Επιβιώνοντας από “κακούς” Προέδρους: Τι μας ζητά το Σύνταγμα

Το βιβλίο του Corey Brettschneider, “The Presidents and the People: Five Leaders Who Threatened Democracy and the Citizens Who Fought to Defend It”, αναδεικνύει μια κρίσιμη πτυχή της αμερικανικής δημοκρατίας: την εσωτερική απειλή που μπορεί να προέλθει ακόμη και από τον ανώτατο άρχοντα της χώρας, τον Πρόεδρο. Αντλώντας από ιστορικά παραδείγματα, ο συγγραφέας υπογραμμίζει ότι η διατήρηση των συνταγματικών θεσμών δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τους ελέγχους και τις ισορροπίες μεταξύ των εξουσιών, αλλά ουσιαστικά από την ενεργό συμμετοχή και αντίσταση των πολιτών.

 
Η κεντρική θέση: Η απειλή προέρχεται από μέσα και η άμυνα από τους πολίτες

Ο Brettschneider, όπως αναλύεται στην παρουσίαση του βιβλίου, αντικρούει την ιδέα ότι οι θεσμοί αυτόματα αυτοπροστατεύονται απέναντι στην κατάχρηση εξουσίας. Μέσα από πέντε περιπτωσιολογικές μελέτες – των προεδριών των John Adams, James Buchanan, Andrew Johnson, Woodrow Wilson και Richard Nixon – καταδεικνύει πώς κατά καιρούς πρόεδροι ενήργησαν υπονομεύοντας θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές. Αυτές οι απειλές δεν ήταν απλές διαφωνίες για την ερμηνεία του Συντάγματος, αλλά χτυπούσαν στην καρδιά της συνταγματικής διακυβέρνησης.

Ωστόσο, η ιστορία δείχνει ότι αυτές οι προεδρικές υπερβάσεις συνάντησαν αντίσταση. Αυτή η αντίσταση δεν προήλθε πάντα από τα δικαστήρια ή το Κογκρέσο, αλλά συχνά από απλούς, “έκτακτους” πολίτες. Πολίτες που, μέσω της δράσης, του λόγου, της γραφής και της οργάνωσης, έχτισαν πολιτικούς συνασπισμούς για την υπεράσπιση του Συντάγματος απέναντι στην προεδρική αυθαιρεσία.

 
Ιστορικά παραδείγματα και το μάθημα που μας διδάσκουν

John Adams και ο νόμος περί στάσης (Sedition Act of 1798): Ο Adams χρησιμοποίησε την εξουσία του για να φιμώσει και να φυλακίσει πολιτικούς του επικριτές, ένα σαφές παράδειγμα απειλής κατά της ελευθερίας του λόγου και του τύπου σε μια νεοσύστατη δημοκρατία. Η αντίσταση προήλθε από δημοσιογράφους, νομοθέτες και μελλοντικούς προέδρους, οι οποίοι επέμειναν ότι μια λαϊκή κυβέρνηση πρέπει να επιτρέπει την κριτική ακόμη και αν αυτή φέρνει την εκάστοτε εξουσία σε δύσκολη θέση.

James Buchanan και η υπόθεση Dred Scott: Ο Buchanan στήριξε σιωπηρά τις φιλοδουλοκτητικές δυνάμεις, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο, με την απόφαση στην υπόθεση Dred Scott, αρνήθηκε την ιδιότητα του πολίτη στους μαύρους, ελεύθερους ή σκλάβους. Ο Frederick Douglass ανέλαβε τη συνταγματική υπεράσπιση, υποστηρίζοντας ότι το Σύνταγμα αρχίζει με τις λέξεις “Εμείς ο Λαός” και όχι “Εμείς ο Λευκός Λαός”. Τόνισε ότι όταν οι δημόσιοι λειτουργοί παραμελούν το καθήκον τους, εναπόκειται στον λαό να υπερασπιστεί τη συνταγματική δημοκρατία.

Andrew Johnson και η ανασυγκρότηση: Ο Johnson αντιστάθηκε σθεναρά στην υιοθέτηση της 14ης τροπολογίας, η οποία διασφάλιζε την ισότητα και την ιδιότητα του πολίτη για τους μαύρους, δηλώνοντας ότι η χώρα ήταν “για λευκούς άνδρες”. Παρά την προεδρική αντίθεση, η τροπολογία επικυρώθηκε, κυρίως χάρη στην πίεση και την ενεργό δράση πολιτών και νομοθετών.

Woodrow Wilson και η εδραίωση της λευκής υπεροχής: Ο Wilson εργάστηκε ενεργά κατά της ιδέας της ισότιμης ιθαγένειας, αναθεωρώντας ακόμη και την ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου για να εδραιώσει τη λευκή υπεροχή. Η αντίσταση ήρθε από μαύρους δημοσιογράφους και ακτιβιστές όπως ο William Trotter και η Ida B. Wells, οι οποίοι κατήγγειλαν τον φυλετικό διαχωρισμό στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και αγωνίστηκαν για τα πολιτικά δικαιώματα.

Richard Nixon και η υπόθεση Watergate: Η περίπτωση του Nixon δεν αφορούσε συνταγματική διαφωνία, αλλά εγκληματική δραστηριότητα που ο ίδιος προσπάθησε να δικαιολογήσει υπό το πρίσμα της προεδρικής εξουσίας (“Όταν το κάνει ο πρόεδρος, σημαίνει ότι δεν είναι παράνομο” ). Η αποκάλυψη και η αντίσταση προήλθε σε μεγάλο βαθμό από την επιμονή ενός ορκωτού συμβουλίου απλών πολιτών να απαιτήσει την παράδοση των περιβόητων κασετών, οι οποίες τελικά οδήγησαν στην παραίτηση του Nixon.

 
Η σημασία της διάκρισης και ο ρόλος των πολιτών σήμερα

Το βιβλίο του Brettschneider μας υπενθυμίζει πόσο εύθραυστη μπορεί να είναι η συνταγματική δημοκρατία και πόσο δύσκολο είναι να διατηρηθούν οι κατακτήσεις. Επισημαίνει τη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ της συνταγματικής διαφωνίας – μια φυσιολογική λειτουργία σε μια δημοκρατία – και των ενεργειών που απειλούν την ίδια την ύπαρξη της συνταγματικής τάξης (όπως η προσπάθεια παραμονής στην εξουσία μετά από εκλογική ήττα ή η φίμωση της αντιπολίτευσης και του τύπου).

Στο τέλος της ημέρας, όπως τόνισε ο George Washington, η διατήρηση της αμερικανικής συνταγματικής δημοκρατίας εξαρτάται από τον λαό, ο οποίος πρέπει να λογοδοτήσει τον πρόεδρο όταν αυτός αποτυγχάνει να εκπληρώσει τα συνταγματικά του καθήκοντα. Το έργο του Brettschneider αποτελεί μια έγκαιρη υπενθύμιση ότι σε περιόδους που οι θεσμοί μπορεί να υποχωρήσουν, είναι η επαγρύπνηση και η δράση των πολιτών που διασφαλίζει την επιβίωση της δημοκρατίας.

Για περαιτέρω ανάγνωση, μπορείτε να βρείτε την παρουσίαση του βιβλίου εδώ: Surviving Bad Presidents.

 
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες