Από το χάος στην ευκαιρία: Μπορεί ο εμπορικός πόλεμος του Trump να σώσει την παγκόσμια τάξη;

Στις 2 Απριλίου 2025, ο Πρόεδρος Donald Trump, σε μια κίνηση που ο ίδιος αποκάλεσε «Ημέρα Απελευθέρωσης», πυροδότησε μια νέα θύελλα στην παγκόσμια οικονομία με την ανακοίνωση σαρωτικών δασμών. Η αντίδραση ήταν άμεση και σφοδρή: βουτιά στις αγορές, διπλωματική οργή και έντονες επικρίσεις ακόμη και από το εσωτερικό του κόμματός του. Αν και μια προσωρινή παύση 90 ημερών έδωσε μια ανάσα, το μήνυμα ήταν σαφές: το χάος στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ έχει ήδη προκαλέσει ζημιά, επιβραδύνοντας την ανάπτυξη και αυξάνοντας τις τιμές.

Ωστόσο, μέσα σε αυτή την αναταραχή, οι αναλυτές Emily Kilcrease και Geoffrey Gertz εντοπίζουν μια «δόση αλήθειας» στην επιμονή του Trump ότι το διεθνές εμπορικό σύστημα χρειάζεται επανεκκίνηση. Η παλιά τάξη πραγμάτων, που οικοδομήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπό την αμερικανική ηγεμονία, έχει πλέον φθαρεί. Δεν ζούμε πλέον σε έναν μονοπολικό κόσμο. Η άνοδος της Κίνας ως της μεγαλύτερης εμπορικής δύναμης παγκοσμίως, μέσω πρακτικών που αποκλίνουν από τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, έχει δημιουργήσει τεράστιες τριβές στο παγκόσμιο σύστημα. Επομένως, η επιστροφή στην εποχή όπου οι ΗΠΑ απλώς προωθούσαν το όλο και πιο ελεύθερο εμπόριο δεν είναι πλέον εφικτή.

 
Το παράδοξο της ωμής ισχύος

Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι αν το σύστημα πρέπει να αλλάξει, αλλά πώς. Εδώ έγκειται και η κεντρική παραδοξότητα της στρατηγικής Trump. Ενώ η προσέγγισή του είναι «αχρείαστα χαοτική», η προθυμία του για τολμηρή δράση έχει επιταχύνει εμπορικές διαπραγματεύσεις που κανονικά θα χρονοτριβούσαν για χρόνια.

Μια προσομοίωση εμπορικού πολέμου που διεξήχθη από το Center for a New American Security αποκάλυψε μια εκπληκτική δυναμική. Ακόμη και όταν οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως ο Καναδάς, το Μεξικό και η Ευρώπη, εξοργίστηκαν από τον εκφοβισμό της Ουάσιγκτον, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρέπει να συνεργαστούν με τους Αμερικανούς αξιωματούχους. Έπαιξε ρόλο μια εκδοχή του «διλήμματος του φυλακισμένου»: κάθε χώρα, αν και αναγνώριζε την αξία ενός κοινού μετώπου κατά των ΗΠΑ, έδινε προτεραιότητα στη δική της πρόσβαση στην τεράστια αμερικανική αγορά. Έτσι, οι περισσότερες χώρες έσπευσαν να διαπραγματευτούν με την Ουάσιγκτον , ενώ η προσπάθεια της Κίνας να παρουσιαστεί ως ένας αξιόπιστος, εναλλακτικός εταίρος απέτυχε να πείσει τις μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτό αποδεικνύει πως, παρά την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του, ο Trump διατηρεί ένα πανίσχυρο διαπραγματευτικό χαρτί.

 
Βασικά σημεία για μια βιώσιμη επανεκκίνηση

Για να μετατραπεί αυτό το χάος σε μια συνεκτική στρατηγική, η κυβέρνηση Trump καλείται να ξεπεράσει κρίσιμες προκλήσεις και να ακολουθήσει μια δομημένη προσέγγιση. Τα βασικά σημεία-κλειδιά είναι:

  • Αποκατάσταση της αξιοπιστίας: Η κυβέρνηση πρέπει να εγκαταλείψει την απρόβλεπτη τακτική που βασίζεται σε προεδρικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης και να υιοθετήσει πιο μεθοδικές, νομικές οδούς, όπως ορίζονται από εμπορικούς νόμους (π.χ. Section 301). Αυτές οι διαδικασίες απαιτούν έρευνες βασισμένες σε στοιχεία και δημόσια διαβούλευση, προσφέροντας προβλεψιμότητα και χρόνο προσαρμογής στον ιδιωτικό τομέα. Η αξιοπιστία της Ουάσιγκτον έχει πληγεί, καθώς ο Trump παραβιάζει ακόμη και τους κανόνες που ο ίδιος διαπραγματεύτηκε, όπως η συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά του 2020.
  • Σαφήνεια στόχων: Η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει τι ακριβώς επιδιώκει. Οι πολλαπλοί και συχνά αντιφατικοί στόχοι – από την επανεκβιομηχάνιση μέχρι τη μείωση των ελλειμμάτων – δεν μπορούν να επιτευχθούν ταυτόχρονα. Οι σύμμαχοι βρίσκονται σε σύγχυση, μη γνωρίζοντας τι πρέπει να κάνουν για να εξασφαλίσουν την άρση των δασμών. Αυτή η ασάφεια υπονομεύει την ίδια τη διαπραγματευτική στρατηγική της Αμερικής.
  • Οι σύμμαχοι ως μέρος της λύσης: Αντί να αντιμετωπίζει τους συμμάχους ως μέρος του προβλήματος, η Ουάσιγκτον πρέπει να τους δει ως εταίρους στη λύση. Ο τελικός στόχος δεν πρέπει να είναι απλές, βραχυπρόθεσμες συμφωνίες αγοράς αμερικανικών προϊόντων, αλλά η οικοδόμηση ενός νέου, ανθεκτικού συστήματος.

 
Η αρχιτεκτονική της νέας τάξης: Τρεις ομόκεντροι κύκλοι

Το άρθρο προτείνει έναν τρίτο δρόμο, πέρα από την επιστροφή στο παρελθόν ή την καθολική επικράτηση του προστατευτισμού. Η αρχιτεκτονική αυτής της νέας τάξης θα μπορούσε να δομηθεί σε τρεις ομόκεντρους κύκλους:

  1. Εσωτερικός κύκλος: Βαθιά οικονομική και στρατηγική ολοκλήρωση με στενούς συμμάχους και εταίρους. Αυτό περιλαμβάνει τον συντονισμό σε ελέγχους εξαγωγών και επενδύσεων, καθώς και την εμβάθυνση των εμπορικών δεσμών για την αντιστάθμιση του κόστους της αποσύνδεσης από την Κίνα.
  2. Μεσαίος κύκλος: Προβλέψιμο, βασισμένο σε κανόνες εμπόριο με τις περισσότερες χώρες του κόσμου.
  3. Εξωτερικός Κύκλος: Προσεκτική στρατηγική αποσύνδεση («de-risking») από ανταγωνιστές, κυρίως την Κίνα, σε κρίσιμους τομείς όπως τα μικροτσίπ και τα φαρμακευτικά προϊόντα.

Ένα τέτοιο σύστημα θα αναγνώριζε την πραγματικότητα ότι οι ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια διαφέρουν ανάλογα με τον εμπορικό εταίρο  και θα εγκατέλειπε την παρωχημένη αρχή της «μη διάκρισης» έναντι όλων.

Συμπερασματικά, ο εμπορικός πόλεμος του Trump, όσο οδυνηρός και αποσταθεροποιητικός κι αν είναι, αποτελεί ένα σοκ στο σύστημα που μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για κάτι καλύτερο. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ, αν και δικαίως φοβούνται την αναταραχή, πρέπει να κοιτάξουν πέρα από την άμεση ανακούφιση από τους δασμούς. Έχουν μπροστά τους μια ιστορική ευκαιρία να συνεργαστούν με την Ουάσιγκτον για να οικοδομήσουν μια νέα παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική, πιο σταθερή και προσαρμοσμένη στη γεωπολιτική σκακιέρα του 21ου αιώνα. Το ερώτημα δεν είναι αν η παλιά τάξη πεθαίνει, αλλά αν οι αρχιτέκτονές της –τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στις συμμαχικές πρωτεύουσες– διαθέτουν τη διορατικότητα να οικοδομήσουν τον αντικαταστάτη της μέσα στα ερείπια.

 
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες

 
Με πληροφορίες από foreignaffairs.com

Σχετικά Άρθρα