TENEO: Κίνδυνοι μιας κακής συμφωνίας για την Ουκρανία —και την Ευρώπη

Μια δυσμενής συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα άφηνε την Ουκρανία χωρίς ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας, θα χαλάρωνε τις κυρώσεις στη Ρωσία και θα ικανοποιούσε τις απαιτήσεις της Μόσχας για ένα νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο ασφάλειας. Παρά την περιορισμένη μόχλευση, το Κίεβο δεν θα εγκρίνει αυτόματα μια συμφωνία που ουσιαστικά ισοδυναμεί με την παράδοσή του.

 
Το άρθρο της  teneo.com εξετάζει τους κινδύνους μιας δυσμενούς συμφωνίας για την Ουκρανία και την Ευρώπη. Επικεντρώνεται στις πιθανές συνέπειες μιας συμφωνίας εκεχειρίας που δεν παρέχει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία, χαλαρώνει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και ικανοποιεί τις απαιτήσεις της Μόσχας για μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Αναλύει πώς μια τέτοια συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανανεωμένη ρωσική επιθετικότητα, αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας και ενθάρρυνση του Πούτιν να αμφισβητήσει τη διεθνή τάξη. Το κείμενο εξετάζει επίσης τις πιθανές επιπτώσεις σε άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και τις πιθανές αντιδράσεις της Ουκρανίας σε μια συμφωνία που θεωρείται ως παράδοση. Επιπλέον, το άρθρο προειδοποιεί για τον κίνδυνο να υπονομευθεί η εμπιστοσύνη στις δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας και να δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο για την επίλυση πολιτικών ζητημάτων με τη βία.

1. Τι θα συνιστούσε μια “κακή συμφωνία” για την Ουκρανία, σύμφωνα με την ανάλυση της Teneo;

Μια “κακή συμφωνία” για την Ουκρανία θα ήταν μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που δεν θα περιλάμβανε ισχυρές, μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, όπως η ένταξη στο ΝΑΤΟ, η ανάπτυξη ικανών ειρηνευτικών δυνάμεων για την επιβολή της κατάπαυσης του πυρός ή σημαντικές επενδύσεις στις δικές της στρατιωτικές δυνατότητες. Επιπλέον, η άμεση και σημαντική άρση των κυρώσεων στους τομείς της ενέργειας, των οικονομικών, της τεχνολογίας και του στρατού της Ρωσίας, καθώς και η απελευθέρωση παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας, θα αποτελούσαν σοβαρούς κινδύνους για το Κίεβο, καθώς θα διευκόλυναν την οικονομική ανάκαμψη και την ανασύνταξη των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσίας. Τέλος, οποιαδήποτε διμερής συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη θα αποτελούσε σημαντικό κίνδυνο όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

2. Ποιες συγκεκριμένες απαιτήσεις της Ρωσίας θα έκαναν μια συμφωνία “κακή” για την Ουκρανία και την Ευρώπη;

Οι απαιτήσεις της Μόσχας που θα έκαναν μια συμφωνία “κακή” περιλαμβάνουν: (1) την απόσυρση των στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ από τη θεωρούμενη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας (Ανατολική Ευρώπη, Νότιος Καύκασος και Κεντρική Ασία) και την απαγόρευση στρατιωτικών ασκήσεων σε αυτές τις περιοχές, (2) την παύση περαιτέρω διεύρυνσης του ΝΑΤΟ και (3) την επιβολή περιορισμών στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων καθώς και πυραύλων μικρού και μεσαίου βεληνεκούς στην Ευρώπη. Αυτές οι απαιτήσεις ουσιαστικά απαιτούν από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να αποσυρθούν από τη θεωρούμενη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό συμπίπτει με τις χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας.

3. Θα αποδεχόταν η Ουκρανία μια τέτοια “κακή συμφωνία”;

Εάν η Ουκρανία βρεθεί σε μια θέση όπου δεν μπορεί να συνεχίσει τον πόλεμο χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, θα ήταν απίθανο να εγκρίνει μια συμφωνία που θα ισοδυναμούσε με παράδοση. Η έλλειψη δημόσιας υποστήριξης και οι πιθανές επιπτώσεις στην κληρονομιά του Zelensky θα έκαναν αυτό το είδος συμφωνίας δύσκολο να γίνει αποδεκτό. Ωστόσο, αντιμέτωπη με περιορισμένες επιλογές, η Ουκρανία θα μπορούσε να στραφεί στην Ευρώπη για περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη και μια ευρύτερη στρατηγική, ίσως ακόμη και να εμπλέξει μη ευρωπαϊκές χώρες όπως η Κίνα. Ο Zelensky θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει εκλογές ή δημοψήφισμα για να κερδίσει χρόνο και να αποκτήσει δημόσια απόρριψη μιας δυσμενούς συμφωνίας.

4. Ποιες είναι οι πιθανές τοπικές και περιφερειακές επιπτώσεις εάν η Ουκρανία δεν λάβει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας;

Χωρίς αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, η Ουκρανία θα αντιμετώπιζε υψηλό κίνδυνο αποσταθεροποίησης ή μιας νέας ρωσικής εισβολής, απειλώντας την κυριαρχία της. Μια συνεχιζόμενη απειλή πολέμου, σε συνδυασμό με την άρση των περιορισμών του στρατιωτικού νόμου, θα μπορούσε να οδηγήσει εκατομμύρια Ουκρανούς προς τα δυτικά, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τον στρατό και αποθαρρύνοντας τις ξένες επενδύσεις που είναι κρίσιμες για την μεταπολεμική ανάκαμψη. Σε περίπτωση κατοχής ή υποταγής, η ουκρανική αντίσταση θα μπορούσε να μετατραπεί σε παρατεταμένο αντάρτικο, μετατρέποντας τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης σε συνεχή πηγή περιφερειακής αστάθειας.

5. Πώς θα επηρεάσει μια ρωσική κυριαρχία στην Ουκρανία την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ);

Μια ρωσική κυριαρχία στην Ουκρανία θα ενίσχυε την επιρροή της Ρωσίας στην ΚΑΕ. Η Μολδαβία θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος, δεδομένης της παγωμένης σύγκρουσης, των βαθιών κοινωνικών διαιρέσεων και των προκαταρκτικών βημάτων προς την ένταξη στην ΕΕ. Η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να κλιμακώσει την πίεση στις χώρες της Βαλτικής, παρά την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, εκμεταλλευόμενη αφηγήσεις σχετικά με φερόμενες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εθνοτικών Ρώσων στην Εσθονία και τη Λετονία ή τις υποτιθέμενες εδαφικές διεκδικήσεις της Λιθουανίας έναντι του Καλίνινγκραντ. Οποιαδήποτε απόσυρση του ΝΑΤΟ ή εσωτερικές διαιρέσεις εντός της συμμαχίας θα αύξαναν τον κίνδυνο ρωσικής αποσταθεροποίησης ή ακόμη και στρατιωτικής δράσης εναντίον αυτών των χωρών, θέτοντας τον κίνδυνο ενός ευρύτερου πολέμου με άλλες ευρωπαϊκές/χώρες του ΝΑΤΟ.

6. Ποιες άλλες συγκρούσεις θα μπορούσαν να πυροδοτηθούν από μια αδύναμη συμφωνία ειρήνης που επιβραβεύει τον Πούτιν;

Μια αδύναμη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που επιβραβεύει τον Πούτιν θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο, ενθαρρύνοντας άλλους ηγέτες να επιδιώξουν πολιτικούς στόχους με τη βία. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει νέες συγκρούσεις στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, όπου η Σερβία θα μπορούσε να προσπαθήσει να καταλάβει το Κοσσυφοπέδιο, η Ουγγαρία θα μπορούσε να στοχεύσει την περιοχή της Υπερκαρπαθίας της Ουκρανίας και το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει βία για να δημιουργήσει τον διάδρομο Zangezur μέσω της αρμενικής επικράτειας.

7. Ποιο θα ήταν το ευρύτερο αντίκτυπο στην παγκόσμια τάξη αν η Ρωσία επιτύχει στην Ουκρανία;

Μια ρωσική νίκη θα έβλαπτε την εμπιστοσύνη στις δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας και στην διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες.

8. Τι θα μπορούσε να κάνει η Ουκρανία αν δεν λάβει ικανοποιητικές εγγυήσεις ασφαλείας;

Σε αυτή την περίπτωση, το Κίεβο θα μπορούσε να επιδιώξει μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατιωτική υποστήριξη και μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενδεχομένως ακόμη και να εμπλέξει μη ευρωπαϊκές χώρες όπως η Κίνα. Πριν από την υπογραφή οποιασδήποτε συμφωνίας, ο Zelensky θα μπορούσε να ζητήσει εκλογές—πιθανώς παράλληλα με ένα δημοψήφισμα για τη συμφωνία—με στόχο να εξασφαλίσει την επανεκλογή του, να κερδίσει χρόνο και να αποκτήσει δημόσια απόρριψη μιας δυσμενούς συμφωνίας.

 
Πώς η πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ επηρεάζει την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ουκρανίας;

Μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που διαπραγματεύτηκε μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας χωρίς ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της χώρας.

Επιπτώσεις μιας «κακής συμφωνίας»:

• Έλλειψη εγγυήσεων ασφαλείας Μια συμφωνία που δεν περιλαμβάνει ισχυρές μακροπρόθεσμες εγγυήσεις για την ασφάλεια της Ουκρανίας, όπως η ένταξη στο ΝΑΤΟ, η ανάπτυξη ικανών ειρηνευτικών δυνάμεων ή σημαντικές επενδύσεις στις στρατιωτικές δυνατότητες της Ουκρανίας, θα την άφηνε ευάλωτη.
• Άρση των κυρώσεων στη Ρωσία Η ταχεία και σημαντική άρση των κυρώσεων στους τομείς της ενέργειας, των οικονομικών, της τεχνολογίας και του στρατού της Ρωσίας θα διευκόλυνε την οικονομική ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση του στρατού της, αποτελώντας σημαντικό κίνδυνο για την Ουκρανία.
• Νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας Οποιαδήποτε διμερής συμφωνία μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας σχετικά με μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη θα ενείχε σημαντικούς κινδύνους όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι απαιτήσεις της Μόσχας περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ από την «περιοχή επιρροής» της Ρωσίας, τον τερματισμό της περαιτέρω επέκτασης του ΝΑΤΟ και τον περιορισμό της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη.
• Κίνδυνος αποσταθεροποίησης και εισβολής Χωρίς αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, η Ουκρανία θα αντιμετώπιζε υψηλό κίνδυνο αποσταθεροποίησης ή μιας νέας ρωσικής εισβολής, απειλώντας την κυριαρχία της. Η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την άρση των κυρώσεων για να σταθεροποιήσει την οικονομία της και να ανοικοδομήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.
• Προσφυγικό κύμα Η συνεχιζόμενη απειλή πολέμου, σε συνδυασμό με την άρση των περιορισμών του στρατιωτικού νόμου, θα μπορούσε να οδηγήσει εκατομμύρια Ουκρανούς προς τα δυτικά, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τον υποστελεχωμένο στρατό της χώρας και αποθαρρύνοντας τις ξένες επενδύσεις που είναι ζωτικής σημασίας για την μεταπολεμική ανάκαμψη.
• Περιφερειακή αστάθεια Εάν η Ουκρανία καταληφθεί ή υποταχθεί, η ουκρανική αντίσταση πιθανότατα θα μετατοπιστεί σε ενα παρατεταμένο ανταρτοπόλεμο, μετατρέποντας τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης σε μια συνεχή πηγή περιφερειακής αστάθειας.
• Ενθάρρυνση της ρωσικής επιρροής Μια ρωσική κατάληψη της Ουκρανίας θα ενίσχυε τη Μόσχα και θα ενθάρρυνε τον Πούτιν να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η Μολδαβία θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος, και η Ρωσία μπορεί επίσης να κλιμακώσει την πίεση στα κράτη της Βαλτικής.
• Διάβρωση της εμπιστοσύνης Μια αδύναμη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που θα επιβραβεύει τον Πούτιν θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο, ενθαρρύνοντας και άλλους ηγέτες να επιδιώξουν πολιτικούς στόχους με τη βία και να πυροδοτήσουν νέες συγκρούσεις στην ευρύτερη περιοχή.

 
Ποιες χώρες CEE θα μπορούσαν να στοχοποιηθούν μετά την Ουκρανία;

Μετά την Ουκρανία, η Ρωσία θα μπορούσε να στοχοποιήσει και άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (CEE). Ειδικότερα:

• Μολδαβία: Θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος, δεδομένου των βαθιών κοινωνικών διαιρέσεων και των προκαταρκτικών βημάτων προς την ένταξη στην ΕΕ.
• Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία): Η Ρωσία μπορεί επίσης να κλιμακώσει την πίεση στα κράτη της Βαλτικής παρά τη συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ, εκμεταλλευόμενη αφηγήσεις σχετικά με υποτιθέμενες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εθνοτικών Ρώσων στην Εσθονία και τη Λετονία ή τις υποτιθέμενες εδαφικές διεκδικήσεις της Λιθουανίας στην περιοχή του Καλίνινγκραντ. Οποιαδήποτε αποχώρηση του ΝΑΤΟ ή εσωτερικές διαιρέσεις εντός της συμμαχίας θα αύξαναν τον κίνδυνο ρωσικής αποσταθεροποίησης ή ακόμη και στρατιωτικής δράσης εναντίον αυτών των χωρών, θέτοντας τον κίνδυνο ενός ευρύτερου πολέμου με άλλες ευρωπαϊκές χώρες/χώρες του ΝΑΤΟ.

Επιπλέον, μια ρωσική νίκη θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες συγκρούσεις στην ευρύτερη περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, όπου η Σερβία θα μπορούσε να επιδιώξει να καταλάβει το Κοσσυφοπέδιο, η Ουγγαρία θα μπορούσε να βάλει στο στόχαστρο την περιοχή της Υπερκαρπαθίας της Ουκρανίας και το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη βία για να δημιουργήσει τον διάδρομο Zangezur μέσω της αρμενικής επικράτειας.