Τρεις κόσμοι το 2035: Παγκόσμια σενάρια για το πως θα μπορούσε να μεταμορφωθεί ο κόσμος την επόμενη δεκαετία

16 Φεβρουαρίου, 2025 11:54 πμ

Τρεις διαφορετικές εκδοχές του κόσμου το 2035 εξετάζονται σε αυτό το κείμενο από το Atlantic Council, (atlanticcouncil.org), οι οποίες δεν είναι προβλέψεις, αλλά σενάρια για να εμπνεύσουν σκέψεις σχετικά με πιθανές μελλοντικές καταστάσεις. Το πρώτο σενάριο περιγράφει μια απρόθυμη διεθνή τάξη πραγμάτων, όπου η παγκόσμια διακυβέρνηση είναι περίπλοκη, αλλά αποφεύγονται οι καταστροφές. Το δεύτερο σενάριο παρουσιάζει μια Κίνα σε άνοδο, με αυξημένη επιρροή και αποχώρηση των ΗΠΑ από τον ηγετικό της ρόλο. Το τρίτο σενάριο απεικονίζει ένα κλίμα φόβου, όπου η κλιματική αλλαγή προκαλεί συγκρούσεις και αστάθεια, αναγκάζοντας ριζοσπαστικές λύσεις. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η αξία των σεναρίων έγκειται στην κατανόηση του πώς οι σημερινές ενέργειες μπορούν να διαμορφώσουν το μέλλον.

 

1. Ποιος είναι ο σκοπός των σεναρίων που παρουσιάζει το Atlantic Council και πώς διαφέρουν από τις προβλέψεις;

Τα σενάρια του Atlantic Council δεν είναι προβλέψεις για το τι θα συμβεί σίγουρα στο μέλλον. Σκοπός τους είναι να εμπνεύσουν τη φαντασία και να ωθήσουν τους αναγνώστες να σκεφτούν πιθανά μελλοντικά σενάρια. Στόχος είναι να εντοπιστούν πράγματα που ίσως δεν γνωρίζουμε και θα έπρεπε, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε καλύτερα τις πιθανές συνέπειες των σημερινών μας ενεργειών.

2. Ποια είναι τα τρία σενάρια για το 2035 που εξετάζει το Atlantic Council και ποια είναι η βασική τους ιδέα;

Τα τρία σενάρια είναι:

Η Διστακτική Διεθνής Τάξη (The Reluctant International Order): Μια κατάσταση όπου η διεθνής συνεργασία συνεχίζεται, αλλά με δισταγμό και χωρίς μεγάλη αναζωογόνηση του υπάρχοντος διεθνούς συστήματος.

Η Άνοδος της Κίνας (China Ascendant): Ένας κόσμος όπου η Κίνα έχει αποκτήσει κυρίαρχη επιρροή σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, ενώ οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από τον ηγετικό τους ρόλο.

Κλίμα Φόβου (Climate of Fear): Ένα μέλλον όπου η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα και έχει οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και αυξημένες εντάσεις μεταξύ των χωρών.

3. Τι σημαίνει η “Διστακτική Διεθνής Τάξη” και πώς διατηρείται;

Αναφέρεται σε μια κατάσταση όπου η διεθνής συνεργασία συνεχίζεται λόγω της ανάγκης αντιμετώπισης παγκόσμιων προβλημάτων και της αναγνώρισης των υψηλών συνεπειών της μη συμμετοχής, παρόλο που υπάρχει δισταγμός. Διατηρείται χάρη στην ύπαρξη διεθνών θεσμών όπως ο ΟΗΕ, στο συνεχιζόμενο παγκόσμιο εμπόριο (παρά τις εντάσεις) και στην επιθυμία πολλών να διατηρήσουν τις υπάρχουσες νόρμες συνεργασίας. Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν μη κρατικοί παράγοντες, όπως οι πολυεθνικές εταιρείες.

4. Πώς η αποτυχημένη επίθεση με βιολογικά όπλα επηρέασε την “Διστακτική Διεθνή Τάξη”;

Η αποτυχημένη επίθεση με βιολογικά όπλα το 2029 ανέδειξε τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας και οδήγησε σε αυξημένη συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, διεθνών οργανισμών και του ιδιωτικού τομέα για την παρακολούθηση και ρύθμιση της βιοτεχνολογίας. Δημιουργήθηκε ένας οργανισμός παρόμοιος με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, αλλά επικεντρωμένος στην τεχνητή νοημοσύνη και τη συνθετική βιολογία.

5. Πώς η άνοδος της Κίνας επηρεάζει την ισορροπία δυνάμεων στον κόσμο, σύμφωνα με το σενάριο “Η Άνοδος της Κίνας”;

Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η Κίνα έχει γίνει η κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά, λόγω της εσωτερικής στροφής των ΗΠΑ. Η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει την οικονομική της δύναμη για να αυξήσει την επιρροή της, ειδικά στον Παγκόσμιο Νότο, και έχει αναδιαμορφώσει τους διεθνείς θεσμούς προς όφελός της. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ αισθάνονται ανασφάλεια και αναζητούν τρόπους να εξισορροπήσουν τις σχέσεις τους με την Κίνα και τις ΗΠΑ.

6. Ποια είναι η κατάσταση των συμμαχιών υπό το σενάριο της “Άνόδου της Κίνας”;

Οι παραδοσιακές συμμαχίες των ΗΠΑ εξασθενούν λόγω της ανόδου της Κίνας και της αμφιβολίας για τη δέσμευση των ΗΠΑ. Ασιατικές χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα εξετάζουν ακόμη και την απόκτηση πυρηνικών όπλων για να αποτρέψουν την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. Στην Ευρώπη, τα μέλη του ΝΑΤΟ αυξάνουν τις αμυντικές τους δαπάνες, αμφισβητώντας τη δέσμευση των ΗΠΑ στην συλλογική άμυνα.

7. Πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την πολιτική και τη γεωπολιτική στο σενάριο “Κλίμα Φόβου”;

Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις υπάρχουσες προκλήσεις, οδηγεί σε πολιτική αστάθεια, ενισχύει τις μεταναστευτικές ροές και αυξάνει τις εντάσεις μεταξύ των χωρών. Οι κυβερνήσεις αντιδρούν με αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα και περιοριστικές μεταναστευτικές πολιτικές, ενώ η κλιματική αλλαγή συμβάλλει σε τοπικές συγκρούσεις και αποτυχημένα κράτη.

8. Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις και προκλήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στο σενάριο “Κλίμα Φόβου”;

Παρά τις προκλήσεις, υπάρχουν και κάποιες θετικές εξελίξεις, όπως η αυξανόμενη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η αναβίωση της πυρηνικής ενέργειας. Ωστόσο, η ταχύτητα της απανθρακοποίησης δεν είναι αρκετή και η αυξανόμενη παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση αποτελεί πρόκληση. Επιπλέον, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για ριζοσπαστικές λύσεις όπως η γεωμηχανική, αλλά η εφαρμογή τους εγκυμονεί κινδύνους και απαιτεί διεθνή διακυβέρνηση και ρύθμιση.

 
Ποια είναι τα βασικά σημεία συμφωνίας και διαφωνίας μεταξύ των τριών σεναρίων του 2035;

Τα τρία πιθανά σενάρια για το 2035 που περιγράφονται στις πηγές, παρουσιάζουν διαφορετικές προοπτικές για το μέλλον, με ορισμένα σημεία συμφωνίας και διαφωνίας.

Σημεία συμφωνίας:

• Η σημασία της διεθνούς συνεργασίας: Και τα τρία σενάρια αναγνωρίζουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων, όπως οι πανδημίες και η κλιματική αλλαγή. Ακόμη και στο σενάριο της “κυρίαρχης Κίνας”, η Κίνα συμμετέχει σε διεθνείς θεσμούς, αν και τους αναδιαμορφώνει.
• Η συνεχιζόμενη επιρροή της τεχνολογίας: Η τεχνολογία, ιδιαίτερα η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η συνθετική βιολογία (SynBio), διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στα τρία σενάρια, τόσο ως πηγή κινδύνων (π.χ. βιολογικά όπλα) όσο και ως πιθανή λύση (π.χ. πράσινες τεχνολογίες).
• Η ανάγκη για προσαρμογή: Και τα τρία σενάρια υποδηλώνουν ότι ο κόσμος του 2035 θα απαιτήσει προσαρμογή σε νέες πραγματικότητες, είτε πρόκειται για την άνοδο της Κίνας, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, είτε για την πολυπλοκότητα της παγκόσμιας διακυβέρνησης.

Σημεία διαφωνίας:

• Η φύση της παγκόσμιας τάξης: Το σενάριο της “Διστακτικής Διεθνούς Τάξης” υποθέτει τη συνέχιση μιας διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες, αν και με προκλήσεις και δυσκολίες. Το σενάριο της “Κίνας κυρίαρχης” υποθέτει μια μετατόπιση προς μια τάξη που κυριαρχείται από την Κίνα, με υποχώρηση των δημοκρατικών κανόνων. Το σενάριο “Κλίμα Φόβου” υποδηλώνει ότι η κλιματική αλλαγή αποσταθεροποιεί την παγκόσμια τάξη και οδηγεί σε συγκρούσεις.
• Ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών: Στο σενάριο της “Διστακτικής Διεθνούς Τάξης”, οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν έναν ηγετικό ρόλο, αν και με δισταγμό. Στο σενάριο της “Κίνας κυρίαρχης”, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποσυρθεί από την παγκόσμια ηγεσία. Στο σενάριο “Κλίμα Φόβου” δεν υπάρχει σαφής αναφορά στον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά υπονοείται ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλες τις χώρες.
• Η σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής: Ενώ και τα τρία σενάρια αναγνωρίζουν την κλιματική αλλαγή ως πρόκληση, το σενάριο “Κλίμα Φόβου” την τοποθετεί στο επίκεντρο, υποδηλώνοντας ότι έχει ήδη προκαλέσει εκτεταμένες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις. Τα άλλα δύο σενάρια αναφέρονται στην κλιματική αλλαγή ως έναν από τους πολλούς παράγοντες που διαμορφώνουν το μέλλον.

Γενικά, τα σενάρια αυτά παρέχουν ένα πλαίσιο για να εξετάσουμε διαφορετικές πιθανότητες και να σκεφτούμε πώς οι σημερινές μας ενέργειες θα μπορούσαν να διαμορφώσουν το μέλλον.

 
Πώς περιγράφεται η “Απρόθυμη Διεθνής Τάξη” το 2035;

Σύμφωνα με τις πηγές, το 2035, η “Απρόθυμη Διεθνής Τάξη” χαρακτηρίζεται από τα εξής:

• Συνέχιση της ύπαρξης της διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες (RBIO): Παρά τις προκλήσεις και τις ελλείψεις της, η RBIO δεν έχει καταρρεύσει ούτε έχει αναζωογονηθεί πλήρως. Δεν υπάρχει επιστροφή στις θριαμβευτικές εποχές της δεκαετίας του 1990, όπου οι μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις συνεργάζονταν αρμονικά.
• Πολυπλοκότητα και δισταγμός: Η παγκόσμια διακυβέρνηση είναι περίπλοκη, αλλά ικανή να περιορίσει ορισμένα προβλήματα. Οι χώρες είναι απρόθυμες να συνεργαστούν, αλλά αναγνωρίζουν το υψηλό κόστος της μη συμμετοχής.
• Διατήρηση θεσμών: Οι θεσμοί της RBIO, όπως ο ΟΗΕ, εξακολουθούν να λειτουργούν, εν μέρει επειδή η Κίνα δεν επιθυμεί την καταστροφή τους.
• Συνέχιση του παγκόσμιου εμπορίου: Παρά τους δασμολογικούς πολέμους και την αντι-παγκοσμιοποίηση, τα οφέλη του εμπορίου εξακολουθούν να υπερτερούν του κόστους. Υπάρχει ανάπτυξη περιφερειακών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, όπως η Αφρικανική Ηπειρωτική Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (AfCFTA).
• Συνεργασία λόγω βιολογικών όπλων: Ένας συναγερμός για βιολογικά όπλα το 2029 οδήγησε σε συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Ρωσίας, καθώς και με διεθνείς οργανισμούς και τον επιστημονικό κόσμο, για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση και ρύθμιση του χώρου της βιοτεχνολογίας. Δημιουργήθηκε ένας θεσμός παρόμοιος με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, αλλά επικεντρωμένος στην AIxBio.
• Ανθεκτικότητα των κανόνων: Οι προκλήσεις προς την RBIO δεν ήταν αρκετά ισχυρές για να την καταστρέψουν. Δεν υπήρξε παγκόσμιος πόλεμος που να αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης.
• Συνύπαρξη ΗΠΑ-Κίνας: Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν ότι η συνύπαρξη είναι η προτιμότερη κατεύθυνση για τη σχέση τους, αποτρέποντας την κατάρρευση του διεθνούς συστήματος. Ο ανταγωνισμός τους διοχετεύεται μέσω άλλων οδών, όπως η διπλωματία και η υποστήριξη διαφόρων θεσμών.
• Εξέλιξη αντί επανάστασης: Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από πειραματισμό και σταδιακή αλλαγή, καθώς τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν συντονισμένες απαντήσεις.
• Σημασία μη κρατικών φορέων: Οι πολυεθνικές εταιρείες υποστηρίζουν το εμπόριο, ωθώντας τις χώρες να συνεχίσουν να ορίζουν τα συμφέροντά τους με όρους υπέρ του εμπορίου.

Με λίγα λόγια, η “Απρόθυμη Διεθνής Τάξη” το 2035 είναι μια συνέχεια της RBIO, αλλά με προκλήσεις, δισταγμούς και την ανάγκη για προσαρμογή στις νέες παγκόσμιες πραγματικότητες.

 
Ποιο γεγονός ώθησε σε διεθνή συνεργασία;

Σύμφωνα με τις πηγές, ένα γεγονός που ώθησε σε διεθνή συνεργασία ήταν ο συναγερμός για βιολογικά όπλα το 2029. Αυτό το γεγονός περιλάμβανε τα εξής:

• Μια σκιώδης, διεθνική αίρεση της αποκάλυψης ανέπτυξε έναν πιο θανατηφόρο και εύκολα μεταδιδόμενο ιό ευλογιάς χρησιμοποιώντας μια διαδικασία συνθετικής βιολογίας ενισχυμένη με τεχνητή νοημοσύνη (AIxBio).
• Η συνωμοσία της αίρεσης να τον απελευθερώσει αποτράπηκε την τελευταία στιγμή, λόγω της συνεργασίας μεταξύ εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών και της INTERPOL.
• Αυτό το γεγονός έκανε τις κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Ρωσίας, να επιδιώξουν να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ τους και με διεθνείς οργανισμούς δημόσιας υγείας, πολυεθνικές εταιρείες που αναπτύσσουν μεγάλες πλατφόρμες AI και την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
• Ένα από τα αποτελέσματα ήταν η δημιουργία ενός θεσμού παρόμοιου με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, αλλά επικεντρωμένου στην AIxBio.

Αυτό το γεγονός κατέδειξε τον υψηλό κίνδυνο που υπάρχει όταν οι χώρες δεν συνεργάζονται για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.

 
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη μετανάστευση;

Σύμφωνα με τις πηγές, η κλιματική αλλαγή έχει σημαντικές επιπτώσεις στη μετανάστευση:

• Αύξηση των κλιματικών μεταναστών: Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 150 εκατομμύρια μετανάστες παγκοσμίως το 2035 που είτε εκτοπίζονται προσωρινά είτε μετακινούνται μόνιμα λόγω των επιπτώσεων του κλίματος.
• Εσωτερική μετανάστευση: Η περισσότερη μετανάστευση που προκαλείται από το κλίμα παραμένει εντός των εθνικών συνόρων, συχνά με τη μορφή αγροτικής προς αστική μετανάστευση σε πόλεις όπως η Μπογκοτά και το Καράτσι. Επίσης, παρατηρείται ενδοπεριφερειακή μετανάστευση σε περιοχές όπως η υποσαχάρια Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική και η Νότια Ασία.
• Αυξημένη επιστράτευση σε ένοπλες ομάδες: Οι εσωτερικοί εκτοπισμοί λόγω του κλίματος έχουν αυξήσει την επιστράτευση σε ένοπλες μη κρατικές ομάδες.
• Αύξηση των τοπικών συγκρούσεων: Οι επιπτώσεις του κλίματος έχουν επιδεινώσει τις προϋπάρχουσες ευπάθειες, προκαλώντας τοπικές συγκρούσεις, πολλές από τις οποίες έχουν γίνει θανατηφόρες.
• Αυξημένες συνοριακές περιφράξεις: Οι κυβερνήσεις έχουν απαντήσει με μέτρα περιορισμού, όπως η κατασκευή συνοριακών τειχών για να κρατήσουν τους μετανάστες έξω. Η Ινδία, για παράδειγμα, έχει ενισχύσει τα σύνορά της με το Μπαγκλαντές και τη Μιανμάρ.
• Διπλωματικές εντάσεις: Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει σε μια τεταμένη διπλωματική κατάσταση στη Νότια Ασία, με το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Μιανμάρ να πιέζουν την Ινδία να αντιστρέψει τις συνοριακές της πολιτικές.

Με λίγα λόγια, η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αυξημένη μετανάστευση, η οποία με τη σειρά της προκαλεί κοινωνικές, πολιτικές και διπλωματικές προκλήσεις.