Εκλογές ΕΕ: Η πορεία προς μια «συμφωνία ανταγωνιστικότητας» για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Η ανταγωνιστικότητα είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών στις 6-9 Ιουνίου. Η ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να αντιμετωπίσει την «αποβιομηχάνιση» και την απώλεια θέσεων εργασίας, να προστατεύσει τη βιομηχανία της απέναντι στον σκληρό διεθνή ανταγωνισμό και να επενδύσει σε στρατηγικές τεχνολογίες από την κβαντική έως τη βιοτεχνολογία είναι στο μυαλό των ηγετών και των ψηφοφόρων.

 
Καθώς η ΕΕ αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη οικονομική ύφεση της τελευταίας δεκαετίας, διευρυνόμενο χάσμα παραγωγικότητας, αυξανόμενο κόστος παραγωγής και απότομη πτώση της εγχώριας ζήτησης, οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας ήταν οι πρώτοι που αντέδρασαν εκδίδοντας τη Διακήρυξη της Αμβέρσας για μια ευρωπαϊκή βιομηχανική συμφωνία. Σε συνάντηση με την Πρόεδρο της Επιτροπής Ursula von der Leyen στην Ευρωπαϊκή Βιομηχανική Σύνοδο Κορυφής στις 20 Φεβρουαρίου, 800 εταιρείες σε ένα ευρύ φάσμα βιομηχανικών τομέων ζήτησαν δράση για να προστατευθούν οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες από τις παγκόσμιες διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας, την κλιματική αλλαγή και το επιδεινούμενο γεωπολιτικό τοπίο.

 
Πώς θα αναμορφωθεί η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ;

Οι υπουργοί της ΕΕ που είναι αρμόδιοι για τις βιομηχανικές υποθέσεις και την εσωτερική αγορά της ΕΕ ανταποκρίθηκαν στο αίτημα του ιδιωτικού τομέα καλώντας για μια «ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία που οδηγεί το πράσινο, ψηφιακό και ανθεκτικό μέλλον μας» όταν συναντήθηκαν στις 24 Μαΐου. Στα συμπεράσματά τους , τα 27 κράτη μέλη αναφέρουν πίεση στην επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή (που θα διοριστεί μετά τις εκλογές) να προετοιμάσει μια ευρωπαϊκή συμφωνία για την ανταγωνιστικότητα. Θεωρούν ότι αυτό είναι μια φυσική επέκταση της υφιστάμενης Πράσινης Συμφωνίας, η οποία ήταν στο επίκεντρο της τρέχουσας εντολής της Επιτροπής (2019-2024).

Αυτή η Συμφωνία Ανταγωνιστικότητας θα προωθήσει τις ακόλουθες προτεραιότητες:

-Μια πιο δυναμική πολιτική συνοχής που ενισχύει τις θεμελιώδεις αρχές για την ενιαία αγορά: τις τέσσερις ελευθερίες κυκλοφορίας ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων.

-Ενεργή υποστήριξη για εταιρείες σε βιομηχανίες υψηλής κρισιμότητας: άμυνα, αεροδιαστημική, βιοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη, κβαντικές και  τεχνολογίες  καθαρού μηδενικού ισοζυγίου.

-Η ενδυνάμωση των αλυσίδων αξίας με βάση την Ευρώπη για την επίτευξη ενός βαθμού αυτονομίας έναντι των εξαρτήσεων από τις εισαγωγές σε αυτούς τους τομείς και την αντιστάθμιση έναντι πιθανών μελλοντικών διαταραχών στις εμπορικές ροές.

-Χαλάρωση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, έτσι ώστε να προκύψουν παγκοσμίως ανταγωνιστικές ευρωπαϊκές «πρωταθλήτριες» εταιρείες σε αυτούς τους τομείς και να χαράξουν έναν ρόλο για την Ευρώπη ως κόμβο παραγωγής.

 
Πολιτικές επιπτώσεις

Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι περισσότεροι βουλευτές θα εκλεγούν στη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διασφαλίζοντας ότι η ΕΕ έχει την ικανότητα να υπερασπιστεί τη βιομηχανία της, οι θέσεις εργασίας θα είναι μια προτεραιότητα στην οποία θα συμφωνήσουν όλοι. Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είναι πρόθυμοι να προβλέψουν τα αιτήματά τους. Δύο πρώην Ιταλοί Πρωθυπουργοί βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας. Τους ανέθεσαν συμπληρωματικές εκθέσεις, μία για το μέλλον της ενιαίας αγοράς από τον Enrico Letta και μία άλλη για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ από τον Mario Draghi.

Ο Enrico Letta παρουσίασε ήδη την έκθεσή του στους Ευρωπαίους ηγέτες τον Απρίλιο, υποστηρίζοντας μια στρατηγική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ για την ενίσχυση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε βασικούς τομείς: επικοινωνίες, ενέργεια, άμυνα, διάστημα και μεταφορές. Ελπίζει επίσης να μεταρρυθμίσει το τρέχον πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων και να το καταστήσει πιο κοινωνικά αποδεκτό με τη διανομή πόρων σε ολόκληρη την ΕΕ, αποτρέποντας ισχυρές οικονομίες όπως η Γερμανία και η Γαλλία από το να επιδοτούν μόνο τις εθνικές τους εταιρείες. Το Βερολίνο και το Παρίσι έχουν ήδη δηλώσει ότι είναι πρόθυμες να περιορίσουν το πεδίο εφαρμογής του πλαισίου κρατικών ενισχύσεων. Θα μπορούσε να επεκταθεί για να υποστηρίξει μελλοντικούς πρωταθλητές της ΕΕ που δραστηριοποιούνται σε στρατηγικούς βιομηχανικούς τομείς και είναι εξαιρετικά καινοτόμοι, αλλά δεν είναι ακόμη σε κλίμακα, δημιουργώντας έτσι χώρο για να γίνουν ανταγωνιστικοί παγκοσμίως.

Ο Μάριο Ντράγκι αναμένεται να δημοσιεύσει την έκθεσή του τις επόμενες εβδομάδες, αλλά ανέφερε ήδη ότι ένα από τα κύρια σημεία σύγκλισης με την έκθεση Letta αφορά τους πόρους. Υπολογίζεται ότι έχει εγκριθεί κρατική βοήθεια ύψους 760 δισεκατομμυρίων ευρώ από την έναρξη της πανδημίας, ποσό συγκρίσιμο με τα έσοδα 737 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ που συγκεντρώθηκαν βάσει του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ, γεγονός που δείχνει ότι τα χρήματα μπορούν να βρεθούν στην ΕΕ. Ωστόσο, παραμένει ένα χρηματοδοτικό κενό μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ όσον αφορά τις επενδύσεις, που εκτιμάται από τον Mario Draghi σε τουλάχιστον 500 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, το οποίο χρειάζεται η ΕΕ για να χρηματοδοτήσει την «τριπλή μετάβασή» της (πράσινη, ψηφιακή και βιομηχανική ).

 
Ποιος θα πληρώσει για την τριπλή μετάβαση της ΕΕ;

Τα χρήματα παραμένουν  ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Για να γεφυρωθεί το χάσμα με ανταγωνιστές όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, δεν αρκεί μια κοινή στρατηγική για την καλύτερη κατανομή των δημοσίων πόρων. Ο κοινός προϋπολογισμός περιορίζεται σε περίπου 160-180 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, που αντιστοιχεί σε λίγο περισσότερο από το 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να καταφύγει σε ιδιωτικό κεφάλαια, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ή/και καταφεύγοντας στο κοινό χρέος.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πρότεινε να «διπλασιαστεί το μέγεθος του προϋπολογισμού της ΕΕ, μέσω κοινών στρατηγικών δανεισμού» όταν ταξίδεψε στη Γερμανία για να συναντηθεί με τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς στις 26-28 Μαΐου, επαναλαμβάνοντας μια πρόταση που έκανε στη νέα του ομιλία στη Σορβόννη στις 25 Απριλίου , αναφερόμενος σαφώς σε κοινούς χρεωστικούς τίτλους. Ωστόσο, δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ηγετών της ΕΕ σχετικά με αυτό το θέμα και το Παρίσι και το Βερολίνο δεν μοιράζονται την ίδια σκέψη, ακόμη κι αν οι ηγέτες τους προσπαθούν να αναζωπυρώσουν μια παγωμένη γαλλογερμανική σχέση ενόψει των εκλογών στην ΕΕ. Ο Μακρόν και ο Σολτς αναμένεται επίσης να δουν τα κόμματά τους να τερματίζουν πίσω από ακροδεξιές ομάδες στο εσωτερικό και ενδέχεται να μην είναι σε θέση να επιβάλλουν τις απόψεις τους σε ομολόγους από άλλα κράτη μέλη μετά τις εκλογές.

Μια άλλη, πιθανώς πιο ευέλικτη, λύση θα μπορούσε να είναι η ενίσχυση των κοινών προμηθειών. Σε εκκολαπτόμενες αγορές με αδύναμες επιχειρηματικές υποθέσεις (π.χ. σε δευτερογενείς πρώτες ύλες), τα κριτήρια «πρώτα η Ευρώπη» ή «πράσινα κριτήρια» θα μπορούσαν να επιτρέψουν στον δημόσιο τομέα να δημιουργήσει τη ζήτηση που οδηγεί τις ευρωπαϊκές εταιρείες σε κλίμακα. Υπό αυτή την έννοια, η βιομηχανική πολιτική θεωρείται ως ένας τρόπος για την επίτευξη των «πράσινων» στόχων της Ευρώπης, επισημαίνοντας τη συμπληρωματικότητα των πράσινων συμφωνιών και της ανταγωνιστικότητας. Επί του παρόντος, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν αγοράζουν πολλά μαζί, καθώς οι κοινές τους πρωτοβουλίες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 20% των συνολικών δαπανών τους.

Στην έκθεσή του, ο Enrico Letta πρότεινε την ιδέα της ανάπτυξης ενός πανευρωπαϊκού πλαισίου δημόσιων συμβάσεων που θα παρέχει στις εταιρείες της ΕΕ – συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων – λιγότερο περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσιους μηχανισμούς χρηματοδότησης και πιο ενεργή χρήση ιδιωτικών επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματικών κεφαλαίων, ιδίων κεφαλαίων και κεφαλαίων ανάπτυξης. Ωστόσο, η έκθεση ανταγωνιστικότητας του Mario Draghi αποτελεί πλέον αντικείμενο έντονης κερδοσκοπίας.

 
Εν αναμονή οριστικής απάντησης

Ο άνθρωπος που είναι επιφορτισμένος με τη σύνταξη της έκθεσης ανταγωνιστικότητας δεν είναι μόνο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, αλλά ο Mario Draghi ήταν επίσης στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και κέρδισε διεθνή αναγνώριση όταν είπε ότι ο θεσμός θα κάνει «ό, τι χρειάζεται» για να σώσει την οικονομία της ΕΕ και να σώσει το ευρώ όταν ήρθε αντιμέτωπος με την κρίση δημόσιου χρέους το 2012. Με τη σημερινή πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι να τοποθετείται ως πιθανός βασιλιάς στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ορισμένοι βλέπουν τον ανεξάρτητο Μάριο Ντράγκι ως πιθανή προσφυγή εάν η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποτύχει στην προσπάθειά της να επαναδιοριστεί στο τιμόνι του θεσμού μετά τις εκλογές.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η έκθεση του Μάριο Ντράγκι θα παρακολουθηθεί στενά. Αναμένεται να βασιστεί στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών των ηγετών της ΕΕ τον Μάρτιο του 2022 και στην πρόσφατη γαλλογερμανική ατζέντα ανταγωνιστικότητας , η οποία καθιστά σαφές ότι η ενίσχυση των δυνατοτήτων της ΕΕ μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την καλλιέργεια της δημιουργίας βιομηχανικών πρωταθλητών και τη δραστική μείωση της συνεχούς υπερβολικής εξάρτησής της από εισαγωγές ενέργειας, ημιαγωγών και κρίσιμων πρώτων υλών. Ο Ντράγκι είναι εξίσου πιθανό να ζητήσει περισσότερες επενδύσεις σε υψηλής ποιότητας και καθαρές μηδενικές καινοτομίες, ξεκινώντας από την τεχνητή νοημοσύνη, τις κβαντικές τεχνολογίες, τις βιοτεχνολογίες, τη ρομποτική και τα χημικά

Ενώ το τελικό περιεχόμενο της έκθεσης Ντράγκι είναι ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά στις Βρυξέλλες, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η ανταγωνιστικότητα αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την ΕΕ σε ένα ολοένα και πιο εχθρικό διεθνές περιβάλλον. Οι θέσεις εργασίας στην Ευρώπη διακυβεύονται και οι αξιωματούχοι της ΕΕ γνωρίζουν ότι αυτό είναι το πρώτο καθήκον που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν μετά τις εκλογές.

Πηγή: teneo.com