007 συμμετείχε στο Ερευνητικό Πρόγραμμα, της ΓΓΕΤ του Υπ. Ανάπτυξης, με θέμα την αξιοποίηση της ιθαγενούς ωφέλιμης εντομοπανίδας. Τα αποτελέσματα της παραπάνω έρευνας αξιοποιήθηκαν από την Bio-insecta σε προγράμματα φυτοπροστασίας.
•”Η πρώτη ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια δια χειρός Παύλου”
Η ερασιτεχνική του ενασχόληση με την φωτογράφιση και κινηματογράφηση του μικρόκοσμου, τον οδήγησε σε μία δημιουργική απεικόνιση και καταγραφή ενός θαυμαστού κόσμου, που αποτελεί έναν φόρο τιμής στους πολεμιστές της φύσης που οφείλουμε να ανακαλύψουμε και να εισάγουμε στην ζωή μας.
Το 1996 και κατά τη διάρκεια των πτυχιακών του σπουδών, μέσω της ‘Agromedia’, μίας προσωπικής του εταιρίας, με αντικείμενο την ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού γεωπονικού ενδιαφέροντος, ανέπτυξε και εξέδωσε την πρώτη ελληνική ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια φυτών η οποία τιμήθηκε με το Βραβείο ‘Gold Category’ στην κατηγορία ‘Education’ του ”17th International Convention Quality Summit” (14/07/03, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ).
•”Η εναλλακτική λύση”
Η επιλογή απασχόλησής του στο Δημόσιο δεν κάλυπτε τα ενδιαφέροντά του.
Είχε το σαράκι της επιχειρηματικότητας βαθιά ριζωμένο μέσα του καθώς και ένα όραμα επιχειρείν, να καταφέρει να «χτίσει» μια μονάδα η οποία θα δίνει φιλικές λύσεις προς τους παραγωγούς και ταυτόχρονα εναλλακτικές προς το περιβάλλον.
Στόχος του να προσπαθήσουν οι παραγωγοί να ξεφύγουνε από την χρήση χημικών σκευασμάτων, τόσο γι’ αυτούς τους ίδιους και τον καταναλωτή, όσο και για το περιβάλλον.
Η Βιολογική καταπολέμηση ήταν το αντικείμενο των σπουδών του και της εξειδίκευσής του, αλλά είναι και κάτι που το πιστεύει από μια προσωπική ευρύτερη οικολογική ιδεολογία.
Η σύζυγός του, ακαρεολόγος, συμμετείχε και αυτή στην υλοποίηση της ιδέας με σημαντική βοήθεια, όπως και στην έναρξη της ίδρυσης της εταιρίας στα πρώτα βήματα, μια κλασσική περίπτωση όπου μία κοινή πίστη ενώνει , ένα χέρι βοήθειας επιταχύνει, ένα απλό «συνέχισε, θα τα καταφέρεις » αποδεικνύεται το πιο σημαντικό κεφάλαιο…
Με το πάθος του και την επιμονή του, καθώς και οικονομική υποστήριξη από τους δικούς του ανθρώπους, κατάφερε να ξεπεράσει τις πολύμηνες καθυστερήσεις και την γραφειοκρατική εμπλοκή φορέων στην αρχική φάση.
•”Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης”
Ο καταναλωτής είχε αρχίσει να είναι και ως προς το περιβάλλον και ως προς την εντοπιότητα των προϊόντων περισσότερο ευαισθητοποιημένος.
Παράλληλα, οι αγορές και τα σούπερ μάρκετ θέτουν πιο αυστηρούς όρους και περιορισμούς ως προς την ποιότητα των γεωργικών παραγόντων – δηλαδή την περιεκτικότητά τους σε χημικά υπολείμματα αλλά και στον αριθμό των δραστικών ουσιών που χρησιμοποιούνται.
Η σύγχρονη τάση στις καλλιέργειες υποδεικνύει τη βιολογική διαχείριση με μηδενική χρήση σκευασμάτων αλλά και με τα Ολοκληρωμένα Συστήματα Φυτοπροστασίας με περιορισμένη και επιλεκτική χρήση χημικών σκευασμάτων.
Όπως εξηγεί ο Παύλος, παραθέτοντας ποσοτικά στοιχεία: « Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα αποτελεί ένα μικρό κομμάτι των παραγόμενων προϊόντων, μία τάξη μεγέθους του 1% της γεωργικής μας παραγωγής.
Οι παραγωγοί δεν έχουν την αυτοπεποίθηση ή τις γνώσεις να εφαρμόσουν σωστές πρακτικές ή θεωρούν πως ο συγκεκριμένος τομέας δεν υπόσχεται τις αποδόσεις για να έλξει τους παραγωγούς.
Η συμβατική γεωργία εφαρμόζει την ευκολία της χρήσης παλαιών, μη-εκλεκτικών χημικών σκευασμάτων, η οποία πλέον φθίνει ραγδαία.
Στα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη η συμβατική γεωργία έχει πεθάνει καθώς κρίνεται για τις αρνητικές συνέπειές τις στον παραγωγό, τον καταναλωτή και το περιβάλλον.
Αντίστοιχη διαγράφεται και η πορεία της στην Ελλάδα με μερίδιο αγοράς λιγότερο από το 30%, κυρίως λόγω των φυτών μεγάλης καλλιέργειας όπως το βαμβάκι.
Tα Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, η ενδιάμεση δυναμική κατηγορία, δίνουν βαρύτητα στη χρήση βιολογικών μέσων, καλλιεργητικών πρακτικών και οικολογικών μεθόδων (παγίδες, φυσικά εκχυλίσματα κ.α.), ενώ η χρήση χημικών σκευασμάτων είναι περιορισμένη.
Με καθημερινή παρακολούθηση και μόνο εάν δεν μπορεί να λυθεί το όποιο τυχόν πρόβλημα έτσι όπως το θέλουμε, μπορούμε να κάνουμε και επιλεκτική χρήση κάποιων σκευασμάτων, τα οποία όμως πρέπει να τηρούν καθορισμένα αυστηρές προϋποθέσεις.
Σημαντικό είναι ότι σε μία μεγάλη κατηγορία όπως τα λαχανοκομικά, τα Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, εφαρμόζονται σε ποσοστό πάνω από 70% »
Η απάντηση της φύσης
Η βιολογική καταπολέμηση σήμερα έχει ένα ποσοστό στην αγορά λιγότερο από 1% και ουσιαστικά διεκδικεί ένα μερίδιο από την πίτα που έχουν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα οι χημικές βιομηχανίες.
Θα έπρεπε οι γεωπόνοι να προωθούν με περισσότερο πάθος την μέθοδο της φυτοπροστασίας, η οποία στην Βόρεια Ευρώπη χαίρει μεγαλύτερης αποδοχής και έχει αναπτυχθεί πιο δυναμικά.
Παράδειγμα το αγγουράκι στην Ολλανδία παράγεται βιολογικά σε ένα ποσοστό 99%, ενώ εδώ είναι 2%.
Είναι χαρακτηριστικό πως στις Γεωπονικές σχολές και τα Πανεπιστήμια, το μάθημα της βιολογικής καταπολέμησης μόλις τα τελευταία χρόνια έχει ενσωματωθεί στα προγράμματα σπουδών.
Πέρα από την εκπαίδευση των επιστημόνων είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση από τις πρώτες τάξεις της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με μαθήματα Βιολογίας και Οικολογίας.
Μια προτεραιότητα εθνικής στρατηγικής που θα έχει ως επίκεντρο την κατανόηση των λεπτών πλέον ισορροπιών στον πλανήτη μας, την εξάρτησή μας από το περιβάλλον και τις προσπάθειες που πρέπει να κάνουμε μέσα από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα ώστε να διασφαλίσουμε την διαβίωσή μας που λανθασμένα θεωρείται αυτονόητη.
Όπως ξεκίνησε η ιδέα της ανακύκλωσης και των εναλλακτικών πηγών ενέργειας που «πέρασαν» το μήνυμά τους, έτσι αντίστοιχα θα πρέπει να καλλιεργηθεί η ευαισθητοποίηση για την προστασία του περιβάλλοντος.
Μάλιστα, η κατάκτηση γνώσεων για την οικολογική ισορροπία, την αειφόρο ανάπτυξη και των εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης και φυτοπροστασίας, θα πρέπει να αρχίσουν να καλλιεργούνται από τις νεαρές ηλικίες.
•”Η καινοτόμος εταιρία”
H Bio-insecta είναι καινοτόμος εταιρία που ασχολείται με την παραγωγή ωφελίμων εντόμων και τη βιολογική αντιμετώπιση εντομολογικών προσβολών στις γεωργικές καλλιέργειες, στο περιαστικό και αστικό πράσινο.
Η ‘βιολογική καταπολέμηση’ είναι εναλλακτική μέθοδος φυτοπροστασίας όπου αντί χημικών σκευασμάτων χρησιμοποιούνται ωφέλιμοι οργανισμοί που ‘τρέφονται’ με ζημιογόνα έντομα και ακάρεα. Οι ωφέλιμοι οργανισμοί δεν βλάπτουν τον άνθρωπο, τα θηλαστικά, τα πτηνά, τα ερπετά και τα φυτά.
Στα εργαστήρια της Bio-insecta αναπαράγονται μαζικά και διατίθενται εμπορικά ωφέλιμα έντομα και ακάρεα, όπως οι γνωστές σε όλους μας εντομοφάγες πασχαλίτσες, με σκοπό να περιοριστεί η χρήση χημικών σκευασμάτων και να πραγματοποιηθεί η φυτοπροστασία με τον πλέον φυσικό και οικολογικό τρόπο.
Απώτερος στόχος είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η παραγωγή γεωργικών προϊόντων ποιότητας με μηδενικά χημικά υπολείμματα.
Η εταιρία ξεκίνησε σε πειραματικό επίπεδο με αμιγώς ερευνητική δραστηριότητα το 2005, αναπτύσσοντας μεθόδους εκτροφής εντόμων και νέα ‘προϊόντα’ αξιοποιώντας την Ελληνική ωφέλιμη εντομοπανίδα.
Η εμπορική δραστηριότητα της εταιρίας ξεκίνησε το 2007 ενώ από το 2008 η Bio-insecta:
• εφοδιάζει με έντομα τις σημαντικότερες γεωργικές περιοχές όπως Κρήτη, Πελοπόννησο, Κεντρική Ελλάδα, Αττική και Μακεδονία
• συνεργάζεται με Δήμους της χώρας για προγράμματα φυτοπροστασίας στο αστικό πράσινο
• εξάγει ωφέλιμα έντομα σε Χώρες της ΕΕ όπως Ισπανία, Ιταλία, Αγγλία, Κύπρο, Βουλγαρία και αλλού.
Η Bio-insecta είναι επίσης το μοναδικό εντομοτροφείο στον κόσμο που διαθέτει εμπορικά το ωφέλιμο είδος Nephus includens (αρπακτικό της βαμβακάδας-ψευδόκοκκου της αμπέλου και των εσπεριδοειδών) με μεγάλη οικονομική σημασία για τη Μεσογειακή λεκάνη και το επιτραπέζιο σταφύλι. Το προϊόν διατίθεται στη χώρα μας ενώ είδη έχει αρχίσει να εξάγεται στη γειτονική Ιταλία.
Με γνώμονα την υγεία των καλλιεργητών και καταναλωτών, με σεβασμό στο περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία, με στόχο την παραγωγή ανταγωνιστικών γεωργικών προϊόντων ποιότητας, η Bio-insecta προτείνει υπεύθυνα αποτελεσματικές και περιβαλλοντικά φιλικές λύσεις, προμηθεύοντας ωφέλιμα έντομα, ακάρεα και βιολογικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση των εχθρών και ασθενειών των φυτών.
Συστήματα φιλικά προς το περιβάλλον
Ωφέλιμα έντομα που αντικαθιστούν τα χημικά, επικονιάστριες μέλισσες (αγριομέλισσες) που αντικαθιστούν τις ορμόνες, ενεργοποιητές φυτών, χρήση εντομοπαγίδων και ένα Πανελλαδικό δίκτυο γεωπόνων ως τοπικοί τεχνικοί σύμβουλοι που έχουν εξειδικευθεί από την εταιρία, αναδεικνύουν την ορμητική αποδοχή της εταιρίας και δικαιώνουν τον Παύλο στην επιλογή του.
Η πώληση των brand name Bio-insecta, μέσω των γεωπονικών καταστημάτων και δικτύων σε παραγωγούς αλλά και συνειδητοποιημένους καταναλωτές και η αποδοχή των βιολογικών μεθόδων από τον απλό κόσμο, είναι ένα καθημερινό βραβείο για τον Παύλο.
Επιπλέον απόδειξη της προσπάθειάς του, το Βραβείο Πράσινης Επιχειρηματικότητας που του απονεμήθηκε από την Λέσχη Επιχειρηματικότητας, μια τιμητική διάκριση για ένα ελπιδοφόρο μέλλον ενός πολλά υποσχόμενου νέου οραματιστή επιχειρηματία.
•”Αστικό πράσινο”
Το δυνατό του χαρτί και λόγω κάποιων εξειδικευμένων προϊόντων που δεν διαθέτουν οι ανταγωνιστικές εταιρίες περιλαμβάνει προϊόντα προστασίας αστικού πράσινου.
Εξειδικευμένες βιολογικές και περιβαλλοντικά φιλικές λύσεις για την φυτοπροστασία στην πόλη, το πράσινο των πάρκων της πόλης όπου βάση νόμου απαγορεύεται η χρήση χημικών, την προστασία του χλοοτάπητα, με εφαρμογή σε ξενοδοχειακές μονάδες, την προστασία των φοινικοειδών και των πεύκων, καθώς και την προστασία αστικών κήπων και καλλωπιστικών βεράντας.
•Όραμα ανάπτυξης
Το ισχυρό όραμα εξωστρέφειας και η ανακάλυψη νέων ωφέλιμων εντόμων, νέων φυσικών εχθρών στην βιολογική καταπολέμηση, αποτελούν τα εξελικτικά εργαλεία που θα επιταχύνουν την άνοδό του σε ένα ώριμο πεδίο ευρύτερων συνεργειών και επενδυτικών σχημάτων.
Στο οπλοστάσιό του περιλαμβάνονται νέα είδη με εξαγωγική δραστηριότητα προς την μεσογειακή λεκάνη, όπως την Ισπανία, την Ιταλία και αλλού.
Ο τρόπος μαζικής αναπαραγωγής είναι η διαφοροποίηση και η προστιθέμενη αξία της εταιρίας του με κλειδωμένη τεχνολογία.
Μια τεχνογνωσία που προέκυψε μετά από μακροχρόνια έρευνα από το 2005, με ολοκληρωμένη παραγωγή προϊόντων από εκατοντάδες χιλιάδες έντομα σε περιορισμένο χώρο και χρόνο.
Οι δυνατότητες παραγωγής για παράδειγμα του κρυπτόλαιμου είναι άνω των 100.000 εντόμων (ατόμων) το μήνα, σε ένα χώρο 15 τ.μ. που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Ιταλίας και μερικώς της Ισπανίας.
Αυτό που σχεδιάζει εντατικά σήμερα, είναι η ανάπτυξη μαζικής εκτροφής επιλέξιμων ιθαγενών ωφέλιμων εντόμων, που μπορούν να τον διαφοροποιήσουν ως μονάδα, να του παράσχουν περαιτέρω δυναμική επέκτασης και εξωστρέφειας από τα υπόλοιπα εντομοτροφεία του εξωτερικού για να καταστεί υπολογίσιμη εξαγωγική δύναμη.
•”Οι νέοι αγρότες”
Στην ερώτησή μου για την είσοδο νέων που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην γεωργική επιχειρηματικότητα αναφέρει ότι:
« Η εισροή νέων ανθρώπων θα προσφέρει ανανέωση στον αγροτικό τομέα και ίσως το γεγονός ότι δεν έχουν σχέση με την γεωργία να είναι και καλό, γιατί αυτά τα νέα μυαλά, αυτά τα νέα χέρια, θα θέσουν νέες βάσεις, νέες προτεραιότητες, νέους τρόπους και νέες μεθόδους στον αγροτικό χώρο.
Επίσης η συνένωση των δυνάμεών τους, ως μονάδες, ως ομάδες παραγωγών μέσω συνεταιρισμού τους, θα τους προσδώσει ένα κρίσιμο μέγεθος, το οποίο θα αυξήσει την διαπραγματευτική τους δύναμη ή θα τους ανοίξει δρόμους προς ευρωπαϊκές αγορές.
Επίσης η ανάπτυξη μεγάλης γκάμας προϊόντων επιβάλλεται, γιατί πέφτει και το κόστος παραγωγής αυτών των προϊόντων, με επακόλουθο οι οικονομίες κλίμακος να είναι σημαντικές.
Ο πρωτογενής τομέας είναι μοχλός ανάπτυξης μετά την τουριστική βιομηχανία, με ποιοτικά προϊόντα που δεν μπορούν να παραχθούν σε γειτονικές μας χώρες όπως η Τουρκία, η Σερβία, ή η Fyrom, γιατί εκεί η χρήση χημικών είναι αλόγιστη και η ευρωπαϊκή αγορά δεν τα δέχεται-εκεί είναι και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα » ολοκληρώνει ο Παύλος με ένα σκεπτικό που μετασχηματίζει την απλή γεωργική απασχόληση σε ένα μέγεθος αξίας που μπορεί να μεγιστοποιήσει πολλαπλά οφέλη.
Νέοι επιχειρηματίες
Η άποψή του για τους νέους επιχειρηματίες γενικά είναι ότι « Μία ιδέα κλειδωμένη σε ένα συρτάρι δεν αξίζει τίποτε.
Πρέπει, εφόσον πιστεύουμε και έχουμε το σθένος και τις δυνατότητες, να το τολμήσουμε, και αυτό θα μας διαφοροποιήσει από ένα σύνολο και θα μας δώσει τις ευκαιρίες μας.
Κρίνεται σημαντική η συνεργασία με άλλα άτομα καθώς καλύπτονται τα κενά και οι αδυναμίες του ενός, ενώ το επιχειρηματικό ρίσκο δεν θα πρέπει να είναι άμετρο, ειδικότερα στη χώρα μας όπου οι συνθήκες αλλά και η οικονομική κρίση που διανύουμε δεν ευνοούν.
Δεν πρέπει όμως και να αποθαρρύνουν, ενώ η αποτυχία μιας προσπάθειας πρέπει να διδάσκει και να πεισμώνει »
•”Μουσική και βιβλία που τον φορτίζουν”
Ο Παύλος έχει θητεύσει σε αναγνώσματα του Μ.Λουντέμη, έχει ταξιδέψει στα Μυστικά του Βάλτου και στην Φάρμα των Ζώων.
Στο γραφείο του τις ώρες τις ξεκούρασης ή στα συνεχή ταξίδια του ακούει Σ.Μάλαμα και Α.Ιωαννίδη, Παπάζογλου, Διάφανα Κρίνα και Active Μember.
Στίχοι και μουσικές που αναπλάθουν την αγάπη του για την ήρεμη κατασταλαγμένη ζωή ενός ανήσυχου μυαλού και φορτίζουν τις μπαταρίες του με δύναμη να συνεχίσει ένα ταξίδι με πάθος προσφοράς στο μέλλον όλων μας.
•”Οι θετικές επιδράσεις-δύο άρθρα τομή”
Ο Δρ. Παύλος Σκεντερίδης συμμετέχει σε διάφορα συνέδρια του χώρου, και έχει αρθρογραφήσει σε περιοδικά εντομολογικού ενδιαφέροντος.
Παραθέτουμε δύο ξεχωριστά άρθρα του, που ενημερώνουν με μια σφαιρική εικόνα για θέματα ιστορικής τεκμηρίωσης και οικολογικής ισορροπίας.
•”Ιστορία της Βιολογικής καταπολέμησης”
«Η ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον, την οικολογική ισορροπία αλλά και την ανθρώπινη υγεία έχει στρέψει το ενδιαφέρον παραγωγών και καταναλωτών στην βιολογική καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών των φυτών.
Πρόκειται όμως για μια νέα μέθοδο καταπολέμησης;
Είναι γνωστό ότι οι ωφέλιμοι οργανισμοί συντελούν στην οικολογική ισορροπία εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, μειώνοντας τους αριθμούς των φυτοφάγων όταν αυτοί παίρνουν ανησυχητικές διαστάσεις για το οικοσύστημα.
Πότε όμως ο άνθρωπος άρχισε να τους αξιοποιεί προς όφελός του ;
Η εναλλακτική αυτή μέθοδος φυτοπροστασίας δεν ήταν άγνωστη παλαιότερα.
Τον 2ο αιώνα μ.Χ. χρησιμοποιήθηκαν φυσικοί εχθροί από τους Κινέζους για τηνπροστασία εσπεριδοειδών, ενώ το 300 μ.Χ. εμπορεύονταν φωλιές τους είδουςOecophylla smaragdina εναντίων του λεπιδοπτέρου Tessaratoma papillosa.
Το 1200, αναγνωριζόταν η συμβολή ειδών Coccinellidae στον έλεγχο των αφίδων ενώ Άραβες χρησιμοποιούσαν μυρμήγκια εναντίων εχθρών των φοινικόδεντρων.
Οι Van Leeuwenhoek (1701) και Vallisnieri (1706) περιέγραψαν πρώτοι το φαινόμενο του παρασιτισμού από έντομα.
Το 1734, ο Reaumur συνιστούσε την συλλογή αυγών χρύσωπα και την μεταφορά τους μέσα στα θερμοκήπια ώστε να ελεγχθεί ο πληθυσμός των αφίδων. Το 1776 χρησιμοποιείται με επιτυχία σε πολλές περιοχές της Ευρώπης το αρπακτικό Picromerus bidens (Pentatomidae) εναντίων κοριών (Cimex lectularius).
Σε συγγράμματα του 17ου και 18ου αιώνα άρχισε να περιγράφεται η δράση αρκετών ωφελίμων εντόμων.
Το 1800 ο ∆αρβίνος περιγράφει μέλη της οικογένειας Ichneumonidae ως παράγοντα βιολογικού ελέγχου της κάμπιας του λάχανου.
Ο Λυνναίος και ο Φαμπρίκιος περιέγραψαν αρκετά αρπακτικά διαφόρων οικογενειών, ενώ ο Vallot (1827) καθώς και οι Winnertz (1853) και Skuse (1870) αναφέρθηκαν στα ακαρεοφάγα δίπτερα της οικογένειας Cecidomyiidae.
Την ίδια περίοδο, ο Hartig (Γερμανία) ασχολείται με την μαζική εκτροφή και εξαπόλυση παρασιτοειδών των λεπιδοπτέρων ενώ το 1840 εξαπολύονταν αρπακτικά εναντίων διαφόρων εχθρών αστικού πρασίνου στην Ιταλία.
Το 1882, παρασιτοειδή αυγών λεπιδοπτέρων του γένους Trichogramma αποστέλλονταν από την Αμερική στον Καναδά.
Στην Καλιφόρνια (1888) έγινε η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια βιολογικού ελέγχου της βαμβακάδας των εσπεριδοειδών, Icerya purchasi, από τον Coebele.
Εξαπολύθηκαν αρπακτικά που συλλέχθησαν από την Αυστραλία (Rodolia cardinalis) τα οποία κατάφεραν σε σύντομο χρονικό διάστημα να ελέγξουν τους πληθυσμούς του φυτοφάγου που είχε φέρει σε απόγνωση στους καλλιεργητές εσπεριδοειδών.
Η χρήση του παρασιτοειδούς του αλευρώδη Encarsiaformosa ήταν διαδεδομένη σε Αγγλία και Αυστραλία πριν το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (Farr et al., 1976).
Η χρήση ισχυρών χημικών σκευασμάτων μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμοπεριόρισε σημαντικά την ανάπτυξη της βιολογικής καταπολέμησης.
Η εισαγωγή τουDDT και των χλωριωμένων τις δεκαετίες `40 & `50 εξαφάνιζε την ωφέλιμη εντομοπανίδα ενώ οι ομάδες φαρμάκων που ακολούθησαν είχαν περιορισμένη ως μηδενική εκλεκτικότητα με ιδιαίτερα επιβλαβείς συνέπειες για τα ωφέλιμα.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ‘εξαφάνιση’ της βιολογικής καταπολέμησης από το προσκήνιο για περισσότερο από 30 χρόνια.
Παρά τη δυσμενή επίδραση της εξάπλωσης αγροχημικών, στα τέλη της δεκαετίας του 70 επανεμφανίζεται η βιολογική καταπολέμηση, ενώ το 1982 στην Ολλανδία εφαρμόζεται σε 5500 στρέμματα θερμοκηπιακής τομάτας και 6000 στρέμματα αγγουριάς (Ramakers, 1985).
Το 1981 στον Καναδά, σε δείγμα 106 καλλιεργητών αναφέρθηκε 60-80% εξοικονόμηση του χρόνου που δαπανιόταν σε ψεκασμούς, 23% αύξηση της παραγωγής και 38% μείωση των εξόδων φυτοπροστασίας (Elliott, 1982).
Πολλά επιτυχή παραδείγματα από τότε έστρεψαν το ενδιαφέρον του κόσμου στην βιολογική καταπολέμηση με σημαντικότερο βέβαια κίνητρο τις θετικές επιδράσεις της μεθόδου στο περιβάλλον και στην υγεία του καταναλωτή »
•”Περί Φυσικών Εχθρών και Οικολογικής Ισορροπίας”
«Είναι γενικά παραδεκτό πως τα φυσικά οικοσυστήματα σπανίως απειλούνται από ανεξέλεγκτα εντομολογικά προβλήματα.
Ακόμη και αν υπάρξει έξαρση, συνήθως η γενεσιουργός αιτία είναι ανθρωπογενής, ενώ ο έλεγχος του ‘υπό έξαρση’ είδους αποκαθίσταται και μάλιστα χωρίς τη δική μας παρέμβαση.
Εάν λοιπόν εξαιρέσουμε τον ανθρώπινο παράγοντα, η μείωση ενός επιδημικού πληθυσμού μπορεί να επέλθει με δύο βασικούς τρόπους.
• Στην πρώτη περίπτωση, ο υπερπληθυσμός που αναπτύσσεται επιδρά στη δραστική μείωση της τροφής, των θέσεων αναπαραγωγής, ωοτοκίας, ανάπτυξης του είδους καθώς και σε άλλους παράγοντες που θα συντελέσουν στην πληθυσμιακή του μείωση.
∆εν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο μεγαλύτερος εχθρός του είδους είναι ο ίδιος του ο εαυτός.
Κάποια είδη δεν έχουν ρυθμιστικούς μηχανισμούς ελέγχου του πληθυσμού τους και συχνά, αφού έχουν καταβροχθίσει όλη την τροφή τους σε ένα συγκεκριμένο ενδιαίτημα (περιοχή διαβίωσης), οδηγούνται στη λιμοκτονία και τον αφανισμό.
Άλλα είδη πάλι, ενεργοποιούν κατάλληλους μηχανισμούς ώστε ο πληθυσμός τους να μη ξεπεράσει τις δυνατότητες ενός ενδιαιτήματος για την συντήρησή τους.
Ένας τέτοιος μηχανισμός και μάλιστα ο σημαντικότερος είναι η μετανάστευση.
Όταν δηλαδή ο συνωστισμός των ατόμων ενός είδους υπερβεί κάποιο όριο, ένα κομμάτι του πληθυσμού μεταναστεύει σε νέες περιοχές.
Άλλοι αντίστοιχοι μηχανισμοί είναι ο κανιβαλισμός, η τροφική διάπαυση κ.α. που περιορίζουν μερικά τα επίπεδα πληθυσμού και δίνουν μικρή ‘παράταση ζωής’ στο ενδιαίτημα ώστε τα τροφικά αποθέματα που αφορούν το συγκεκριμένο είδος να επανέλθουν.
Οι μηχανισμοί αυτοί ενεργοποιούνται μέσα από το ίδιο το είδος και όχι από τη φύση, η οποία δεν απαλλάσσεται από την ανησυχητική εξάπλωση του εν λόγω είδους.
Πως απαντά λοιπόν η φύση σε οργανισμούς που με εσωτερικούς μηχανισμούς αντιπαρέρχονται τις δυσμενείς επιδράσεις του υπερπληθυσμού και πως αποκαθίσταται η οικολογική ισορροπία;
• Η δεύτερη περίπτωση ελέγχου ενός αυξανόμενου πληθυσμού που αποτελεί μηχανισμό του οικοσυστήματος, γνωστή σε όλους μας, είναι μέσω των φυσικών εχθρών.
Οι φυσικοί εχθροί είναι ο σημαντικότερος φυσικός παράγοντας ελέγχου του πληθυσμού ενός είδους και της διατήρησης της οικολογικής ισορροπίας.
Στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες για τον περιορισμό των φυτοφάγων, συχνά χωρίς τα επιθυμητά αποτελέσματα.
∆εν φαντάζει λοιπόν αντιφατικό στα φυσικά οικοσυστήματα οι εντομολογικές εξάρσεις να αυτοελέγχονται ενώ στα γεωργικά συστήματα, παρά την ανθρώπινη παρέμβαση, να υπάρχουν σοβαρά προβλήματα;
Ασφαλώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ φυσικών οικοσυστημάτων και καλλιεργειών με σημαντικότερες τη μονοκαλλιέργεια και την περιορισμένη βιοποικιλότητα.
Σίγουρα στην περίπτωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων η ανεκτή πυκνότητα εντομολογικών πληθυσμών είναι κατά πολύ μικρότερη και η αντίδρασή μας σε μία προσβολή πρέπει να είναι άμεση.
∆ικαιολογεί όμως η ανάγκη μας για υψηλής ποιότητας προϊόντα την τακτική μας να καταφεύγουμε σε άλλα μέσα, αγνοώντας και συχνά βλάπτοντας βιολογικούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς ελέγχου των φυτοφάγων όπως είναι οι φυσικοί εχθροί;
Η ωφέλιμη εντομοπανίδα και ακαρεοπανίδα στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις πρέπει να διαφυλάσσεται, να υποβοηθάται και να εμπλουτίζεται με τρόπο ορθολογικό και οικολογικό.
Η τακτική αυτή θα βοηθήσει σημαντικά στον περιορισμό των φυτοφάγων ενώ οι ωφέλιμοι οργανισμοί μπορούν να αποτελέσουν λύση για πληθώρα εντομολογικών προσβολών.
Στη Βόρεια Ευρώπη μεγάλο ποσοστό των θερμοκηπιακών καλλιεργειών εφαρμόζει βιολογική καταπολέμηση.
Το 50% της παραγωγής φρούτων και λαχανικών χρησιμοποιεί περιβαλλοντικά φιλικές μεθόδους όπως ωφέλιμοι οργανισμοί, φερορμόνες και παγίδες.
Στην Ολλανδία, ποσοστό μεγαλύτερο του 95% της καλλιέργειας της αγγουριάς παράγεται βιολογικά.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πως οι δυνατότητες των βιολογικών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων είναι αξιόλογες και αξιόπιστες.
Αυτό το οποίο χρειάζεται όμως είναι τεχνογνωσία καθώς η βιολογική καταπολέμηση απαιτεί υψηλό βαθμό επίβλεψης.
Η έγκαιρη και σωστή αναγνώριση του φυτοφάγου είδους που απειλεί την καλλιέργεια, η εκτίμηση της παρουσίας των φυσικών του εχθρών εντός της εκμετάλλευσης καθώς και η σωστή επιλογή του ωφελίμου που θα εξαπολυθεί, εάν κριθεί απαραίτητο, είναι καθοριστικοί παράμετροι.
Τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά σκευάσματα είναι εξειδικευμένα ενώ η δράση τους και το αποτέλεσμα εξαρτώνται σημαντικά από τη μέθοδο και τον χρόνο εξαπόλυσης, τις περιβαλλοντικές συνθήκες, την καλλιέργεια που το εφαρμόζουμε, τον πληθυσμό του βλαβερού τον οποίο επιθυμούμε να ελέγξουμε καθώς και άλλους παράγοντες.
Κάθε βιολογικό σκεύασμα έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει να εκμεταλλευτούμε ενώ για πολλά είναι συγκεκριμένες οι προϋποθέσεις για την εξαπόλυσή τους.
Σημαντικό είναι επίσης να γνωρίζουμε τις δυνατότητές του, δηλαδή το αποτέλεσμα που θα πρέπει να περιμένουμε από κάποιο αρπακτικό ή παρασιτοειδές και σε πιο βάθος χρόνου μπορεί αυτό να επιτευχθεί.
Η βιολογική καταπολέμηση είναι δυναμική μέθοδος και προϋποθέτει συχνούς ελέγχους των πληθυσμών πριν και μετά την εξαπόλυση ώστε να γίνονται και οι απαραίτητες ‘διορθωτικές κινήσεις’ εάν χρειαστεί, δηλαδή ενίσχυση του πληθυσμού του ωφελίμου, πιθανός συνδυασμός του με άλλους οργανισμούς και ίσως άλλα μέτρα που θα ευνοούσαν την προσαρμογή και την αναπαραγωγή του.
∆εν υπάρχει γενικός κανόνας για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος αλλά σωστές επιλογές για κάθε περίπτωση.
Για τη λήψη σωστών αποφάσεων είναι επιβεβλημένη η ενημέρωση των συναδέλφων – γεωτεχνικών αλλά εξίσου σημαντική είναι και η εκπαίδευση των καλλιεργητών καθώς, όπως προαναφέρθηκε, η επίβλεψη και η τεχνογνωσία είναι το κλειδί στην αποτελεσματική αξιοποίηση των ωφελίμων οργανισμών»
