Μεγάλες Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου Αφρικής

14 Μαρτίου, 2015 4:51 μμ

• Τριμερής / TFTA (SADC–EAC–COMESA), Τριμερής – ECOWAS και Ηπειρωτική / Continental FTA

• Η Τριμερής Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μιας Αφρικανικής Ενιαίας Αγοράς

• Μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ της τριμερούς ζώνης COMESA–EAC–SADC και της Κοινότητας ECOWAS θα δημιουργήσει σημαντικό εμπορικό συνασπισμό 41 αφρικανικών χωρών οι οποίες θα αντιπροσωπεύουν το 76% των μελών της Αφρικανικής Ένωσης, το 86% του πληθυσμού της (954 εκ.) και το 80% του ΑΕΠ της (1,9 τρισ. δολάρια ΗΠΑ)

 
Τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για τις  μεγάλες εμπορικές συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου Αφρικής, παραθέτει ενημερωτικό σημείωμα του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Πρεσβείας μας στη Πρετόρια, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις (6.2.2015) του κ. Sindiso Ngwenya Γενικού Γραμματέα της Κοινής Αγοράς Ανατολικής και Νότιας Αφρικής (COMESA / Common Market for Eastern and Southern Africa) ( INFO 1) και Προέδρου της Τριμερούς Ομάδας Εργασίας COMESA-EAC-SADC (INFO 2) ενώπιον της Ανώτατης Επιτροπής Εμπορίου της Αφρικανικής Ένωσης (HATC / High Level African Trade Committee, African Union) –(βλ. υποσημειώσεις για λοιπούς αφρικανικούς εμπορικούς συνασπισμούς Κοινότητας Ανατολικής Αφρικής – EAC / East African Community (INFO 3) και Αναπτυξιακής Κοινότητας Νοτιοαφρικανικών Χωρών – SADC / Southern African Development Community (INFO 4)).

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για την εγκαθίδρυση της Τριμερούς Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου COMESA-EAC-SADC η υλοποίηση της οποίας αποτελεί σημαντικό βήμα στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης της (καθολικότερης, σε επίπεδο Αφρικής) Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου (CFTA / Continental Free Trade Area) της οποίας η υλοποίηση προγραμματίζεται εντός του 2017.

 
Τριμερής Συνεργασία COMESA–EAC–SADC.

Δεδομένης της αλληλοεπικάλυψης των συμμετοχών στις 3 ΠΟΚ / Περιφερειακές Οικονομικές Κοινότητες (RECs / Regional Economic Communities) COMESA, EAC και SADC, οι αρχηγοί κρατών των εν λόγω τριών περιφερειών αποφάσισαν το 2008 ότι προκειμένου να αντιμετωπισθεί αυτή την πρόκληση θα έπρεπε να δημιουργηθεί μια ενιαία ΣΕΕ / Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (FTA / Free Trade Agreement) και για τις 26 χώρες που απαρτίζουν τις εν λόγω 3 Κοινότητες (η ΣΕΕ αυτή αποκαλείται TFTA / Tripartite FTA ή/και GFTA / Grand FTA). Ως εκ τούτου, οι αρχηγοί κρατών / κυβερνήσεων των εμπλεκόμενων χωρών ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις δημιουργίας της Τριμερούς Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου COMESA-EAC-SADC το 2011, ενώ συμφώνησαν ότι οι σχετικές διαπραγματεύσεις θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως το 2014.

Εν προκειμένω, οι διαπραγματεύσεις για το εμπόριο αγαθών έχουν σχεδόν οριστικοποιηθεί και αναμένεται ότι οι χώρες της τριμερούς ζώνης ελεύθερων συναλλαγών COMESA-EAC-SADC θα ξεκινήσουν το εμπόριο αγαθών, εντός της ενιαίας ΣΕΕ, αργότερα εντός του 2015. Συναφώς, οι διαπραγματεύσεις για το εμπόριο υπηρεσιών και την οικονομική συνεργασία σε άλλους σχετιζόμενους με το εμπόριο τομείς (όπως σχετικά με την πολιτική ανταγωνισμού και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας) θα εκκινηθούν αμέσως μετά την έναρξη του εμπορίου αγαθών.

Η εν λόγω Τριμερής Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου [με σύνολο 26 χωρών ή 48% του συνόλου των μελών της Αφρικανικής Ένωσης (AUC), το 51% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της και το 56% του πληθυσμού της (INFO 5)] θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μιας Αφρικανικής Ενιαίας Αγοράς προς ανάπτυξη του αφρικανικού ενδοπεριφερειακού εμπορίου και υποστήριξη της οικονομικής δραστηριότητας σε ολόκληρη την περιοχή (επιτρέποντας σε μικρές οικονομίες πρόσβαση σε μεγαλύτερη περιφερειακή αγορά), για μείωση της φτώχειας μέσω της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και πρόσθετων εισοδημάτων.

Οι διαπραγματεύσεις για τη συνομολόγηση της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου των τριών εμπορικών συνασπισμών COMESA-EAC-SADC βασίσθηκαν σε έντεκα αρχές (principles –INFO 6 ), οι οποίες υιοθετήθηκαν από τους αρχηγούς των εμπλεκόμενων κρατών, ενώ η διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση των δασμών βασίσθηκε στις επί μέρους παραδοχές: α)  χρονικής περιόδου δασμολογικής απελευθέρωσης 5 – 8 ετών, β)  ορίου απελευθέρωσης 60% – 85%, με επιτρεπόμενο ποσοστό 15% των δασμολογικών κατηγοριών εξαιρούμενο της δασμολογικής απελευθέρωσης.

Οι διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν υπό τις ακόλουθες δομές:

• Τριμερής Σύνοδος Κορυφής (Tripartite Summit) – ανώτατο όργανο σχεδιασμού πολιτικής.
• Συμβούλιο Υπουργών (Council of Ministers) – όργανο επίβλεψης διαπραγματεύσεων.
• Τριμερής Τομεακή Υπουργική Επιτροπή (Tripartite Sectoral Ministerial Committee), για Εμπόριο, Οικονομία, Τελωνεία, Οικονομικά Θέματα και Εσωτερικές Υποθέσεις – όργανο διαχείρισης και εποπτείας διαπραγματεύσεων.
• Τριμερής Επιτροπή Ανώτατων Αξιωματούχων (TCSO Tripartite Committee of Senior Officials) – όργανο διαπραγματεύσεων υψηλού επιπέδου.
• Φόρουμ Τριμερών Εμπορικών Διαπραγματεύσεων (TTNF / Tripartite Trade Negotiations Forum) – κύριο διαπραγματευτικό σώμα (με τέσσερις τεχνικές ομάδες εργασίας / TWGs για τεχνική υποστήριξη διαπραγματεύσεων).

Οι βασικοί διαπραγματευτικοί φορείς, TCSO και TTNF, ενέκριναν τους όρους πλαισίου διαπραγματεύσεων, τους διαδικαστικούς κανόνες και το χρονοδιάγραμμα των διαπραγματεύσεων (πραγματοποιήθηκαν 10 συνεδρίες διαπραγμάτευσης TTNF, 7 συνεδρίες TCSO, και 3 συνεδρίες Υπουργών Εμπορίου, μεταξύ Δεκεμβρίου 2011 και Οκτωβρίου 2014).

Ορισμένες κύριες προκλήσεις και σχετικές υστερήσεις κατά τη διαπραγμάτευση της Τριμερούς ΣΕΕ ήταν:

• Η όχι και τόσο φιλόδοξη απελευθέρωση δασμών: η διακύμανση απελευθέρωσης 60-85% είναι χαμηλότερη από τα όρια που έχουν επιτευχθεί στο πλαίσιο των Συμφωνιών Ελεύθερου Εμπορίου των 3 Περιφερειακών Οικονομικών Κοινοτήτων COMESA, EAC και SADC, με συναφή αποτυχία τήρησης της αρχής του κεκτημένου (acquis) σ’ αυτόν τον τομέα.
• Η φαινομενική αντίφαση μεταξύ ορισμένων εκ των έντεκα διαπραγματευτικών αρχών, ιδίως έναντι της αρχής της μεταβλητής γεωμετρίας (variable geometry) βάσει της οποίας θα μπορούσε να επιτραπεί πρόοδος σε χώρες που ήταν έτοιμες (για προχωρημένες ρυθμίσεις) ενώ άλλες χώρες θα μπορούσαν να ενταχθούν αργότερα. Απεναντίας, η αρχή λήψης αποφάσεων με συναίνεση (consensus) είχε ως αποτέλεσμα τη σχετικά αργή πρόοδο καθόσον χώρες που δεν ήταν έτοιμες δεν επέτρεπαν σε άλλες να προχωρήσουν.
• Τήρηση της αρχής της διαφάνειας (transparency): η ανταλλαγή πληροφοριών για δασμούς, μη-δασμολογικά εμπορικά μέτρα και άλλες εμπορικές πολιτικές αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο έργο.
• Η χρηματοδότηση των διαπραγματεύσεων υπήρξε επίσης μεγάλη πρόκληση δεδομένου ότι η Τριμερής Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου διαθέτει τέσσερις γλώσσες εργασίας και όλα τα έγγραφα πρέπει να μεταφράζονται. Παρεμφερώς, έπρεπε να εξασφαλιστούν και χρηματοδοτηθούν εγκαταστάσεις διαπραγμάτευσης, δαπάνες διερμηνέων και μεταφραστών, και κυρίως δαπάνες ταξιδίου και διαμονής των ειδικών διαπραγματευτών (αναφέρεται ότι χώρες οι οποίες δεν ήταν σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτές τις δαπάνες δεν εκπροσωπήθηκαν σε ορισμένες διαπραγματευτικές συνεδριάσεις).

 
Εμπορικές ροές στις επί μέρους ζώνες ελεύθερου εμπορίου COMESA, EAC και SADC.

Οι ενδοπεριφερειακές εμπορικές ροές στη ζώνη COMESA αυξήθηκαν από 8 δισ. δολάρια ΗΠΑ σε 22 δισ. δολάρια κατά την περίοδο 2004 – 2014.

Οι ενδοπεριφερειακές εμπορικές ροές στη ζώνη EAC αυξήθηκαν από 2,6 δισ. δολάρια ΗΠΑ σε 8,6 δισ. κατά την περίοδο 2004 – 2014.

Οι ενδοπεριφερειακές εμπορικές ροές στη ζώνη SADC αυξήθηκαν από 20 δισ. δολάρια ΗΠΑ σε 72 δισ. κατά την περίοδο 2004 – 2014.

Οι συνδυασμένες ενδοπεριφερειακές εμπορικές ροές στις εν λόγω τρεις Περιφερειακές Οικονομικές Κοινότητες αυξήθηκαν από 30,6 δισ. δολάρια ΗΠΑ σε 102,6 δισ. κατά την περίοδο 2004 – 2014, εμφάνισαν δηλαδή εντός περιόδου 10ετίας τριπλάσια αύξηση των εμπορικών ροών βάσει των επί μέρους, μεμονωμένων, Συμφωνιών Ελεύθερου Εμπορίου.

 
Εμπορικές ροές στην τριμερή ζώνη ελεύθερου εμπορίου COMESA–EAC–SADC.

Θεωρείται αναμφισβήτητο ότι η δημιουργία της Τριμερούς Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου COMESA-EAC-SADC θα ακολουθήσει παρεμφερή πορεία ανάπτυξης, ενδεχομένως με επιταχυνόμενο ρυθμό λόγω παράλληλης υποστήριξης με επί μέρους προγράμματα ανάπτυξης υποδομών και εκβιομηχάνισης.

Σε καθολικότερο επίπεδο Αφρικής, η ήπειρος εμφάνισε αύξηση ενδοπεριφερειακών εμπορικών ροών από 602 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2005 σε 1,2 τρισ. δολάρια το 2013, διπλασιάζοντας το σύνολο των εμπορικών ροών σε λιγότερο από δέκα χρόνια.

Λαμβάνοντας υπόψη την ανάπτυξη του εμπορίου που έχει καταγραφεί στις τρεις επί μέρους Περιφερειακές Οικονομικές Κοινότητες, βάσει των μεταξύ τους επί μέρους ΣΕΕ, θεωρείται επιτακτική η ανάγκη εγκαθίδρυσης στην Αφρική μιας Ηπειρωτικής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (Continental FTA), για περαιτέρω (εκθετική) τροχιά ανάπτυξης των ηπειρωτικών εμπορικών ροών δεδομένου ότι η μείωση / κατάργηση δασμών θα μειώσει σημαντικά το κόστος συναλλαγών σε ολόκληρη την ήπειρο. Θεωρείται, ωστόσο, επιτακτική η ανάγκη παράλληλης υποστήριξης των δασμολογικών μειώσεων με άλλους μηχανισμούς διευκόλυνσης του εμπορίου καθώς και με στρατηγικές τόνωσης της παραγωγικότητας της γεωργίας και των τομέων (μεταξύ άλλων) της εξόρυξης και της μεταποίησης.

 
Επιτάχυνση εξελίξεων προς εφαρμογή της Ηπειρωτικής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (CFTA).

Για επιτάχυνση των διαδικασιών εγκαθίδρυσης της Ηπειρωτικής ΣΕE, σε καθολικότερο επίπεδο Αφρικανικής Ένωσης (AUC), προτείνεται ως σκόπιμη η έναρξη διαπραγματεύσεων μεταξύ των υφιστάμενων τεσσάρων αφρικανικών Περιφερειακών Οικονομικών Κοινοτήτων, δηλαδή αφενός μεταξύ της COMESA, της EAC και της SADC (ως τριμερούς ζώνης) και της Οικονομικής Κοινότητας Χωρών Δυτικής Αφρικής [ECOWAS / Economic Community Of West African States (INFO 7)] αφετέρου, για δημιουργία ζώνης ελεύθερου εμπορίου μεταξύ αυτών.

Όπως είναι γνωστό, η Οικονομική Κοινότητα ECOWAS απαρτίζεται από 15 κράτη-μέλη τα οποία αντιπροσωπεύουν το 28% των 54 χωρών της Αφρικής, το 29% του ΑΕΠ της ηπείρου (674 δισ. δολάρια ΗΠΑ), και το 30% του πληθυσμού της Αφρικής (327 εκ.) (INFO 8). Οι ενδοπεριφερειακές εμπορικές ροές στη ζώνη ECOWAS αυξήθηκαν από 6 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2007 σε 11,8 δισ. δολάρια το 2013.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2013 η τριμερής ζώνη COMESA–EAC–SADC είχε συνδυασμένο ΑΕΠ 1,2 τρισ. δολάρια ΗΠΑ και πληθυσμό 626 εκ. κατοίκων, επισημαίνεται ότι ο πληθυσμός της Αφρικής ανήλθε σε 1,109 δισ. το 2013 ενώ το ΑΕΠ της υπερέβη το φράγμα των 2 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ, ανερχόμενο στα 2,3 τρισ. δολ.

Επισημαίνεται ότι μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ της τριμερούς ζώνης COMESA–EAC–SADC και της Κοινότητας ECOWAS θα δημιουργήσει σημαντικό εμπορικό συνασπισμό 41 αφρικανικών χωρών οι οποίες θα αντιπροσωπεύουν το 76% των μελών της Αφρικανικής Ένωσης, το 86% του πληθυσμού της (954 εκ.) και το 80% του ΑΕΠ της (1,9 τρισ. δολάρια ΗΠΑ).

Δεδομένου ότι η Κοινότητα ECOWAS είναι πλήρης τελωνειακή ένωση με κοινό εξωτερικό δασμολόγιο και κοινή εμπορική πολιτική, ενώ οι χώρες που απαρτίζουν τις Κοινότητες COMESA, EAC και SADC βρίσκονται στα πρόθυρα της έναρξης της τριμερούς Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου, θεωρείται ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ECOWAS και της τριμερούς ζώνης COMESA-EAC-SADC μπορούν να διεξαχθούν εντός του χρονοδιαγράμματος που προβλέπεται σε επίπεδο Αφρικανικής Ένωσης (AUC). Οι δύο συνασπισμοί (Τριμερής Ζώνη – ECOWAS) μπορούν να αξιοποιήσουν τα υφιστάμενα εμπορικά / δασμολογικά καθεστώτα τους, και ιδίως τις δασμολογικές κατηγορίες με μηδενικούς δασμούς ως σημείο εκκίνησης, προς σταδιακή κατάργηση δασμών σε άλλα προϊόντα βάσει κατάλληλου χρονοδιαγράμματος.

Αναφέρεται ότι η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ της τριμερούς ζώνης COMESA-EAC-SADC και της Κοινότητας ECOWAS θα πρέπει να καλύπτει τόσο το εμπόριο αγαθών όσο και το εμπόριο υπηρεσιών, ενώ θα ενισχύσει της επίσης εν εξελίξει πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα των δύο περιοχών για ανάπτυξη του διασυνοριακού εμπορίου και των εκατέρωθεν επενδυτικών ροών.

 
INFO 1-Βλ. COMESA, http://www.comesa.int, 19 κράτη – μέλη: Burundi, Comoros, D.R. Congo, Djibouti, Egypt, Eritrea, Ethiopia, Kenya, Libya, Seychelles, Madagascar, Malawi, Mauritius, Rwanda, Sudan, Swaziland, Uganda, Zambia, Zimbabwe.

INFO 2-Βλ. τριμερή COMESA-EAC-SADC, http://www.comesa-eac-sadc-tripartite.org/home.

INFO 3-Βλ. EAC, http://www.eac.int, 5 κράτη – μέλη: Burundi, Kenya, Rwanda, Tanzania, Uganda.

INFO 4-Βλ. SADC, http://www.sadc.int, 15 κράτη – μέλη: Angola, Botswana, D.R. Congo, Lesotho, Madagascar, Malawi, Mauritius, Mozambique, Namibia, Seychelles, South Africa, Swaziland, Tanzania, Zambia, Zimbabwe.

INFO 5-Στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας 2013.

INFO 6-Negotiations REC and/or Member State driven – Variable Geometry – Flexibility and Special and Differential Treatment – Transparency – Building on the Acquis of the existing REC FTAs – Single Undertaking – Substantial Liberalization – Non-Discrimination Through MFN and National Treatment – Reciprocity – Decision-Making by Consensus.

INFO 7-Βλ. ECOWAS, http://www.ecowas.int/, 15 κράτη- μέλη: Benin, Burkina Faso, Cabo Verde, Cote D’ Ivoire, Gambia, Ghana, Guinee, Guinee Bissau, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Togo.

INFO 8-Στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας 2013.