Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι
Γεωοικονομική στρατηγική απέναντι στην οικονομική αβεβαιότητα και την απειλή δασμών
Σε ένα παγκόσμιο σκηνικό που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη γεωπολιτική ρευστότητα και οικονομική αβεβαιότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να χαράξει μια πορεία που θα διασφαλίζει την ευημερία και τη στρατηγική της αυτονομία. Δύο διακριτές αλλά αλληλένδετες προοπτικές αναδεικνύουν την κρισιμότητα της κατάστασης: η προτροπή της γεωπολιτικής αναλύτριας Velina Tchakarova για μια τολμηρή, προορατική γεωοικονομική ατζέντα για την ΕΕ, και η δυσοίωνη πρόβλεψη του οικονομολόγου Lawrence H. Summers για επερχόμενη ύφεση στις ΗΠΑ. Η αξιολόγηση αυτών των θέσεων αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα υπό τη σκιά της πιθανής επιστροφής προστατευτικών πολιτικών, όπως οι δασμοί που χαρακτήρισαν την προεδρία Τραμπ.
Η γεωοικονομική πρόταση της Tchakarova: Μια ΕΕ πρωταγωνιστής, όχι θεατής
Η Velina Tchakarova, με τη διεισδυτική της ανάλυση, υπογραμμίζει μια θεμελιώδη αδυναμία της ΕΕ: ενώ διαθέτει γεωοικονομικό μέγεθος συγκρίσιμο με τις ΗΠΑ και την Κίνα, υστερεί σημαντικά σε γεωπολιτική επιρροή. Η περιθωριοποίησή της από κρίσιμες διπλωματικές διαπραγματεύσεις, όπως αυτές για την Ουκρανία και τη Ρωσία, αποτελεί τρανή απόδειξη.
Η λύση, σύμφωνα με την Tchakarova, βρίσκεται στην υιοθέτηση μιας προορατικής και ολοκληρωμένης γεωοικονομικής στρατηγικής. Πυλώνες αυτής της στρατηγικής οφείλουν να είναι:
- Ενίσχυση των Διατλαντικών Σχέσεων: Η πρόταση για μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών ΗΠΑ-ΕΕ με μηδενικούς δασμούς σε αυτοκίνητα και βιομηχανικά αγαθά δεν είναι απλώς μια εμπορική συμφωνία, αλλά μια στρατηγική κίνηση. Η Tchakarova τονίζει την ανάγκη για ταχεία και φιλόδοξη διαπραγμάτευση, αποφεύγοντας τις καθυστερήσεις ή τις επιδείξεις σκληρότητας.
- Διαφοροποίηση Εμπορικών Εταίρων: Η εξάρτηση από λίγες αγορές αποτελεί τρωτό σημείο. Η επιτάχυνση των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου (ΣΕΣ) με δυναμικές οικονομίες όπως η Ινδία και χώρες της ASEAN (Ινδονησία, Φιλιππίνες, Μαλαισία), η ολοκλήρωση εκκρεμών συμφωνιών (Mercosur) και η πλήρης επικύρωση υπαρχουσών (CETA με Καναδά) είναι κρίσιμες για την ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων και την πρόσβαση σε νέες αγορές.
- Αξιοποίηση Περιφερειακών Πρωτοβουλιών: Η στρατηγική “Global Gateway” της ΕΕ πρέπει να ενσωματώσει και να συνδυάσει περιφερειακές πρωτοβουλίες. Η Tchakarova προτείνει τη σύνδεση της “Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών” (που εστιάζει σε υποδομές και ενέργεια στην Κεντρική/Ανατολική Ευρώπη) με τον “Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης” (IMEC). Αυτό θα δημιουργούσε έναν ισχυρό άξονα συνδεσιμότητας Βορρά-Νότου, ενισχύοντας την πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες, ψηφιακές υποδομές και δυνατότητες διπλής χρήσης.
- Επιτάχυνση της Ενσωμάτωσης Γειτόνων: Η ταχύτερη οικονομική ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων και των υποψήφιων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης στην ενιαία αγορά της ΕΕ δεν είναι μόνο ζήτημα διεύρυνσης, αλλά και γεωπολιτικής σταθερότητας. Ενισχύει την περιφερειακή ανθεκτικότητα απέναντι στην αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας στην περιφέρεια της Ευρώπης.
Συνολικά, η Tchakarova καλεί την ΕΕ να μεταβεί από μια αντιδραστική στάση σε μια προορατική δύναμη διαμόρφωσης κανόνων στη νέα πολυπολική τάξη, εμβαθύνοντας την εσωτερική συνοχή και διαφοροποιώντας τις εξωτερικές της σχέσεις.
Η προειδοποίηση του Summers: Η απειλή της ύφεσης
Σε αντιδιαστολή με τη στρατηγική εστίαση της Tchakarova, ο Lawrence H. Summers, με την εμπειρία του ως πρώην Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την αμερικανική οικονομία. Προβλέπει ως πολύ πιθανό το σενάριο μιας ύφεσης, με οδυνηρές συνέπειες: αύξηση της ανεργίας κατά 2 εκατομμύρια άτομα και σημαντική απώλεια εισοδήματος για τα νοικοκυριά (της τάξης των 5.000 δολαρίων ή περισσότερο ανά οικογένεια).
Μια τέτοια εξέλιξη στις ΗΠΑ δεν θα περιοριζόταν εντός των αμερικανικών συνόρων. Δεδομένου του μεγέθους της αμερικανικής οικονομίας και της διασύνδεσής της με την παγκόσμια, μια ύφεση θα είχε αναπόφευκτα σοβαρές δευτερογενείς επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Θα οδηγούσε σε μείωση της ζήτησης για ευρωπαϊκά προϊόντα, πίεση στις εξαγωγές και πιθανή επιβράδυνση της ευρωπαϊκής ανάπτυξης.
Πλοήγηση σε Αχαρτογράφητα Νερά
Πώς συνδέονται αυτές οι δύο προοπτικές και πώς τις επηρεάζει η πιθανότητα επιστροφής των δασμών τύπου Τραμπ;
- Δασμοί vs. Ελεύθερο Εμπόριο: Η πρόταση της Tchakarova για μηδενικούς δασμούς ΗΠΑ-ΕΕ βρίσκεται στον αντίποδα της λογικής των δασμών Τραμπ. Η επιβολή νέων δασμών από τις ΗΠΑ θα υπονόμευε ευθέως τη στρατηγική προσέγγισης και θα πυροδοτούσε νέο κύκλο εμπορικών εντάσεων, ακριβώς τη στιγμή που η Tchakarova ζητά φιλοδοξία και ταχεία επίλυση. Θα καθιστούσε την ΕΕ ακόμη πιο εσωστρεφή και αμυντική, αντί για την προορατική στάση που προτείνεται.
- Ύφεση και Γεωοικονομική Στρατηγική: Η πρόβλεψη του Summers για ύφεση καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για τη διαφοροποίηση και την ανθεκτικότητα που προωθεί η Tchakarova. Αν η αμερικανική αγορά συρρικνωθεί ή γίνει πιο δυσπρόσιτη (λόγω ύφεσης ή/και δασμών), η ΕΕ θα χρειαστεί ισχυρότερους δεσμούς με άλλες περιοχές (Ινδία, ASEAN, Mercosur) και ενισχυμένη εσωτερική αγορά (μέσω της ενσωμάτωσης των γειτόνων) για να μετριάσει τις επιπτώσεις. Ωστόσο, μια παγκόσμια επιβράδυνση θα δυσκόλευε την επίτευξη φιλόδοξων ΣΕΣ και θα μείωνε τους διαθέσιμους πόρους για πρωτοβουλίες όπως το Global Gateway.
- Το Δίλημμα της ΕΕ: Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα σύνθετο δίλημμα. Από τη μία, η γεωπολιτική λογική (όπως την αναλύει η Tchakarova) απαιτεί τόλμη, εξωστρέφεια και στρατηγικές εμπορικές συμμαχίες για να αυξήσει την επιρροή της. Από την άλλη, η οικονομική πραγματικότητα (όπως την περιγράφει ο Summers) και η πολιτική αβεβαιότητα (με την απειλή των δασμών) δημιουργούν ένα περιβάλλον που ευνοεί τον προστατευτισμό, την εσωστρέφεια και την αποφυγή ρίσκου.
Η μόνη βιώσιμη πορεία
Η ανάλυση της Velina Tchakarova παρέχει έναν οδικό χάρτη για την ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης της ΕΕ μέσω μιας δυναμικής γεωοικονομικής στρατηγικής. Η προειδοποίηση του Lawrence H. Summers για ύφεση και η διαρκής απειλή προστατευτικών πολιτικών, όπως οι δασμοί Τραμπ, υπογραμμίζουν τις τεράστιες προκλήσεις. Αντί να ακυρώνουν την πρόταση της Tchakarova, οι κίνδυνοι αυτοί μάλλον ενισχύουν την αναγκαιότητά της, ιδιαίτερα όσον αφορά τη διαφοροποίηση των αγορών και την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας. Η ΕΕ καλείται να επιδείξει στρατηγική οξυδέρκεια και πολιτική βούληση για να εφαρμόσει μια προορατική ατζέντα σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης παγκόσμιας αναταραχής, μετατρέποντας τις προκλήσεις σε ευκαιρίες για την εδραίωση του ρόλου της στον 21ο αιώνα. Η μετάβαση από την αντίδραση στην προορατική διαμόρφωση των εξελίξεων είναι, ίσως, η μόνη βιώσιμη πορεία.
info photo: Velina Tchakarova , Lawrence H. Summers
