Η εποχή της ερήμωσης του πληθυσμού
«Αν και λίγοι ακόμη το βλέπουν να έρχεται, οι άνθρωποι πρόκειται να εισέλθουν σε μια νέα εποχή της ιστορίας», γράφει ο πολιτικός οικονομολόγος Nicholas Eberstadt σε ένα νέο δοκίμιο από το επερχόμενο τεύχος του Foreign Affairs . «Για πρώτη φορά μετά τον Μαύρο Θάνατο το 1300, ο πλανητικός πληθυσμός θα μειωθεί. Όμως, ενώ η τελευταία έκρηξη προκλήθηκε από μια θανατηφόρα ασθένεια που μεταφέρεται από ψύλλους, η επερχόμενη θα οφείλεται αποκλειστικά στις επιλογές των ανθρώπων».
Χάρη στη μείωση των ποσοστών γονιμότητας, η ερήμωση είναι σχεδόν αναπόφευκτη – και οι ηγέτες και οι πολίτες είναι απροετοίμαστοι για το πώς αυτή η νέα δημογραφική τάξη θα αναδιαμορφώσει τις κοινωνίες, τις οικονομίες και τις πολιτικές εξουσίας. Αλλά η ερήμωση δεν χρειάζεται να είναι μια θανατική ποινή για την ανθρωπότητα, γράφει ο Eberstadt. «Μάλλον, είναι ένα δύσκολο νέο πλαίσιο, στο οποίο οι χώρες μπορούν ακόμα να βρουν τρόπους να ευδοκιμήσουν».
Έλεγχος δεδομένων
Οι προκλήσεις της ερήμωσης του πληθυσμού
Η σημαντικότερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουν οι κοινωνίες στον 21ο αιώνα λόγω της εξελισσόμενης δημογραφικής αλλαγής είναι η ερήμωση του πληθυσμού. Αυτό το φαινόμενο, που χαρακτηρίζεται από τη μείωση των γεννήσεων και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, θα οδηγήσει σε γήρανση και συρρίκνωση των πληθυσμών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Κύριες προκλήσεις:
- Οικονομικές επιπτώσεις: Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού θα οδηγήσει σε μείωση της οικονομικής ανάπτυξης και σε πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, ιδιαίτερα στις πλούσιες χώρες.
- Κόστος φροντίδας ηλικιωμένων: Η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων θα δημιουργήσει αυξημένες ανάγκες για φροντίδα, επιβαρύνοντας οικονομικά και κοινωνικά τις χώρες, ιδιαίτερα τις φτωχότερες.
- Εξασθένηση οικογενειακών δομών: Η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση της μοναξιάς θα οδηγήσει σε μικρότερες και πιο ευάλωτες οικογένειες, δυσχεραίνοντας την παροχή φροντίδας σε ηλικιωμένους.
- Γεωπολιτικές αλλαγές: Η ερήμωση θα μεταβάλει την ισορροπία δυνάμεων στον κόσμο, με την Αφρική να αναδεικνύεται ως δημογραφική δύναμη, ενώ χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις λόγω της συρρίκνωσης των πληθυσμών τους.
- Εθνική ασφάλεια: Η γήρανση των πληθυσμών εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ετοιμότητα και την προθυμία των χωρών να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, καθώς και την ανοχή τους σε απώλειες σε περίπτωση πολέμου.
Παρά τις προκλήσεις, η ερήμωση δεν είναι απαραίτητα μια καταστροφή. Οι κοινωνίες μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα μέσω πολιτικών που ενθαρρύνουν την αποταμίευση, την ευελιξία στην αγορά εργασίας, τη δια βίου μάθηση και τη μετανάστευση.
Σημαντικό: Η επιτυχής προσαρμογή στην ερήμωση θα απαιτήσει σημαντικές αλλαγές στις νοοτροπίες, τις κοινωνικές συμβάσεις και τους πολιτικούς στόχους.
Η ερήμωση του πληθυσμού και η Γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων
Η ερήμωση του πληθυσμού αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων.
- Καταρχάς, η άνοδος της Αφρικής προβλέπεται ως μια από τις πιο σημαντικές αλλαγές. Η υποσαχάρια Αφρική, με υψηλά ποσοστά γονιμότητας, αναμένεται να έχει σημαντική αύξηση του μεριδίου της στο παγκόσμιο εργατικό δυναμικό και πληθυσμό. Ωστόσο, η έλλειψη ανθρώπινου κεφαλαίου στην περιοχή, λόγω χαμηλών επιπέδων εκπαίδευσης και δεξιοτήτων, θα μπορούσε να περιορίσει την γεωπολιτική επιρροή της.
- Η Ινδία, με συνεχή αύξηση του πληθυσμού, αναμένεται να εδραιωθεί ως ηγετική δύναμη. Όμως, και εδώ, η ποιότητα της εκπαίδευσης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την μελλοντική της ισχύ. Η Ινδία υστερεί σημαντικά σε σχέση με την Κίνα σε αυτόν τον τομέα.
- Αντίθετα, ρεβιζιονιστικές δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία αντιμετωπίζουν δημογραφικές προκλήσεις λόγω της συρρίκνωσης του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού τους. Η γήρανση του πληθυσμού θα μπορούσε να επιβαρύνει τις οικονομίες τους και να περιορίσει τις στρατιωτικές τους δυνατότητες.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες, χάρη σε υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας και ισχυρές μεταναστευτικές ροές, αναμένεται να διατηρήσουν – και πιθανόν να ενισχύσουν – την παγκόσμια κυριαρχία τους. Η μετανάστευση θα αποτελέσει κρίσιμο παράγοντα για την οικονομική και γεωπολιτική ισχύ των χωρών που ερημώνουν τον πληθυσμό.
- Πέρα από τις δημογραφικές τάσεις, η ικανότητα των χωρών να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και η εθνική τους βούληση θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της μελλοντικής γεωπολιτικής σκηνής.
- Η κοινωνική συνοχή, οι κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις και η διαχείριση της μετανάστευσης θα είναι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας.
Η ερήμωση του πληθυσμού δημιουργεί ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο, γεμάτο προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Η ικανότητα των χωρών να διαχειριστούν τις δημογραφικές αλλαγές και να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους θα καθορίσει την θέση τους στην παγκόσμια σκακιέρα.
Κύριες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού
Η γήρανση του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο, που προκαλείται από τη μείωση των ποσοστών γονιμότητας, αναμένεται να έχει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.
Οικονομικές συνέπειες:
- Συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού: Η μείωση των γεννήσεων θα οδηγήσει σε μείωση του εργατικού δυναμικού σε όλο τον κόσμο, περιορίζοντας το οικονομικό δυναμικό των χωρών.
- Μείωση των αποταμιεύσεων και επενδύσεων: Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένες αποταμιεύσεις και επενδύσεις, επιβραδύνοντας την οικονομική ανάπτυξη.
- Μη βιώσιμες κοινωνικές δαπάνες: Η γήρανση του πληθυσμού θα αυξήσει τις ανάγκες για κοινωνική πρόνοια, όπως συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη, επιβαρύνοντας τα δημόσια οικονομικά.
- Δημοσιονομικά ελλείμματα: Η αυξημένη κοινωνική πρόνοια και η μειωμένη παραγωγικότητα μπορούν να οδηγήσουν σε δημοσιονομικά ελλείμματα.
- Πίεση για δημιουργία κράτους πρόνοιας σε φτωχές χώρες: Φτωχές χώρες με γηράσκοντα πληθυσμό θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση της δημιουργίας κράτους πρόνοιας, παρά τα χαμηλά επίπεδα εισοδήματος.
Κοινωνικές συνέπειες:
- Αυξημένο βάρος φροντίδας ηλικιωμένων: Η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων θα δημιουργήσει αυξημένες ανάγκες για φροντίδα, τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.
- Εξασθένηση οικογενειακών δομών: Η μείωση των γεννήσεων και η γήρανση του πληθυσμού θα οδηγήσουν σε μικρότερες και πιο ευάλωτες οικογένειες, μειώνοντας την ικανότητά τους να παρέχουν στήριξη στα ηλικιωμένα μέλη.
- Ανάγκη για νέες μορφές κοινωνικής υποστήριξης: Η αδυναμία των οικογενειών να καλύψουν τις ανάγκες φροντίδας των ηλικιωμένων θα δημιουργήσει την ανάγκη για νέες μορφές κοινωνικής υποστήριξης.
Πιθανές λύσεις και προκλήσεις:
- Προσαρμογή των κοινωνικών και οικονομικών δομών: Οι κοινωνίες θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα, αναπτύσσοντας νέα πρότυπα εργασίας, αποταμίευσης και κοινωνικής πρόνοιας.
- Ενθάρρυνση της μετανάστευσης: Η προσέλκυση νέων μεταναστών μπορεί να συμβάλει στην ανανέωση του εργατικού δυναμικού και στην ενίσχυση της οικονομίας, αλλά απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και κοινωνική συνοχή.
- Επένδυση στην εκπαίδευση και την τεχνολογία: Η βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της εκπαίδευσης και η αξιοποίηση της τεχνολογίας μπορούν να αντισταθμίσουν τη μείωση του εργατικού δυναμικού.
- Αντιμετώπιση των γεωπολιτικών προκλήσεων: Η γήρανση του πληθυσμού θα επηρεάσει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και θα δημιουργήσει νέες γεωπολιτικές προκλήσεις, απαιτώντας προσαρμογή των διεθνών σχέσεων.
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μια πρόκληση με πολλές διαστάσεις. Η επιτυχής αντιμετώπισή της θα απαιτήσει καινοτόμες λύσεις, προσαρμοστικότητα και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα.
Γεωπολιτικές εξαιρέσεις στην ερήμωση
Ο συγγραφέας επισημαίνει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως την πιο σημαντική γεωπολιτική εξαίρεση στην επερχόμενη ερήμωση. Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες:
- Υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας: Σε σύγκριση με χώρες της Ανατολικής Ασίας και της Ευρώπης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας, αν και παραμένουν κάτω από το όριο αντικατάστασης.
- Ισχυρές μεταναστευτικές ροές: Οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχονται σημαντικό αριθμό μεταναστών, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού.
- Συνεχής αύξηση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού: Η συνδυασμένη επίδραση της γονιμότητας και της μετανάστευσης οδηγεί σε συνεχή αύξηση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες που βιώνουν συρρίκνωση.
- Μέτρια γήρανση του πληθυσμού: Η γήρανση του πληθυσμού στις Ηνωμένες Πολιτείες προβλέπεται να είναι μέτρια μέχρι το 2050, ενισχύοντας περαιτέρω τη δημογραφική τους θέση.
Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να διατηρήσουν μια ισχυρή δημογραφική θέση, διαθέτοντας ένα αυξανόμενο εργατικό δυναμικό, μια νεανική βάση και ένα σημαντικό ποσοστό ταλέντων με υψηλή εκπαίδευση. Αυτό τους δίνει ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν δημογραφικές προκλήσεις.
Ωστόσο, η διατήρηση αυτού του πλεονεκτήματος εξαρτάται από τη συνεχιζόμενη δημόσια υποστήριξη για τη μετανάστευση. Χωρίς αυτή, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να χάσουν το δημογραφικό τους πλεονέκτημα και να βιώσουν παρόμοιες προκλήσεις με άλλες ερημωμένες κοινωνίες.
Χώρες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις λόγω της ερήμωσης
Το άρθρο υπογραμμίζει ότι πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις λόγω της ερήμωσης του πληθυσμού. Ενώ η ερήμωση θα επηρεάσει όλες τις χώρες με διαφορετικούς τρόπους, οι προκλήσεις είναι ιδιαίτερα έντονες για ορισμένες:
- Νότια Κορέα: Η Νότια Κορέα αποτελεί ένα ανησυχητικό παράδειγμα χώρας που αντιμετωπίζει σοβαρές συνέπειες από την ερήμωση. Με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά γονιμότητας και ταχεία γήρανση του πληθυσμού, η Νότια Κορέα προβλέπεται να βιώσει δραματική μείωση του πληθυσμού και σημαντική μείωση του εργατικού δυναμικού. Μέχρι το 2050, η διάμεση ηλικία αναμένεται να πλησιάσει τα 60 έτη, με πάνω από το 40% του πληθυσμού να είναι ηλικιωμένοι πολίτες.
- Ρωσία: Η Ρωσία αντιμετωπίζει επίσης έντονες δημογραφικές προκλήσεις, με χαμηλά ποσοστά γονιμότητας και μείωση πληθυσμού από τη δεκαετία του 1960. Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και τα προβλήματα δημόσιας υγείας επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική ισχύ της χώρας.
- Κίνα: Παρά το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί μια αναδυόμενη οικονομική δύναμη, αντιμετωπίζει σημαντικές δημογραφικές προκλήσεις λόγω της πολιτικής του ενός παιδιού που εφαρμόστηκε για δεκαετίες. Η μείωση του εργατικού δυναμικού, η γήρανση του πληθυσμού και η αδυναμία του κινεζικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες των ηλικιωμένων πολιτών θα επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
- Φτωχές χώρες: Χώρες με χαμηλό εισόδημα, όπως το Μπαγκλαντές, θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση της δημιουργίας κράτους πρόνοιας για την κάλυψη των αναγκών των γηρασκόντων πληθυσμών τους, παρά τα περιορισμένα οικονομικά τους μέσα. Η έλλειψη εκπαίδευσης και κατάρτισης στους νεότερους πληθυσμούς θα δυσχεράνει την οικονομική ανάπτυξη και θα επιβαρύνει την ικανότητα παροχής κοινωνικής πρόνοιας.
Επιπλέον παράγοντες που δυσχεραίνουν τις προκλήσεις:
- Εξασθένηση οικογενειακών δομών: Η μείωση των γεννήσεων και η γήρανση του πληθυσμού οδηγούν σε μικρότερες οικογένειες, οι οποίες δυσκολεύονται να παρέχουν στήριξη στα ηλικιωμένα μέλη.
- Αυξημένες ανάγκες φροντίδας: Η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων δημιουργεί αυξημένες ανάγκες για φροντίδα, τόσο σε προσωπικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.
- Μείωση της εθνικής βούλησης και του ηθικού: Δεν είναι σαφές πώς η παρατεταμένη ερήμωση θα επηρεάσει την εθνική βούληση και το ηθικό, ιδίως σε θέματα εθνικής ασφάλειας και άμυνας.
Οι χώρες που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ερήμωσης θα χρειαστούν να εφαρμόσουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις, προσαρμόζοντας τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, ενθαρρύνοντας την μετανάστευση, επενδύοντας στην εκπαίδευση και αξιοποιώντας την τεχνολογία, προκειμένου να διασφαλίσουν ένα βιώσιμο μέλλον.
Χώρες με μείωση πληθυσμού
Σύμφωνα με το κείμενο, αρκετές χώρες και περιοχές έχουν ήδη βιώσει μείωση του πληθυσμού:
- Ανατολική Ασία: Ολόκληρη η περιοχή της Ανατολικής Ασίας είδε μείωση του πληθυσμού της το 2021. Αυτό περιλαμβάνει μεγάλους πληθυσμούς όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν.
- Νοτιοανατολική Ασία: Η Ταϊλάνδη έχει επίσης καταγράψει περισσότερους θανάτους από γεννήσεις, με αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού.
- Ευρώπη: Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά έχει βιώσει μείωση του πληθυσμού από το 2012. Η Ρωσία βίωσε μείωση πληθυσμού από τη δεκαετία του 1960.
- Λατινική Αμερική και Καραϊβική: Η Κούβα και η Ουρουγουάη έχουν καταγράψει περισσότερους θανάτους από γεννήσεις από το 2019.
- Αφρική: Ορισμένες νησιωτικές χώρες στα ανοικτά των αφρικανικών ακτών, όπως το Πράσινο Ακρωτήριο και ο Μαυρίκιος, έχουν επίσης καταγράψει μείωση του πληθυσμού.
Η μείωση του πληθυσμού είναι ένα φαινόμενο που εξαπλώνεται παγκοσμίως και αναμένεται να επηρεάσει περισσότερες χώρες στο μέλλον.
Παράγοντες πτώσης της γονιμότητας
Οι πηγές του άρθρου εξετάζουν διάφορους παράγοντες που συνέβαλαν στην πτώση της γονιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη και η υλική πρόοδος παίζουν κάποιο ρόλο, οι πηγές υπογραμμίζουν ότι η βούληση των γυναικών αποτελεί τον πιο καθοριστικό παράγοντα.
Κύριοι παράγοντες:
- Επιθυμία για Λιγότερα Παιδιά: Ο οικονομολόγος Lant Pritchett ανακάλυψε ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων γονιμότητας μιας χώρας και του αριθμού των παιδιών που επιθυμούν οι γυναίκες. Αυτό υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο της βούλησης στη διαμόρφωση των προτύπων γονιμότητας.
- Επανάσταση στην Οικογένεια: Σε όλο τον κόσμο, παρατηρείται μια μετατόπιση στις οικογενειακές δομές. Οι άνθρωποι παντρεύονται σε μεγαλύτερη ηλικία ή καθόλου, η συμβίωση και οι προσωρινές σχέσεις γίνονται πιο συχνές και η μοναχική διαβίωση αυξάνεται.
- Αλλαγή Αξιών: Η αυξανόμενη σημασία της αυτονομίας, της αυτοπραγμάτωσης και της ευκολίας φαίνεται να συμβάλλει στην επιθυμία για λιγότερα παιδιά. Τα παιδιά, παρά τις χαρές τους, θεωρούνται περιοριστικά για την προσωπική ελευθερία.
- Μίμηση: Η θεωρία της μίμησης υποστηρίζει ότι η μείωση της γονιμότητας ενισχύεται από την παρατήρηση των άλλων. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι λιγότερο πρόθυμοι να κάνουν πολλά παιδιά επειδή βλέπουν ότι και άλλοι κάνουν λιγότερα, οδηγώντας σε έναν κύκλο μειωμένης γονιμότητας.
Δευτερεύοντες Παράγοντες:
- Οικονομική Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός: Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η καλύτερη εκπαίδευση και η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό συνδέονται συχνά με τη μείωση της γονιμότητας.
- Πρόσβαση στην Αντισύλληψη: Η ευρύτερη διαθεσιμότητα αντισυλληπτικών μεθόδων δίνει στις γυναίκες μεγαλύτερο έλεγχο στον οικογενειακό προγραμματισμό.
- Μείωση της Βρεφικής Θνησιμότητας: Με τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και των συνθηκών διαβίωσης, η βρεφική θνησιμότητα έχει μειωθεί, μειώνοντας την ανάγκη για πολλές γεννήσεις .
Έξυπνη λήψη
Σημαντικό συμπέρασμα:
Το άρθρο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιθυμία για λιγότερα παιδιά, που καθοδηγείται από αλλαγές στις κοινωνικές αξίες και δομές, αποτελεί τον κορυφαίο παράγοντα για την παγκόσμια πτώση της γονιμότητας. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη και η τεχνολογία έχουν συμβάλει σε αυτήν την τάση, η ανθρώπινη βούληση παραμένει η κινητήρια δύναμη πίσω από την ερήμωση του πληθυσμού.
Συνέπειες της γήρανσης/ερήμωσης πληθυσμού:
- Οικονομικές & Κοινωνικές Προκλήσεις: Η γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, αυξημένες ανάγκες φροντίδας ηλικιωμένων και εξασθένηση των οικογενειακών δομών.
- Γεωπολιτικές Μεταβολές: Η ερήμωση επηρεάζει την ισορροπία δυνάμεων, με την Αφρική να αναδεικνύεται λόγω αυξημένης γονιμότητας, ενώ χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία αντιμετωπίζουν προκλήσεις.
- Λύσεις & Προσαρμογή: Οι κοινωνίες μπορούν να αντιμετωπίσουν την ερήμωση μέσω πολιτικών που ενθαρρύνουν την αποταμίευση, την ευελιξία στην εργασία, τη δια βίου μάθηση και τη μετανάστευση.
- Κρίσιμη η Προσαρμοστικότητα: Η επιτυχής προσαρμογή απαιτεί αλλαγές στις νοοτροπίες, τις κοινωνικές συμβάσεις και τους πολιτικούς στόχους.
- Εθνική Ασφάλεια: Η γήρανση θέτει ερωτήματα για την αμυντική ικανότητα των χωρών, την προθυμία τους για υπεράσπιση και την ανοχή τους σε απώλειες.
