Η ελεύθερη φωνή υπό απειλή: Γιατί ένας ελεύθερος λαός χρειάζεται ελεύθερο τύπο

Μια ανάλυση βασισμένη στην ομιλία του A.G. Sulzberger, εκδότη των New York Times, (nytimes.com) για τον κρίσιμο ρόλο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

 
Σε μια εποχή όπου η ίδια η ουσία της δημοκρατίας δοκιμάζεται παγκοσμίως, ο ρόλος ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου Τύπου αναδεικνύεται πιο κρίσιμος από ποτέ. Ωστόσο, ακριβώς αυτή η θεμελιώδης αρχή δέχεται ευθεία επίθεση, με ολοένα και πιο επιθετικές προσπάθειες περιορισμού και τιμωρίας της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Ο A.G. Sulzberger, εκδότης των New York Times, σε μια διεισδυτική ομιλία του, υπογραμμίζει πως αυτή η εκστρατεία κατά του Τύπου απειλεί την ίδια την ειδική συνταγή που οδήγησε στην επιτυχία του αμερικανικού μοντέλου για σχεδόν 250 χρόνια. Πράγματι, ένας ελεύθερος λαός έχει απόλυτη ανάγκη έναν ελεύθερο Τύπο.

 
Ο τριπλός πυλώνας της δημοσιογραφίας για μια υγιή δημοκρατία

Ιστορικά, η δημοσιογραφία αναγνωρίζεται ως ουσιώδες συστατικό της δημοκρατικής αυτοδιοίκησης. Οι ιδρυτές των Ηνωμένων Πολιτειών κατοχύρωσαν αυτή την αρχή στην Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος, καθιστώντας τον Τύπο το μόνο επάγγελμα που προστατεύεται ρητά. Αυτή η υποστήριξη βασίστηκε στη διακομματική αναγνώριση τριών κρίσιμων ρόλων που διαδραματίζει ο Τύπος:

Διασφάλιση αξιόπιστης ενημέρωσης: Σε μια εποχή όπου η παραπληροφόρηση διαβρώνει την κοινή μας πραγματικότητα, ο Τύπος εξασφαλίζει τη ροή αξιόπιστων ειδήσεων που χρειάζεται το κοινό για να λαμβάνει αποφάσεις, είτε αφορούν εκλογές, την οικονομία ή την καθημερινότητά του.

Προώθηση αμοιβαίας κατανόησης: Καθώς η πόλωση και ο φυλετισμός δοκιμάζουν τους κοινωνικούς δεσμούς, ο Τύπος καλλιεργεί την αμοιβαία κατανόηση που επιτρέπει σε ένα ποικιλόμορφο και διχασμένο έθνος να ενωθεί με κοινό σκοπό.

Λογοδοσία των ισχυρών: Ενώ η αυξανόμενη ανισότητα και ατιμωρησία υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στις κοινωνικές υποσχέσεις, ο Τύπος θέτει δύσκολες ερωτήσεις και αποκαλύπτει κρυμμένες αλήθειες, επιτρέποντας στο κοινό να καθιστά υπόλογους τους ισχυρούς.

 
Η παγκόσμια επίθεση και το “εγχειρίδιο” υπονόμευσης

Παγκοσμίως, παρατηρείται μια κλιμακούμενη πίεση στην ικανότητα του Τύπου να επιτελεί αυτούς τους ρόλους. Ένας αριθμός ρεκόρ δημοσιογράφων έχει σκοτωθεί ή φυλακιστεί τα τελευταία χρόνια, ενώ πολλοί περισσότεροι υφίστανται παρενοχλήσεις, εκφοβισμούς, παρακολουθήσεις και λογοκρισία. Αυτές οι προσπάθειες είναι εμφανείς σε αυταρχικά κράτη όπως η Κίνα και η Ρωσία, αλλά ένα πιο ύπουλο “εγχειρίδιο” υπονόμευσης του Τύπου έχει αναδυθεί σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Ινδία – μέρη όπου η δημοκρατία επιβιώνει υπό όρους, υπό ηγέτες που, αν και εξελέγησαν νόμιμα, επιδιώκουν να υπονομεύσουν τους ελέγχους στην εξουσία τους. Οι επιθέσεις στους δημοσιογράφους συχνά προηγούνται επιθέσεων σε ευρύτερους δημοκρατικούς θεσμούς, δικαιώματα και κανόνες.

Αυτό το “εγχειρίδιο” κατά του Τύπου εφαρμόζεται πλέον και στις ΗΠΑ, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για τον αμερικανικό Τύπο. Το επιχειρηματικό μοντέλο που χρηματοδοτούσε την πρωτογενή έρευνα καταρρέει, με περίπου το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας στις αίθουσες σύνταξης να έχει εξαφανιστεί τα τελευταία 15 χρόνια. Εκατοντάδες εφημερίδες έχουν κλείσει και συνεχίζουν να κλείνουν με ρυθμό άνω των δύο την εβδομάδα. Η οικονομική πίεση επιτείνεται από τη δυσκολία λειτουργίας σε ένα πληροφοριακό οικοσύστημα που κυριαρχείται από λίγους τεχνολογικούς γίγαντες, οι οποίοι συχνά δείχνουν απάθεια ή εχθρότητα προς την ανεξάρτητη δημοσιογραφία.

 
Οι πέντε τακτικές του “εγχειριδίου” κατά του τύπου

Ο Sulzberger περιγράφει ένα “εγχειρίδιο” πέντε αυτοενισχυόμενων τακτικών που χρησιμοποιούνται για την υπονόμευση του ανεξάρτητου Τύπου:

Σπορά δυσπιστίας και ενθάρρυνση παρενόχλησης: Μια εκστρατεία λέξεων που στοχεύει στην αποθάρρυνση και εξάντληση των δημοσιογράφων. Οι ρεπόρτερ που καλύπτουν ισχυρά πρόσωπα ή αμφιλεγόμενα θέματα συχνά κατακλύζονται από οργισμένα, μισαλλόδοξα και απειλητικά μηνύματα, με τον διαδικτυακό θόρυβο να μεταφέρεται γρήγορα στον πραγματικό κόσμο μέσω doxxing, stalking, ακόμη και ψευδών κατηγοριών και απειλών κατά της ζωής τους και των οικογενειών τους. Στόχος είναι η εκπαίδευση του κοινού να αντιπαθεί και να δυσπιστεί στα ΜΜΕ, δημιουργώντας ένα κλίμα ευνοϊκό για την καταστολή της ελευθερίας του Τύπου.

Εκμετάλλευση των πολιτικών δικαστηρίων: Ακόμη και οι πιο επιπόλαιες αγωγές μπορεί να είναι δαπανηρές και χρονοβόρες, αποσπώντας πόρους από τη δημοσιογραφία και αποθαρρύνοντας την ερευνητική δημοσιογραφία που αποκαλύπτει ευθύνες. Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει χρησιμοποιήσει εκτενώς τα πολιτικά δικαστήρια για να τιμωρήσει όσους τον αμφισβητούν, επιδιώκοντας να κάνει τη ζωή των δημοσιογράφων “άθλια” ακόμη και αν χάσει τις υποθέσεις.

Κατάχρηση νομικής και ρυθμιστικής εξουσίας: Η δίωξη και φυλάκιση δημοσιογράφων είναι η πιο προφανής κατάχρηση, αλλά πιο διακριτικές, τεχνοκρατικές μορφές εκτελεστικής εξουσίας (όπως ρυθμιστική εποπτεία, έλεγχοι μετανάστευσης, φορολογικές έρευνες, κυβερνητικές συμβάσεις) είναι συχνά πιο αποτελεσματικές και λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν δημόσια κατακραυγή. Αυτό επιτρέπει στις αρχές να στοχεύουν τον Τύπο έμμεσα, μέσω των μη μιντιακών συμφερόντων των ιδιοκτητών ειδησεογραφικών οργανισμών.

Ενίσχυση των κυβερνητικών επιθέσεων μέσω συμμάχων: Πλούσιοι ή ισχυροί σύμμαχοι ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν στις επιθέσεις κατά του Τύπου, χρησιμοποιώντας τα πολιτικά δικαστήρια και την ισχύ των εταιρειών τους. Ο Έλον Μασκ, για παράδειγμα, αποκαλεί συχνά τους Times “προπαγάνδα” ή “απειλή για τη δημοκρατία”, ενώ η πλατφόρμα του Χ λαμβάνει μέτρα για τη μείωση της προβολής των Times.

Αντικατάσταση με φιλικά ΜΜΕ: Δεν αρκεί η αποδόμηση του ανεξάρτητου Τύπου. Είναι προτιμότερο να αντικατασταθεί με κυβερνητικά φιλικά ΜΜΕ που ελέγχονται από υποστηρικτές. Αυτά τα μέσα φαίνεται να παίζουν δημοσιογραφικό ρόλο, ενώ στην πραγματικότητα θέτουν εύκολες ερωτήσεις, επιτίθενται στους επικριτές της ηγεσίας και επαναλαμβάνουν πιστά τις θέσεις του κυβερνώντος κόμματος.

 
Η ευθύνη της ανεξαρτησίας και η πρόκληση της αλήθειας

Παρά τις ατέλειές του, ο ανεξάρτητος Τύπος παραμένει ουσιώδης. Όπως τονίζει ο Sulzberger, η αποστολή των ειδησεογραφικών οργανισμών δεν είναι να αποτελούν την “αντίσταση” ή την αντιπολίτευση κανενός, ούτε και τον υποστηρικτή κανενός. Η αφοσίωσή τους είναι στην αλήθεια και στο κοινό που αξίζει να τη γνωρίζει. Αυτό σημαίνει πλήρη και δίκαιη κάλυψη, ανεξάρτητα από τις επιθέσεις, καλύπτοντας τόσο τις καταχρήσεις και αποτυχίες όσο και τις επιτυχίες και τα επιτεύγματα της εκάστοτε εξουσίας.

Η ιστορία του αιδεσιμότατου Theodore Hesburgh και του φοιτητή δημοσιογράφου Bob Anson στο Πανεπιστήμιο Notre Dame χρησιμεύει ως υπόδειγμα για την πλοήγηση στις φυσικές εντάσεις μεταξύ εξουσίας και Τύπου. Ο Anson, παρά την πρόσβαση που του παρείχε ο Hesburgh, δεν δίστασε να ασκήσει κριτική, φτάνοντας μέχρι και στο σημείο να ζητήσει την παραίτησή του. Αργότερα, όταν ο Anson συνελήφθη στο Βόρειο Βιετνάμ, ο Hesburgh πρωτοστάτησε στην απελευθέρωσή του. Ο Hesburgh δεν έχασε ποτέ από τα μάτια του την αξία της δημοσιογραφίας, ακόμη και όταν αμφισβητούσε τον ίδιο. “Ο ελεύθερος Τύπος μπορεί να είναι μπελάς, αλλά συμβαδίζει με την επικράτεια μιας υγιούς δημοκρατίας”.

Η σημασία της στήριξης του ελεύθερου τύπου

Σε μια περίοδο όπου θεμελιώδεις νόμοι και κανόνες υπονομεύονται, η στάση πολλών ηγετών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που ανησυχούν υπερβολικά για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα και τις αρχές τους είναι ανησυχητική. Οι εταιρείες και τα ιδρύματα που κάποτε στήριζαν τη δημοσιογραφία φοβούνται πλέον αντίποινα. Ωστόσο, όπως τονίζει ο Sulzberger, τα δικαιώματα διατηρούνται μόνο όταν χρησιμοποιούνται. Ο φόβος είναι μεταδοτικός, αλλά το ίδιο ισχύει και για το θάρρος.

Η απάντηση στις προκλήσεις αυτές δεν είναι η υποχώρηση ή η κομματικοποίηση. Ο Ούγγρος ερευνητής δημοσιογράφος Andras Petho προειδοποιεί πως τίποτα δεν ευχαριστεί περισσότερο τους αυταρχικούς ηγέτες από τους δημοσιογράφους που παρουσιάζονται ως σταυροφόροι εναντίον του καθεστώτος ή ως θύματά του, καθώς αυτό παρέχει πυρομαχικά σε όσους θέλουν να τους απεικονίσουν ως κομματικά υποκινούμενους. Η μεγαλύτερη δυνατή συμβολή στη διάσωση των δημοκρατιών είναι η σωστή επιτέλεση του δημοσιογραφικού έργου.

Χωρίς ελεύθερο Τύπο, πώς θα γνωρίζουν οι πολίτες εάν η κυβέρνησή τους ενεργεί νόμιμα και προς το συμφέρον τους; Πώς θα γνωρίζουν εάν οι ηγέτες τους λένε την αλήθεια ή εάν οι ελευθερίες τους διαβρώνονται από δυνάμεις που επιδιώκουν να αντικαταστήσουν την αλήθεια με προπαγάνδα; Ένας ισχυρός και ανεξάρτητος Τύπος είναι απαραίτητος για την αυτοδιοίκηση, την προσωπική ελευθερία και το εθνικό μεγαλείο.

Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, η υποστήριξη του ελεύθερου Τύπου και της δημοκρατίας περνά μέσα από την αναζήτηση πηγών ειδήσεων άξιων εμπιστοσύνης – πηγών που παράγουν πρωτότυπη, ανεξάρτητη έρευνα προς το δημόσιο συμφέρον και έχουν ιστορικό αμφισβήτησης της εξουσίας, ανεξάρτητα από το ποιος την ασκεί  . Η ενασχόληση με τις ειδήσεις είναι μια από τις απλούστερες και ουσιαστικότερες πράξεις πολιτειότητας . Δεν είναι ώρα για αδιαφορία .

 
mywaypress.gr