Η «ολίσθηση κλιμακίου» ως πληθωριστικός φόρος: Η φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών στην Ελλάδα

 Η αόρατη αύξηση της φορολογίας

Σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού, η φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών μπορεί να αυξηθεί αυτόματα, ακόμη και αν οι ονομαστικοί φόροι παραμένουν αμετάβλητοι. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως «ολίσθηση κλιμακίου», περιγράφεται λεπτομερώς σε πρόσφατη μελέτη της Eurobank. Η μελέτη αναλύει τις επιπτώσεις των πληθωριστικών διαταραχών της περιόδου 2022-2023 στο φορολογικό σύστημα της Ελλάδας, εστιάζοντας στις επιπτώσεις της μη τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας. Η βασική ιδέα είναι ότι οι αυξήσεις στα ονομαστικά εισοδήματα, οι οποίες μπορεί απλώς να αντισταθμίζουν την απώλεια αγοραστικής δύναμης, ενδέχεται να ωθήσουν τους φορολογούμενους σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, αυξάνοντας δυσανάλογα τον φόρο που καταβάλλουν. Η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας αποτελεί ουσιαστικά έναν «πληθωριστικό φόρο» που ενισχύει τα φορολογικά έσοδα του κράτους, ενώ ταυτόχρονα μειώνει τη συνολική ζήτηση και συγκρατεί τις πληθωριστικές πιέσεις.

 
Η συμβολή της «ολίσθησης κλιμακίου» στα δημόσια έσοδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ που χρησιμοποιεί η μελέτη, η φορολογική επιβάρυνση στα εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις και επιχειρηματική δραστηριότητα αυξήθηκε από 9,9% το 2021 σε 11,1% το 2023. Η μελέτη εκτιμά ότι το 37% αυτής της αύξησης οφείλεται στη μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας. Αν η κλίμακα είχε τιμαριθμοποιηθεί πλήρως, τα φορολογικά έσοδα του 2023 από αυτές τις κατηγορίες εισοδημάτων θα ήταν 9,2% χαμηλότερα, αν υποτεθεί ότι η συμπεριφορά των νοικοκυριών παρέμενε αμετάβλητη.

Η μελέτη εξετάζει επίσης τρία σενάρια τιμαριθμοποίησης και τις επιπτώσεις τους στον προϋπολογισμό. Σε περίπτωση πλήρους τιμαριθμοποίησης, η απώλεια εσόδων εκτιμάται σε 0,81 δισ. ευρώ για το 2023 και σχεδόν 1 δισ. ευρώ για το 2025, ποσά που δεν θα έριχναν το πρωτογενές πλεόνασμα κάτω από το 2,0% του ΑΕΠ. Με μερική προσαρμογή, όπως στο παράδειγμα της Πορτογαλίας, η απώλεια εσόδων περιορίζεται σε περίπου 0,5 δισ. ευρώ το 2023 και 0,60 δισ. ευρώ το 2025, διατηρώντας επίσης το πρωτογενές πλεόνασμα πάνω από το 2,0% του ΑΕΠ.

 
Διαφοροποίηση επιπτώσεων ανάλογα με την πηγή εισοδήματος

Η μελέτη καταδεικνύει ότι οι επιπτώσεις της μη τιμαριθμοποίησης δεν είναι ομοιόμορφες. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η «ολίσθηση κλιμακίου» ευθύνεται σχεδόν για τη μισή (47%) αύξηση του φόρου στα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις την περίοδο 2021-2023, ενώ μόλις το 16% της αύξησης του φόρου στα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, η αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες για τα εισοδήματα από μισθούς εξηγείται πλήρως από τη μη τιμαριθμοποίηση της κλίμακας, ενώ για τα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα η επίδραση της μη τιμαριθμοποίησης ήταν μόλις 0,1 ποσοστιαία μονάδα. Αυτή η διαφορά αναδεικνύει την ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές, καθώς η πληθωριστική επιβάρυνση επηρεάζει δυσανάλογα τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους.

 
Αναδιανεμητικές επιπτώσεις: Ποιοι πλήττονται περισσότερο

Η ανάλυση της Eurobank δείχνει ότι η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας πλήττει αναλογικά περισσότερο τα μεσαία και ανώτερα μεσαία εισοδηματικά στρώματα των μισθωτών. Για τους μισθωτούς που βρίσκονται μεταξύ του 40% και του 70% της εισοδηματικής κατανομής, ο μέσος φόρος θα ήταν μειωμένος από 19% έως 32% σε περίπτωση πλήρους τιμαριθμοποίησης της κλίμακας, ενώ με την μερική τιμαριθμοποίηση του πορτογαλικού παραδείγματος, η μείωση θα κυμαινόταν από 11% έως 22%. Αντίθετα, τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα δεν θα είχαν κανένα όφελος, καθώς δεν καταβάλλουν φόρο, ενώ για τα υψηλότερα το όφελος θα ήταν μικρότερο από 12%.

 
Η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης και οι εναλλακτικές

Ένας σημαντικός παράγοντας που εξετάζεται στη μελέτη είναι η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η συνολική φορολογική επιβάρυνση των εισοδημάτων από μισθούς το 2023 λόγω της μη τιμαριθμοποίησης της κλίμακας αντισταθμίστηκε πλήρως από την κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. Τα δύο μέτρα θεωρούνται δημοσιονομικά ισοδύναμα. Ωστόσο, οι αναδιανεμητικές τους επιπτώσεις είναι σημαντικά διαφορετικές. Η πλήρης τιμαριθμοποίηση της κλίμακας θα ήταν πιο επωφελής για όλους τους μισθωτούς, εξαιρουμένου του πλουσιότερου 10% και του χαμηλότερου 40%, με το όφελος να φτάνει έως και 41% για τον διάμεσο φορολογούμενο. Η κριτική που ασκείται είναι ότι η εισφορά αλληλεγγύης ήταν ένα έκτακτο μέτρο και η κατάργησή της δεν θα έπρεπε να συμψηφίζεται με τη δομή της τακτικής φορολογικής κλίμακας.

 
Συγκριτική ανάλυση και προτάσεις πολιτικής

Η μελέτη συγκρίνει τη φορολογική επιβάρυνση των μισθωτών στην Ελλάδα με αυτήν σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Για έναν άγαμο μισθωτό, η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο όρο των χωρών αυτών. Ωστόσο, για ένα έγγαμο ζευγάρι με δύο παιδιά, η συνολική επιβάρυνση, συμπεριλαμβανομένων των εισφορών, είναι η υψηλότερη μεταξύ των χωρών που εξετάστηκαν, λόγω των μικρότερων παροχών και εκπτώσεων. Επιπλέον, το όριο εφαρμογής του ανώτατου φορολογικού συντελεστή στην Ελλάδα είναι το χαμηλότερο σε σχέση με τις άλλες χώρες.

Η μελέτη προτείνει διάφορες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της «ολίσθησης κλιμακίου», καθώς αυτό υπονομεύει τη διαφάνεια, την ουδετερότητα και τη δικαιοσύνη του φορολογικού συστήματος. Οι προτάσεις περιλαμβάνουν:

• Αυτόματος μηχανισμός τιμαριθμικής αναπροσαρμογής: Θα παρείχε σταθερότητα και προβλεψιμότητα, αλλά θα στερούνταν ευελιξίας.
• Στοχευμένη τιμαριθμοποίηση: Αναπροσαρμογή μόνο συγκεκριμένων στοιχείων της κλίμακας, όπως το αφορολόγητο όριο. Αυτό θα προστάτευε τα χαμηλότερα εισοδήματα, αλλά θα αγνοούσε τα μεσαία και ανώτερα μεσαία στρώματα.
• Ευέλικτο, προβλεπτικό πλαίσιο: Ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο που θα αξιολογεί την αναγκαιότητα και το εύρος της τιμαριθμοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη το δημοσιονομικό κόστος και τους στόχους του προϋπολογισμού.

Συνολικά, η μελέτη τονίζει ότι η τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας είναι μια δομική λύση που αντιμετωπίζει τα αίτια της «ολίσθησης κλιμακίου» και μπορεί να συμβάλει στην ενθάρρυνση της αποταμίευσης, την προσέλκυση κεφαλαίου και την αύξηση της δηλωμένης απασχόλησης, διασφαλίζοντας παράλληλα τη δημοσιονομική σταθερότητα^.

 
Πηγή: Μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank με τίτλο «Πληθωρισμός και Φορολογική Επιβάρυνση των Νοικοκυριών». Οι συγγραφείς είναι οι Δρ. Τάσος Αναστασάτος, Δρ. Θεόδωρος Ράπανος και Δρ. Θεόδωρος Σταματίου.

mywaypress.gr –Περιεχόμενο αξίας με την υποστήριξη  υβριδικής νοημοσύνης.

Για  αναγνώστες με μεγάλο εύρος προσοχής.

mywaypress.gr – Ανθρωποκεντρικής Τεχνητής Νοημοσύνης