Τι άκουσα στο Μόναχο: Η Ευρώπη ξυπνά βάναυσα
Μία ώρα πριν από την επίσημη έναρξη της εξηκοστής Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου (MSC) την Παρασκευή, έφτασε ένας χαιρετισμός από το Κρεμλίνο. Ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι πέθανε στη φυλακή. Η χήρα του, Γιούλια Ναβάλναγια, βγήκε στη σκηνή δακρυσμένη λίγο μετά και κάλεσε τη δικαιοσύνη και τον κόσμο να ενωθούν και να «πολεμήσουν αυτό το φρικτό καθεστώς». Την επόμενη μέρα, άκουσα τη Sviatlana Tsikhanouskaya, την αρχηγό της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, η οποία μας είπε ότι δεν είχε νέα από τον φυλακισμένο σύζυγό της, Σεργκέι, για περισσότερο από ένα χρόνο. «Αισθάνομαι ότι οι δικτάτορες δοκιμάζουν τα όριά τους», είπε απαντώντας στον θάνατο του Ναβάλνι.
Στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου το 2022, λίγες μέρες πριν από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι συζητήσεις χαρακτηρίστηκαν από ένα μείγμα δυτικής αφέλειας και αλαζονείας . Ένα χρόνο αργότερα, τέσσερις φόβοι εμπόδισαν τη δράση και μια συνεκτική απάντηση. Η φετινή χρονιά χαρακτηρίστηκε από αναζήτηση ψυχής και βίαιη αφύπνιση για την Ευρώπη. «Κάνουμε αρκετά;» Ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς ρώτησε ρητορικά καθώς αφιέρωσε ολόκληρη την ομιλία του στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τόνισε ότι η απειλή από τη Ρωσία είναι πραγματική και θα μπορούσε να εξαπλωθεί εάν η αποτροπή και η άμυνα του ΝΑΤΟ δεν ήταν αξιόπιστες και εάν η στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία αποτύγχανε.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δεν παρευρέθηκε στο MSC, αλλά τα λόγια του από το Παρίσι την Παρασκευή σε συνάντηση με τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν ενδεικτικά. Αντί να ανησυχεί για τη «συντριβή» της Ρωσίας, όπως έκανε πέρυσι μετά το MSC, αποκάλεσε τη Ρωσία μια «ρεβιζιονιστική δύναμη» που τους τελευταίους μήνες είχε γίνει όλο και πιο επιθετική «εναντίον όλων μας». Προειδοποίησε ότι ξεκινά μια νέα φάση και ότι περισσότερες χώρες έχουν λόγους να ανησυχούν. Για τους συμμάχους κοντά στη Ρωσία, αυτά ήταν παλιά νέα, αλλά ακόμα αξιοσημείωτα προερχόμενα από τη Γαλλία.
Ο Ζελένσκι, ο οποίος μίλησε αυτοπροσώπως στο Μόναχο, έθεσε επίσης μια ρητορική ερώτηση για τη Ρωσία: «Μην ρωτάτε την Ουκρανία πότε θα τελειώσει ο πόλεμος. Αναρωτηθείτε γιατί ο [Βλαντιμίρ] Πούτιν είναι ακόμα σε θέση να το συνεχίσει;».
Η αυξημένη συνειδητοποίηση στο Βερολίνο και το Παρίσι της Ρωσίας ως απειλής και η ανεπάρκεια της Ευρώπης να την αντιμετωπίσει, έρχεται σε μια στιγμή που η Ρωσία προχωρά στο πεδίο της μάχης, όπως φαίνεται από την πτώση της Avdiivka. Οι Ουκρανοί δεν έχουν παραδόσεις πυρομαχικών από τη Δύση και δεν διαθέτουν επαρκή αεράμυνα για την προστασία των χερσαίων δυνάμεών τους. Ως παράδειγμα της δέσμευσής της στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, η Ρωσία έχει στραφεί προς μια πολεμική οικονομία —που υποστηρίζεται από στενότερους δεσμούς με την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν— και αφιερώνει σχεδόν το 30% των δημοσιονομικών της δαπανών για τον στρατό το 2024. Η Δύση δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τα κενά στις κυρώσεις της, ένα έλλειμμα που ωφελεί τη ρωσική πολεμική μηχανή. Η Γαλλία την περασμένη εβδομάδα αποκάλυψε μια τεράστια ρωσική εκστρατεία παραπληροφόρησης που προετοιμάστηκε για τα ευρωπαϊκά κράτη ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο. Οι δολιοφθορές σε κρίσιμες υποθαλάσσιες υποδομές στον Βόρειο Ατλαντικό και τη Βαλτική Θάλασσα έγιναν τόσο συχνές τον περασμένο χρόνο που το ΝΑΤΟ δημιούργησε ειδικές μονάδες για να το αντιμετωπίσουν. Επιπλέον, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες φέρεται να έχουν δείξει ότι η Ρωσία σχεδιάζει να τοποθετήσει ένα πυρηνικό αντιδορυφορικό όπλο στο διάστημα.
Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν μεγάλες προκλήσεις στην ηγεσία τους στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ένα σταθερό μήνυμα στο MSC, από τους Ευρωπαίους πολιτικούς μέχρι τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στη δικομματική αντιπροσωπεία του Κογκρέσου, ήταν ότι το Κογκρέσο χρειάζεται επειγόντως να περάσει το νομοσχέδιο για τη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία. Αν και η αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Καμάλα Χάρις πήρε τον λόγο και τόνισε ότι η αποτυχία εξασφάλισης κρίσιμων όπλων στην Ουκρανία θα ήταν «δώρο στον Βλαντιμίρ Πούτιν» και ότι «η Αμερική θα συνεχίσει να ηγείται», η αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών αμφισβητήθηκε συχνά στις συζητήσεις. καθ’ όλη τη διάρκεια του συνεδρίου.
Το ξέσπασμα του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ από το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ότι θα έλεγε στη Ρωσία να κάνει «ό,τι διάολο θέλουν» με τους Ευρωπαίους συμμάχους που δεν ξόδεψαν αρκετά για την άμυνα προκάλεσε σοκ στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το γεγονός ότι ο Τραμπ προηγείται έναντι του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε ορισμένες εκλογικές δημοσκοπήσεις έκανε τη δήλωση ακόμη πιο τρομακτική.
Στους διαδρόμους του ξενοδοχείου Bayerischer Hof, φαινόταν ακόμη και ο φόβος ότι στο MSC το 2025, η Ευρώπη θα στριμωχτεί μεταξύ μιας φασιστικής Ρωσίας και των αναξιόπιστων Ηνωμένων Πολιτειών – μιας Ευρώπης που θα ήταν σχεδόν μόνη της. Καθώς οι μεγάλοι παίκτες στον Παγκόσμιο Νότο μπήκαν στη σκηνή στο MSC, έγινε σαφές ότι δεν ανησυχούσαν ιδιαίτερα για τη Ρωσία και ότι ασχολούνταν ελάχιστα με τη μοίρα της Ουκρανίας.
Υπό το πρίσμα ενός τέτοιου μέλλοντος, μετά από χρόνια υπνοβασίας και όνειρα για μια γρήγορη επιστροφή σε έναν κόσμο στον οποίο η Ρωσία θα ήταν για άλλη μια φορά ένας έμπιστος εταίρος, το 2024 φαίνεται να είναι η χρονιά μιας βίαιης αφύπνισης για την Ευρώπη. Το 2024, μόνο δεκαοκτώ από τους τριάντα έναν συμμάχους εκτιμάται ότι ξοδεύουν τουλάχιστον το 2 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους για την άμυνα, ένα μέτριο ακόμα επίπεδο σε σύγκριση με την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Παρά το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ στη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους το 2023 συμφώνησε ότι το 2 τοις εκατό θα έπρεπε να είναι το κατώτατο όριο, όχι το ανώτατο όριο, για τις αμυντικές δαπάνες, η Γερμανία σημείωσε στο MSC ότι το 2 τοις εκατό ήταν το ανώτατο όριο για το άμεσο μέλλον και η Γαλλία μόλις ανέκαμψε σε 2 τοις εκατό μετά την πτώση το 2023.
Η συνταγή της ημέρας στο MSC ήταν η ενίσχυση του «ευρωπαϊκού πυλώνα» στο ΝΑΤΟ, μια ιδέα που επιπλέει εδώ και πολλά χρόνια αλλά με μικρή πρόοδο. Σε μια παράλληλη εκδήλωση όπου μίλησα για το πώς να ξανασκεφτούμε τη δυτική πολιτική απέναντι στη Ρωσία, με ρώτησαν εάν ένας ευρωπαϊκός πυλώνας είναι μια ρεαλιστική πρόταση. Η απάντησή μου ήταν ναι, εφόσον οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι όχι μόνο αυξάνουν επειγόντως τις αμυντικές δαπάνες, αλλά τις ξοδεύουν για να καλύψουν εντοπισμένα κενά στις στρατιωτικές ικανότητες και να επενδύσουν σε μηχανισμούς που απαιτούνται ώστε η Ευρώπη να δράσει χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες εάν χρειαστεί. Η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να ενωθούν και να ηγηθούν. Το Ηνωμένο Βασίλειο κατανοεί ξεκάθαρα τη ρωσική απειλή, αλλά έχει μικρότερη επιρροή στην Ευρώπη από τότε που αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επομένως, το κλειδί για μια επιτυχημένη αλλαγή βρίσκεται στο Βερολίνο και το Παρίσι. Εάν η Γερμανία και η Γαλλία δουν το πραγματικό πρόσωπο της Ρωσίας και συνειδητοποιήσουν ότι αποτελεί σοβαρή απειλή και για αυτές, τότε αυτή θα είναι η καθοριστική στιγμή για την ευρωπαϊκή άμυνα. Η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει αξιόπιστα τη Ρωσία, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο.
Η Anna Wieslander είναι διευθύντρια για τη Βόρεια Ευρώπη στο Atlantic Council και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Ινστιτούτου για την Πολιτική Ασφάλειας και Ανάπτυξης στη Στοκχόλμη.
Πηγή: atlanticcouncil.org
