Μπορεί η Ευρώπη να ενεργήσει ως ηγέτης του Ελεύθερου Κόσμου;
Αυτά τα άρθρα από το American Purpose (persuasion.community) αναλύουν την αυξανόμενη ανάγκη για την Ευρώπη να αναπτύξει στρατηγική αυτονομία, ιδίως υπό το πρίσμα της μειωμένης αξιοπιστίας των Ηνωμένων Πολιτειών ως συμμάχου, όπως καταδεικνύεται από τις ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ. Εξετάζουν την πιθανότητα και τις προκλήσεις της Ευρώπης να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές προτεραιότητες και τις περιορισμένες δυνατότητες των ευρωπαϊκών κρατών. Τονίζουν την ανάγκη για πιο αποφασιστικές και ανεξάρτητες ευρωπαϊκές δράσεις στην αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η Ρωσία και την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της ηπείρου. Επισημαίνουν επίσης τις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής στην υπερατλαντική σχέση και την πιθανή αύξηση της κινεζικής επιρροής.
- Γιατί προκύπτει η συζήτηση για την ανάγκη η Ευρώπη να αναλάβει ηγετικό ρόλο στον “ελεύθερο κόσμο”;
Η συζήτηση αυτή εντείνεται λόγω της φθίνουσας εμπιστοσύνης στις Ηνωμένες Πολιτείες ως σταθερό και αξιόπιστο σύμμαχο, ιδίως υπό την τρέχουσα πολιτική κατάσταση και τις αμφισβητήσιμες θέσεις της αμερικανικής ηγεσίας σε κρίσιμα ζητήματα όπως η υποστήριξη της Ουκρανίας και η διατήρηση της διατλαντικής συμμαχίας. Η πιθανότητα επιστροφής πολιτικών όπως αυτών του Ντόναλντ Τραμπ δημιουργεί αβεβαιότητα σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και σταθερότητα.
- Τι σημαίνει ο όρος “στρατηγική αυτονομία” για την Ευρώπη και ποιες είναι οι διαφορετικές ερμηνείες του;
Ο όρος “στρατηγική αυτονομία” αναφέρεται στην επιθυμία της Ευρώπης να ενισχύσει την ικανότητά της να δράσει ανεξάρτητα στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα. Υπάρχουν δύο βασικές ερμηνείες: η πιο συντηρητική, που επικεντρώνεται στην ανάγκη για μεγαλύτερες ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες και δυνατότητες εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ, και η πιο φιλόδοξη, που υποστηρίζει την ανάπτυξη αυτόνομων ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών και την ικανότητα ανάληψης δράσης ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ.
- Πώς επηρεάζουν οι ενέργειες και οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ τη συζήτηση για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και την διατλαντική σχέση;
Οι ενέργειες και οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, όπως η αμφισβήτηση της σημασίας του ΝΑΤΟ, η πιθανή μείωση της υποστήριξης προς την Ουκρανία και η μετακίνηση αμερικανικών στρατευμάτων, έχουν καταδείξει την ευθραυστότητα της διατλαντικής συμμαχίας και την ανάγκη για την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά της. Η απρόβλεπτη φύση της αμερικανικής πολιτικής υπό τον Τραμπ ενισχύει την άποψη ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται αποκλειστικά στις ΗΠΑ για την άμυνά της.
- Ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι για την Ευρώπη εάν συνεχιστεί η αποδυνάμωση της διατλαντικής σχέσης;
Η συνεχιζόμενη αποδυνάμωση της διατλαντικής σχέσης θα μπορούσε να αφήσει την Ευρώπη πιο ευάλωτη σε εξωτερικές απειλές, όπως η ρωσική επιθετικότητα. Επιπλέον, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη ευρωπαϊκή επιρροή στην παγκόσμια σκηνή και να δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν άλλες δυνάμεις, όπως η Κίνα. Η έλλειψη αμερικανικής υποστήριξης θα μπορούσε επίσης να δυσκολέψει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει κοινές προκλήσεις όπως η τρομοκρατία και η κλιματική αλλαγή.
- Ποιες είναι οι προκλήσεις και οι δυνατότητες για την Ευρώπη στην προσπάθειά της να ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία;
Μία από τις κύριες προκλήσεις είναι η έλλειψη ενιαίας ευρωπαϊκής βούλησης και η αρχή της ομοφωνίας στην ΕΕ, η οποία μπορεί να εμποδίσει την λήψη γρήγορων και αποτελεσματικών αποφάσεων. Επιπλέον, η αύξηση των αμυντικών δαπανών απαιτεί δύσκολες δημοσιονομικές επιλογές σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, η Ευρώπη διαθέτει σημαντική βιομηχανική βάση και οικονομική ισχύ, καθώς και αυξανόμενη συναίσθηση της ανάγκης για κοινή δράση απέναντι στις εξωτερικές απειλές. Η επιτυχία της Ουκρανίας στην άμυνά της κατά της Ρωσίας, παρά την αμερικανική αμφιταλάντευση, αποτελεί επίσης πηγή έμπνευσης και ώθησης για την ευρωπαϊκή αυτονομία.
- Πώς μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την πιθανή αναξιοπιστία των ΗΠΑ ως προμηθευτή αμυντικού εξοπλισμού;
Η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει στην ανάπτυξη της δικής της αμυντικής βιομηχανίας και τεχνολογίας για να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ. Η δημιουργία ευρωπαϊκών κοινοπραξιών για την παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού και η προώθηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων είναι κρίσιμες. Επιπλέον, η Ευρώπη πρέπει να εξετάσει εναλλακτικές πηγές προμηθειών και να αναπτύξει την ικανότητά της για συντήρηση και επισκευή υπαρχοντος εξοπλισμού.
- Πώς μπορεί η Ευρώπη να διατηρήσει την επιρροή της στην παγκόσμια σκηνή αν οι ΗΠΑ απομακρυνθούν από τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη;
Για να διατηρήσει την επιρροή της, η Ευρώπη πρέπει να δράσει πιο αποφασιστικά και ενωμένα στην εξωτερική πολιτική. Η ενίσχυση της συνεργασίας με άλλους διεθνείς εταίρους, η επένδυση στην ήπια ισχύ (soft power) μέσω της διπλωματίας, της οικονομικής συνεργασίας και της πολιτιστικής επιρροής, και η ανάληψη ηγετικού ρόλου στην αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή και η πανδημίες είναι απαραίτητες. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να αναπτύξει την ικανότητά της για “υβριδικό πόλεμο” και να αντικρούσει την παραπληροφόρηση και τις ανατρεπτικές ενέργειες από αντίπαλες δυνάμεις.
- Ποιο είναι το μέλλον της διατλαντικής σχέσης και πώς μπορεί να εξελιχθεί υπό τις παρούσες συνθήκες;
Το μέλλον της διατλαντικής σχέσης είναι αβέβαιο. Παρά τις τρέχουσες εντάσεις και την αμφισβήτηση της αμερικανικής αξιοπιστίας, υπάρχει πιθανότητα για μια μελλοντική επαναπροσέγγιση, ιδίως εάν υπάρξει αλλαγή στην αμερικανική ηγεσία. Ωστόσο, ακόμη και σε ένα τέτοιο σενάριο, είναι πιθανό η Ευρώπη να επιδιώξει μια πιο ισότιμη και αυτόνομη σχέση με τις ΗΠΑ, βασισμένη στην αναγνώριση των διαφορετικών συμφερόντων και προτεραιοτήτων. Η Ευρώπη πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ένα μέλλον όπου θα πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλεια και τη σταθερότητά της.
Ο Dalibor Rohac είναι ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute στην Ουάσιγκτον DC.
