Δυνατότητες και προκλήσεις για την Ελλάδα σε ενεργειακά- εξορυκτικά έργα και ορυκτά θαλάσσιου πυθμένα
Δεν υπάρχει ένα ενιαίο, υψηλού ρίσκου/υψηλής ταχύτητας σχέδιο που να συγκρίνεται με την προσέγγιση “Trump 2.0” για ταυτόχρονη και επιταχυνόμενη ανάπτυξη όλων των ενεργειακών και εξορυκτικών έργων, συμπεριλαμβανομένου του άγνωστου πεδίου των βαθέων υδάτων.
Συνδέοντας το διεθνές πλαίσιο με την ελληνική πραγματικότητα, εξετάζουμε τις προϋποθέσεις, τις δυνατότητες και τις προκλήσεις για την Ελλάδα στους τομείς ενέργειας και εξόρυξης, συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών του θαλάσσιου πυθμένα.
Η κατάσταση στην Ελλάδα διαφέρει σημαντικά από αυτή που περιγράφεται για τις ΗΠΑ, (βλέπε άρθρο ) τόσο σε επίπεδο πόρων όσο και σε επίπεδο σχεδιασμού και ρυθμιστικού πλαισίου.
- Προϋποθέσεις και δυνατότητες της Ελλάδας:
Υδρογονάνθρακες (Πετρέλαιο & Φυσικό Αέριο):
-Ωκεανοί/Θάλασσα: Υπάρχει αναμφίβολα δυναμικό σε θαλάσσιες περιοχές, κυρίως στο Ιόνιο Πέλαγος και νότια της Κρήτης (πιθανώς και στο Αιγαίο, αν και με πρόσθετες γεωπολιτικές πολυπλοκότητες). Έχουν παραχωρηθεί θαλάσσιες περιοχές για έρευνα και δυνητική εκμετάλλευση. Οι προϋποθέσεις αφορούν την ύπαρξη αποθεμάτων σε εμπορικά βιώσιμες ποσότητες, κάτι που μπορεί να επιβεβαιωθεί μόνο μέσω εκτεταμένων σεισμικών ερευνών και δοκιμαστικών γεωτρήσεων.
-Ξηρά: Το δυναμικό στην ξηρά είναι πιο περιορισμένο σε σύγκριση με τη θάλασσα, αν και υπάρχουν ενδείξεις και ιστορικές δραστηριότητες (π.χ. Πρίνος – αν και αυτό είναι ουσιαστικά offshore κοντά σε ξηρά, αλλά και ενδείξεις στην Αιτωλοακαρνανία, Ήπειρο).
-Δυνατότητες: Αν επιβεβαιωθούν μεγάλα κοιτάσματα, οι δυνατότητες αφορούν την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, τη μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές και δυνητικά την Ελλάδα ως περιφερειακό ενεργειακό κόμβο.
Εξόρυξη (Ξηρά):
-Παραδοσιακά Ορυκτά: Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στην εξόρυξη βωξίτη, λευκόλιθου, νικελίου (αν και η δραστηριότητα μειώθηκε), μαρμάρων, βιομηχανικών ορυκτών (π.χ. περλίτης, ποζολάνη, μπεντονίτης) και λιγνίτη (αν και ο λιγνίτης βρίσκεται σε φάση απεξάρτησης).
-Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials – CRMs): Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον και διερευνητικό δυναμικό για CRMs στην Ελλάδα, όπως νικέλιο, κοβάλτιο, βωξίτης (ως πηγή γάλλιου), δυνητικά σπάνιες γαίες ή άλλα μέταλλα απαραίτητα για την πράσινη μετάβαση και τις μπαταρίες. Αυτό αποτελεί μια νέα δυνητική “μεθόριο” στην εξόρυξη ξηράς.
-Δυνατότητες: Η ανάπτυξη της εξόρυξης CRMs θα μπορούσε να συμβάλει στην ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομίας σε αυτές τις ύλες, να δημιουργήσει εγχώρια αξία και να ενισχύσει την εξαγωγική δραστηριότητα.
Ορυκτά Θαλάσσιου Πυθμένα:
-Προϋποθέσεις: Αυτό είναι το πιο άγνωστο και αβέβαιο πεδίο για την Ελλάδα. Απαιτείται η ύπαρξη συγκεκριμένων γεωλογικών σχηματισμών (οζίδια, κοβάλτιο, θειούχα) σε εμπορικά εκμεταλλεύσιμες ποσότητες σε βαθιά νερά. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει δημόσια γνωστή εκτεταμένη έρευνα ή επιβεβαιωμένα κοιτάσματα τέτοιου είδους στα ελληνικά ύδατα. Το ρυθμιστικό πλαίσιο τόσο σε διεθνές επίπεδο (για περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας) όσο και εθνικά (για περιοχές εντός ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας) είναι ανύπαρκτο ή σε πολύ πρώιμο στάδιο.
-Δυνατότητες: Θεωρητικά, αν υπήρχαν κοιτάσματα και εφικτή τεχνολογία, θα μπορούσε να υπάρξει νέα πηγή ορυκτών. Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι τεράστιες και σε μεγάλο βαθμό άγνωστες, καθιστώντας την εξόρυξη βαθέων υδάτων παγκοσμίως ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο θέμα.
- Θέσεις Εργασίας και Συμβολή στο ΑΕΠ:
Η συμβολή σε θέσεις εργασίας και ΑΕΠ εξαρτάται άμεσα από:
-Την κλίμακα των έργων: Μια μικρή εξόρυξη βιομηχανικού ορυκτού έχει διαφορετικό αντίκτυπο από ένα μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου ή ένα εκτεταμένο μεταλλείο CRMs.
-Το είδος του έργου: Η έρευνα, η εξόρυξη, η επεξεργασία (π.χ. μεταλλουργία) και η μεταφορά δημιουργούν διαφορετικούς τύπους και αριθμούς θέσεων εργασίας. Τα έργα υποδομής (αγωγοί, λιμάνια) συνεισφέρουν κατά την κατασκευή.
-Την επιτυχία: Ένα κοίτασμα που βρέθηκε αλλά δεν είναι εμπορικά βιώσιμο δεν συνεισφέρει μακροπρόθεσμα.
-Το εγχώριο περιεχόμενο: Πόσοι Έλληνες εργάζονται στα έργα, ποιες ελληνικές εταιρείες παρέχουν υπηρεσίες.
Είναι αδύνατο να δώσουμε ακριβείς αριθμούς για την Ελλάδα, όπως τα 100.000+ jobs και τα $300bn+ GDP που αναφέρονται για τις ΗΠΑ, διότι:
-Δεν υπάρχει αντίστοιχο σχέδιο τέτοιας κλίμακας και εύρους που να περιλαμβάνει ταυτόχρονα υδρογονάνθρακες, πολλαπλά είδη εξόρυξης και ορυκτά βαθέων υδάτων.
-Οι προοπτικές για κάθε τομέα είναι σε διαφορετικά στάδια (έρευνα για υδρογονάνθρακες, υφιστάμενη/διερευνητική για εξόρυξη ξηράς, θεωρητική για θαλάσσιο πυθμένα).
Εκτιμήσεις (με μεγάλη επιφύλαξη):
-Υδρογονάνθρακες (αν βρεθούν μεγάλα κοιτάσματα): Θα μπορούσαν να προσφέρουν χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας (στην έρευνα, εξόρυξη, μεταφορά, υποστήριξη) και να έχουν σημαντική, αν και κυμαινόμενη, συμβολή στο ΑΕΠ μέσω της παραγωγής, των δικαιωμάτων και της φορολογίας. Η κλίμακα εξαρτάται από το μέγεθος των κοιτασμάτων.
-Εξόρυξη (Ξηρά – ειδικά CRMs): Η ανάπτυξη νέων μεταλλείων CRMs ή η επέκταση υφιστάμενων θα μπορούσε να δημιουργήσει εκατοντάδες ή λίγες χιλιάδες θέσεις εργασίας (ανάλογα με τον αριθμό και το μέγεθος των μονάδων) και να προσθέσει μερικές ποσοστιαίες μονάδες στο ΑΕΠ, ιδίως αν περιλαμβάνει και επεξεργασία.
-Ορυκτά Θαλάσσιου Πυθμένα: Προς το παρόν, η συμβολή είναι μηδενική και δεν υπάρχει σαφής προοπτική για σημαντική συμβολή βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα.
- Σχέδιο Ανάπτυξης για Τέτοια Έργα;
-Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ): Αυτό είναι το κύριο στρατηγικό σχέδιο της Ελλάδας. Εστιάζει πάρα πολύ στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (αιολική, ηλιακή, συμπεριλαμβανομένης της μελλοντικής ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων) και την ενεργειακή απόδοση. Περιλαμβάνει επίσης την απεξάρτηση από τον λιγνίτη. Αναφέρεται στους υδρογονάνθρακες ως πιθανή μεταβατική πηγή, αλλά η έμφαση είναι σαφώς στην πράσινη μετάβαση. Δεν υπάρχει στο ΕΣΕΚ κεφάλαιο για την εξόρυξη βαθέων υδάτων.
-Σχέδιο για Υδρογονάνθρακες: Υπάρχει μια διακριτή στρατηγική και ρυθμιστικό πλαίσιο για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, με παραχωρήσεις και χρονοδιαγράμματα, αλλά η υλοποίησή του εξαρτάται από τα αποτελέσματα της έρευνας.
-Σχέδιο για την Εξόρυξη ξηράς: Υπάρχει νομοθεσία για τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Υπάρχει ενδιαφέρον για CRMs, αλλά δεν υπάρχει, προς το παρόν, ένα ενιαίο, φιλόδοξο εθνικό σχέδιο που να στοχεύει σε μια τεράστια γενική επιτάχυνση όλων των εξορυκτικών έργων, όπως περιγράφεται στην περίπτωση των ΗΠΑ.
-Ορυκτά Θαλάσσιου Πυθμένα: Δεν υπάρχει δημόσιο, συγκεκριμένο σχέδιο ανάπτυξης για ορυκτά θαλάσσιου πυθμένα στην Ελλάδα σε αυτή τη φάση.
Συνολικά, ενώ υπάρχουν σχέδια για συγκεκριμένους τομείς (ΑΠΕ, υδρογονάνθρακες σε έρευνα, παραδοσιακή εξόρυξη), δεν υπάρχει ένα ενιαίο, υψηλού ρίσκου/υψηλής ταχύτητας σχέδιο που να συγκρίνεται με την προσέγγιση “Trump 2.0” για ταυτόχρονη και επιταχυνόμενη ανάπτυξη όλων των ενεργειακών και εξορυκτικών έργων, συμπεριλαμβανομένου του άγνωστου πεδίου των βαθέων υδάτων.
- Κόστος και Πηγές Χρηματοδότησης/Επενδυτές:
Κόστος: Τα έργα ενέργειας και εξόρυξης έχουν τεράστιο κόστος.
-Σεισμικές έρευνες για υδρογονάνθρακες κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια.
-Δοκιμαστικές γεωτρήσεις κοστίζουν δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια η καθεμία.
-Η ανάπτυξη ενός κοιτάσματος (πλατφόρμες, αγωγοί) κοστίζει δισεκατομμύρια.
-Η δημιουργία ενός μεγάλου μεταλλείου κοστίζει εκατοντάδες εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια.
-Η εξόρυξη βαθέων υδάτων, αν ποτέ γίνει, αναμένεται να είναι εξαιρετικά ακριβή λόγω της απαιτούμενης εξειδικευμένης τεχνολογίας και των μεγάλων αποστάσεων.
-Μεγάλα έργα ΑΠΕ (π.χ. υπεράκτια αιολικά) κοστίζουν επίσης δισεκατομμύρια.
Πηγές Χρηματοδότησης/Επενδυτές:
-Ιδιωτικές Εταιρείες: Αυτή είναι η κύρια πηγή, ειδικά για έργα εξόρυξης υδρογονανθράκων και μετάλλων. Μεγάλες διεθνείς ενεργειακές εταιρείες και μεταλλευτικές εταιρείες αναλαμβάνουν το ρίσκο της έρευνας και επενδύουν στην ανάπτυξη αν βρεθούν βιώσιμα κοιτάσματα.
-Ευρωπαϊκά Ταμεία: Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), τα Ταμεία Συνοχής, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (για περιοχές λιγνίτη) μπορούν να χρηματοδοτήσουν έργα υποδομής, ΑΠΕ, αποθήκευσης ενέργειας, αλλά όχι απευθείας την εξόρυξη ορυκτών (εκτός αν συνδέεται με μεταποίηση ή υποδομή).
-Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ): Μπορεί να συγχρηματοδοτήσει μεγάλα ενεργειακά έργα ή έργα υποδομής.
-Αναπτυξιακές Τράπεζες: Άλλες διεθνείς ή εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες.
-Τραπεζικός Δανεισμός: Κοινοπραξίες τραπεζών μπορούν να παράσχουν δάνεια για ώριμα έργα.
-Χρηματιστήρια: Εταιρείες μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια μέσω διάθεσης μετοχών.
-Κρατική Συμμετοχή/Εγγυήσεις: Το ελληνικό δημόσιο μπορεί να παρέχει εγγυήσεις ή (σπανιότερα και όχι σε μεγάλη κλίμακα) κεφάλαια για στρατηγικής σημασίας έργα ή υποδομές.
Για τα ορυκτά του θαλάσσιου πυθμένα, η έρευνα και η δυνητική εκμετάλλευση θα απαιτούσαν εξειδικευμένες εταιρείες με τεχνογνωσία και κεφάλαια που σήμερα δεν υπάρχουν στην Ελλάδα σε αυτό το πεδίο.
Η Ελλάδα έχει σημαντικές δυνατότητες στους τομείς των ΑΠΕ (και των υπεράκτιων αιολικών στο μέλλον) και δυνητικά στους υδρογονάνθρακες (σε φάση έρευνας). Έχει επίσης υφιστάμενη δραστηριότητα και δυνητικό ενδιαφέρον για την εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών στην ξηρά. Ωστόσο, τα ορυκτά του θαλάσσιου πυθμένα είναι ένα πεδίο πολύ πρώιμο, αβέβαιο και περιβαλλοντικά αμφιλεγόμενο, χωρίς συγκεκριμένο ελληνικό σχέδιο. Η συμβολή σε θέσεις εργασίας και ΑΕΠ εξαρτάται πλήρως από την επιτυχία και την κλίμακα συγκεκριμένων έργων. Το κόστος είναι τεράστιο και η χρηματοδότηση βασίζεται κυρίως σε ιδιωτικές επενδύσεις, συμπληρωματικά από ευρωπαϊκά ή τραπεζικά κεφάλαια. Το ελληνικό στρατηγικό σχέδιο (ΕΣΕΚ) εστιάζει κυρίως στην πράσινη μετάβαση μέσω ΑΠΕ, διαφέρει από την ευρεία, επιταχυνόμενη προσέγγιση που περιγράφεται στην περίπτωση των ΗΠΑ.
mywaypress.gr
