Η μεγάλη επιδιόρθωση – Ένας καπιταλισμός χωρίς κοινή ευημερία είναι οικονομικά ασταθής

Η δημοκρατία πρέπει να ρυθμίζει τον καπιταλισμό για να αποτρέψει τους οικονομικά ισχυρούς από την άσκηση υπερβολικής επιρροής στην διακυβέρνηση

 
Το άρθρο “Η Μεγάλη Επιδιόρθωση”  (The Big Fix ) στο Lawfare εξετάζει το βιβλίο του Μάρτιν Βουλφ, “Η Κρίση του Δημοκρατικού Καπιταλισμού”, το οποίο ισχυρίζεται ότι η αστάθεια του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, με τις ακραίες ιδεολογικές διαφορές και τη συνακόλουθη αδυναμία ομοφωνίας, απειλεί την υγεία της δημοκρατίας. Ο Βουλφ πιστεύει ότι η άνοδος του “πλουτο-λαϊκισμού” στις ΗΠΑ, με τη συμμετοχή πλουσίων μελών της ελίτ και τη στήριξη του λαϊκισμού, αποτελεί σοβαρή απειλή για τη σταθερότητα της χώρας. Το άρθρο αναλύει τα επιχειρήματα του Βουλφ και εξετάζει τις προτάσεις του για την άμβλυνση της κρίσης, με έμφαση στην ανάγκη για ριζοσπαστικές αλλαγές στην αμερικανική πολιτική.

 
Κίνδυνοι του “Rentier Capitalism”

Ο Martin Wolf, στο βιβλίο του “The Crisis of Democratic Capitalism”, υποστηρίζει ότι ο “rentier capitalism” είναι μια μορφή καπιταλισμού όπου οι προνομιούχοι εσωτερικοί φορείς καταλαμβάνουν την δημόσια πολιτική και, με αυτόν τον τρόπο, αυξάνουν αδίκως τις δικές τους ανταμοιβές. Ο Wolf καταδικάζει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ακολουθήθηκαν σε πολλές δυτικές δημοκρατίες τις τελευταίες δεκαετίες, υποστηρίζοντας ότι κατέστρεψαν τα οικονομικά θεμέλια της παραδοσιακής εργατικής τάξης και επέτρεψαν την άνοδο του “rentier capitalism”.

Σύμφωνα με τον Wolf, ο «Καπιταλισμός των εισοδηματιών» συνιστά μια απειλή για τη δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Αυτό συμβαίνει επειδή συνδυάζει την υπέρμετρη άσκηση επιρροής για την επιδίωξη εδραιωμένων προνομίων (που απειλεί την εύρυθμη λειτουργία του καπιταλισμού) με τον εξτρεμισμό “εμείς εναντίον αυτών” που καταστρέφει τη δημοκρατία.

Ο Wolf αναφέρει το παράδειγμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο αποκαλεί “plutopopulism”. Αυτό το κόμμα, σύμφωνα με τον Wolf, συνδυάζει μια πολιτική ατζέντα που ευνοεί μια εξαιρετικά άνιση οικονομία με μια εκλογική στρατηγική που επικεντρώνεται στην κινητοποίηση της αντίστασης της εργατικής τάξης στη μετανάστευση και στις θρησκευτικές, φυλετικές, εθνοτικές και πολιτισμικές αλλαγές. Ο Wolf υποστηρίζει ότι το “plutopopulism” είναι πιο επικίνδυνο από τον “chauvinism πρόνοιας” (γενναιόδωρα οφέλη για τους λευκούς ντόπιους) που χαρακτηρίζει τον δεξιό λαϊκισμό στο εξωτερικό. Αυτό συμβαίνει επειδή συνδυάζει την μεγαλύτερη απειλή για έναν καλά λειτουργούντα καπιταλισμό (την άκρατη αναζήτηση επιρροής προς όφελος εδραιωμένων προνομίων) με τον εξτρεμισμό “εμείς εναντίον αυτών” που καταστρέφει την δημοκρατία.

Συνοπτικά, οι κίνδυνοι του “rentier capitalism” περιλαμβάνουν:

• Αύξηση της ανισότητας: Οι προνομιούχοι εσωτερικοί φορείς χρησιμοποιούν την επιρροή τους για να αυξήσουν τα δικά τους κέρδη εις βάρος των υπολοίπων.
• Υπονόμευση της δημοκρατίας: Η άσκηση επιρροής και ο εξτρεμισμός “εμείς εναντίον αυτών” διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατίας.
• Δημιουργία οικονομικής αστάθειας: Ένας καπιταλισμός χωρίς κοινή ευημερία είναι οικονομικά ασταθής.

 
Η άποψη του Martin Wolf για το μέλλον του δημοκρατικού καπιταλισμού

Στο βιβλίο του, “Η Κρίση του Δημοκρατικού Καπιταλισμού”, ο Martin Wolf υποστηρίζει ότι ο δημοκρατικός καπιταλισμός, αν και αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, παραμένει το καλύτερο μοντέλο διακυβέρνησης. Ο Wolf, ωστόσο, προειδοποιεί ότι η επιτυχία του συστήματος εξαρτάται από την ικανότητά του να διατηρεί μια ισορροπία μεταξύ των ελεύθερων αγορών και της δημοκρατικής λογοδοσίας.

Κύρια σημεία του επιχειρήματος:

• Ο Wolf υποστηρίζει ότι ο δημοκρατικός καπιταλισμός είναι ένα σπάνιο και εύθραυστο σύστημα που απαιτεί μια ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ των ελεύθερων αγορών και των αποτελεσματικών κυβερνήσεων.
• Υπογραμμίζει ότι ενώ οι ελεύθερες αγορές και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μοιράζονται κοινά στοιχεία, όπως η αφοσίωση στην ατομική ελευθερία και η εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη κρίση, λειτουργούν με αντίθετες λογικές.
• Ο καπιταλισμός παράγει και ενισχύει την ανισότητα, ενώ η δημοκρατία βασίζεται στην ισότητα. Ως εκ τούτου, η δημοκρατία πρέπει να ρυθμίζει τον καπιταλισμό για να αποτρέψει τους οικονομικά ισχυρούς από την άσκηση υπερβολικής επιρροής στην διακυβέρνηση.
• Ο Wolf υποστηρίζει ότι η κρίση του δημοκρατικού καπιταλισμού οφείλεται στην άνοδο του “καπιταλισμού των ράντιερς”, όπου οι προνομιούχοι εσωτερικοί παράγοντες χειραγωγούν την δημόσια πολιτική προς όφελός τους.
• Ο Wolf απορρίπτει την άποψη ότι η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού οφείλεται στην αντίσταση στην πολιτισμική και εθνοτική διαφορετικότητα. Αντιθέτως, υποστηρίζει ότι η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στην αποτυχία των πλούσιων δημοκρατιών να προστατεύσουν τους πολίτες (ιδίως τους λιγότερο μορφωμένους) από την οικονομική ανισότητα και την ανασφάλεια.
• Ο Wolf τονίζει ότι ο αμερικανικός δεξιός λαϊκισμός είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος, καθώς συνδυάζει μια πολιτική ατζέντα που ευνοεί μια άνιση οικονομία με μια εκλογική στρατηγική που κινητοποιεί την αντίσταση της εργατικής τάξης στην μετανάστευση και τις θρησκευτικές, φυλετικές, εθνοτικές και πολιτισμικές αλλαγές.
• Ο Wolf χαρακτηρίζει το φαινόμενο αυτό ως “πλουτολαϊκισμό” και υποστηρίζει ότι απειλεί τόσο τον καπιταλισμό όσο και την δημοκρατία.
• Ο Wolf προτείνει μια σειρά από λύσεις, όπως η ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, η καταπολέμηση της συγκέντρωσης της οικονομικής ισχύος και η προώθηση της πολιτικής μεταρρύθμισης στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Συνοψίζοντας, ο Martin Wolf υποστηρίζει ότι ο δημοκρατικός καπιταλισμός, αν και αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες, παραμένει η καλύτερη επιλογή. Ωστόσο, η βιωσιμότητά του εξαρτάται από την ικανότητά του να διατηρεί μια ισορροπία μεταξύ των ελεύθερων αγορών και της δημοκρατικής λογοδοσίας.

 
Ανανέωση του δημοκρατικού καπιταλισμού στις ΗΠΑ: Προκλήσεις και λύσεις

Ο δημοκρατικός καπιταλισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, οι οποίες απαιτούν ριζικές μεταρρυθμίσεις για την ανανέωσή του. Σύμφωνα με τον Martin Wolf, συγγραφέα του βιβλίου “The Crisis of Democratic Capitalism”, η βασική αιτία της κρίσης είναι η αποτυχία των πλούσιων δημοκρατιών να προστατεύσουν τους πολίτες τους από την οικονομική ανισότητα και ανασφάλεια κατά τη μετάβαση από μια βιομηχανική οικονομία.

Προκλήσεις:

• “Rentier Capitalism”: Η άνοδος του “rentier capitalism”, όπου προνομιούχοι εσωτερικοί φορείς καταλαμβάνουν την δημόσια πολιτική και υπερδιπλασιάζουν αδίκως τις δικές τους ανταμοιβές, αποτελεί σοβαρή απειλή.
• Plutopopulism: Η αμερικανική εκδοχή του δεξιού λαϊκισμού, που ονομάζεται “plutopopulism”, συνδυάζει μια ατζέντα διακυβέρνησης που προωθεί μια άνιση οικονομία με μια εκλογική στρατηγική που εστιάζει στην κινητοποίηση της εργατικής τάξης εναντίον της μετανάστευσης και των θρησκευτικών, φυλετικών, εθνοτικών και πολιτισμικών αλλαγών. Αυτή η τάση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη, καθώς συνδυάζει την άσκηση επιρροής για την εδραίωση προνομίων με τον εξτρεμισμό “εμείς εναντίον αυτών” που καταστρέφει τη δημοκρατία.
• Αδυναμία Διόρθωσης: Η ρατσιστική δυσαρέσκεια, τα αντιμεταναστευτικά αισθήματα και η ακραία πόλωση έχουν αποδυναμώσει τους μηχανισμούς διόρθωσης του αμερικανικού πολιτικού συστήματος. Η ριζοσπαστικοποιημένη Ρεπουμπλικανική παράταξη, που αγκαλιάζει τον Τραμπισμό, ελάχιστα υπόκειται σε έλεγχο, εκτός από τις εκλογές, οι οποίες σε ένα πολωμένο και διχασμένο πολιτικό σώμα, έχουν περιορισμένη ικανότητα πειθαρχίας.
• Δικαστική Παρέμβαση: Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, με την πλειοψηφία των συντηρητικών δικαστών, παρεμβαίνει ενεργά στη διαδικασία χάραξης πολιτικής και υποστηρίζει μια πλουτοκρατική ατζέντα.
• Πολιτικές Προκαταλήψεις: Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα ευνοεί τους Ρεπουμπλικάνους, λόγω της άνισης κατανομής των Δημοκρατικών ψηφοφόρων, γεγονός που οδηγεί σε στρέβλωση της εκπροσώπησης στη Γερουσία και στο Εκλεκτορικό Κολλέγιο.

Λύσεις:

• Επαναφορά Οικονομικής Ισορροπίας: Η δημιουργία μιας ισορροπημένης οικονομίας που παράγει κοινή ευημερία, όπως υποστηρίζει ο Wolf, είναι απαραίτητη για την ανοικοδόμηση του δημοκρατικού καπιταλισμού.
• Ενίσχυση Κοινωνικού Κράτους: Η αναβίωση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους, με έμφαση στην κοινωνική πρόνοια και την προστασία των αδυνάμων, κρίνεται απαραίτητη.
• Πολιτικές Μεταρρυθμίσεις: Απαιτούνται ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις για την αποκατάσταση της ισορροπίας και της μετριοπάθειας στην αμερικανική δημοκρατία, όπως η εξασθένιση της δύναμης της συντηρητικής πλειοψηφίας στο Ανώτατο Δικαστήριο, η μείωση των πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν οι Ρεπουμπλικάνοι λόγω της χειραγώγησης των εκλογικών περιφερειών στη Βουλή των Αντιπροσώπων, και η εξάλειψη της πρακτικής “filibuster” στη Γερουσία.
• Διμερής Συνεργασία: Για την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, χρειάζεται να δημιουργηθούν ισχυρά κινήματα εντός των κομμάτων που να μετριάζουν τους ακραίους στόχους.
• Προτεραιότητα στην Πολιτική Μεταρρύθμιση: Εάν ο Τραμπ χάσει τις εκλογές, οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην πολιτική μεταρρύθμιση, έως ότου επιτευχθεί η αποκατάσταση ενός υγιούς διπολικού συστήματος.

Η ανανέωση του δημοκρατικού καπιταλισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες απαιτεί μια συλλογική προσπάθεια, που ξεκινά από την αναγνώριση των προβλημάτων και την υιοθέτηση τολμηρών λύσεων. Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας θα κρίνει το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας και την ευημερία των πολιτών της.

 
Η διάκριση του Wolf μεταξύ αμερικανικού και ευρωπαϊκού “πλουτολαϊκισμού”

Ο Wolf υπογραμμίζει δύο βασικές διαφορές μεταξύ του αμερικανικού “πλουτολαϊκισμού” και του αντίστοιχου ευρωπαϊκού φαινομένου:

• Πολιτική Ατζέντα: Στην Ευρώπη, τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα συνήθως υπόσχονται δημόσια οφέλη για τους δυσαρεστημένους, μαζί με τον αντι-ελιτιστικό εθνικισμό. Αντίθετα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα στις ΗΠΑ προωθεί μια πολιτική ατζέντα που ενθαρρύνει μια εξαιρετικά άνιση οικονομία, ενώ παράλληλα εστιάζει στην κινητοποίηση της εργατικής τάξης εναντίον της μετανάστευσης και των κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών.
• Στήριξη από την ελίτ: Στις ΗΠΑ, ο “πλουτολαϊκισμός” τροφοδοτείται από την ισχυρή στήριξη ενός σημαντικού τμήματος της πλούσιας εταιρικής και οικονομικής ελίτ. Αυτή η ελίτ, ανταλλάσσει την οικονομική και πολιτική της δύναμη με την υιοθέτηση πολιτικών που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της, ενώ παράλληλα αγνοεί τις ανάγκες των ψηφοφόρων που στηρίζουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Στην Ευρώπη, η σχέση μεταξύ της ελίτ και των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων δεν είναι τόσο έντονη.

Ο Wolf υποστηρίζει ότι ο αμερικανικός “πλουτολαϊκισμός” είναι πολύ πιο επικίνδυνος από τον ευρωπαϊκό “λαϊκισμό πρόνοιας” (γενναιόδωρα οφέλη για τους λευκούς γηγενείς). Αυτή η διαφορά, οφείλεται στο γεγονός ότι ο αμερικανικός “πλουτολαϊκισμός” συνδυάζει την άσκηση επιρροής για την εδραίωση προνομίων, με τον εξτρεμισμό που καταστρέφει τη δημοκρατία.

 
Plus

Rigged Capitalism and the Rise of Pluto-populism: On Martin Wolf’s “The Crisis of Democratic Capitalism”

Στο πιο βασικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι ο δημοκρατικός καπιταλισμός απαιτεί ένα περιεκτικό και ενεργό κράτος. Όχι μόνο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που ανταποκρίνονται δημοκρατικά πρέπει να κάνουν τις βασικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, τις υποδομές, το κράτος δικαίου και άλλα αγαθά που η αγορά είτε δεν μπορεί είτε δεν θα παράσχει επαρκώς. Πρέπει επίσης να επικαιροποιήσουν την πολιτική τους με την πάροδο του χρόνου για να πιέσουν ενάντια στη συγκέντρωση της αγοράς (μέσω της αντιμονοπωλιακής πολιτικής, για παράδειγμα), να προστατεύσουν από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και άλλες αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις και να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν αντισταθμιστικές πηγές ισχύος (όπως ενώσεις πολιτών, εργατικά συνδικάτα, και ομάδες καταναλωτών) που μπορούν να εκπροσωπούν διάχυτα συμφέροντα και να αντιμετωπίσουν εκείνα με τη μεγαλύτερη ισχύ στην αγορά.