Καλώς ορίσατε στο μέλλον
Το μέλλον που (δεν) περιμέναμε και αυτό που τελικά ήρθε
Ο Noah Smith, στο άρθρο του “Welcome to The Future,” (noahpinion.blog) μας προσκαλεί σε μια αναδρομή και ταυτόχρονα σε μια διεισδυτική ματιά στο παρόν, υποστηρίζοντας μια τολμηρή θέση: το μέλλον που οραματίστηκε η γενιά του, ένα μέλλον βαθιά επηρεασμένο από την αισθητική και τις τεχνολογικές προβλέψεις του cyberpunk, δεν είναι πια μια μακρινή φαντασία αλλά μια απτή, καθημερινή πραγματικότητα. Το άρθρο του Smith δεν είναι απλώς μια νοσταλγική αναπόληση, αλλά μια τεκμηριωμένη διαπίστωση ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δύο δεκαετιών έχουν ευθυγραμμιστεί εντυπωσιακά με τις, συχνά δυσοίωνες, προφητείες των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του ’80 και ’90.
Η διάψευση των ουτοπικών οραμάτων και η στροφή στο Cyberpunk
Ο Smith ξεκινά αντιπαραβάλλοντας τις προσδοκίες της γενιάς των γονιών του – μεγαλωμένων με υποσχέσεις για διαστρικά ταξίδια, ιπτάμενα αυτοκίνητα και ρομπότ-υπηρέτες – με την πραγματικότητα που ακολούθησε. Η ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του ’70, με το τέλος του φθηνού πετρελαίου και την αποτυχία της πυρηνικής ενέργειας να γίνει οικονομικότερη, λειτούργησε ως τροχοπέδη. Τα όνειρα αυτά, βασισμένα στην προσδοκία συνεχώς αυξανόμενης και φθηνότερης ενέργειας, διαψεύστηκαν. Η ανθρωπότητα, περιορισμένη ενεργειακά, έστρεψε την καινοτόμο της ορμή από τα “άτομα” στα “bits”, με την τεχνολογία να ορίζεται πλέον από τους υπολογιστές, το λογισμικό και το διαδίκτυο.
Σε αυτό το κενό, οι συγγραφείς του cyberpunk (William Gibson, Neal Stephenson, κ.ά.) προέβλεψαν ένα μέλλον επικεντρωμένο στις εξελίξεις του διαδικτύου, της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), της ρομποτικής και της βιοτεχνολογίας. Αυτό ήταν το μέλλον που ο Smith και η γενιά του περίμεναν: έναν κόσμο νέον, γήινο, όπου οι άνθρωποι θα αλληλεπιδρούσαν με ρομπότ, θα δραπέτευαν σε ψηφιακές φαντασιώσεις και θα τροποποιούσαν τα σώματά τους. Και, όπως ισχυρίζεται, αυτό το μέλλον έφτασε “ακριβώς στην ώρα του”.
Τεκμήρια μιας Cyberpunk πραγματικότητας: Από τις σελίδες στην καθημερινότητα
Ο Smith παραθέτει μια πληθώρα παραδειγμάτων για να στηρίξει τον ισχυρισμό του ότι ζούμε πλέον σε ένα cyberpunk σύμπαν:
Ρομπότ και αυτοματισμοί:
-Η γιγαντιαία κινούμενη σφαίρα (Sphere) στο Λας Βέγκας που μεταμορφώνεται σε ένα τεράστιο μάτι.
-Βίντεο (ακόμα και CGI) με ανθρωποειδή ρομπότ να πυροβολούν, αλλά και πραγματικά ανθρωποειδή ρομπότ σε πανεπιστημιουπόλεις.
-Αυτόνομα οχήματα που κυκλοφορούν όλο και περισσότερο στους δρόμους.
-Ρομπότ ασφαλείας σε πάρκα και εμπορικά κέντρα, ακόμα και ρομπότ-σκύλοι ανίχνευσης εκρηκτικών στην αστυνομία (π.χ. Ντένβερ).
-Αναφορές για ρομπότ που εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες (π.χ. πώληση ναρκωτικών στη Μόσχα).
Drones: Οι κυρίαρχοι των αιθέρων και των εμπόλεμων συρράξεων:
-Παραδόσεις πακέτων με drones.
-Καθοριστικός ρόλος των drones στον πόλεμο της Ουκρανίας, αντικαθιστώντας πεζικό, πυροβολικό και αναγνώριση. Παροχή κινήτρων σε πιλότους drones που θυμίζουν video games.
-Η επερχόμενη αυτονομία των drones που θα τα καταστήσει ακόμα πιο αποτελεσματικά.
-Αεροταξί σε πόλεις της Κίνας και προσωπικά hoverbikes.
-Φήμες για χρήση drones σε δολοφονίες από συμμορίες και εγκατάσταση αντι-drone συστημάτων σε superyachts.
Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ): Η παραμόρφωση της πραγματικότητας και η ψηφιακή πανταχού παρουσία:
–Deepfakes: Δημιουργία ψευδών βίντεο για πολιτική χειραγώγηση (Ινδία, Ινδονησία), κυβερνοέγκλημα, παραπληροφόρηση, απάτες (π.χ. ψεύτικες απαγωγές), ακόμα και πλαστοπροσωπία (π.χ. διευθυντής σχολείου).
–Αλληλεπίδραση με ΤΝ: Άνθρωποι που συνομιλούν με AI companions, η μήνυση της Scarlett Johansson κατά της OpenAI.
–Χρήση από Κυβερνήσεις και Οργανισμούς: Εκτελεστικά διατάγματα του Trump γραμμένα με ΤΝ, ΤΝ που παρέχει πνευματική καθοδήγηση (Κορέα), ΤΝ που διδάσκει την κατασκευή βομβών (Ουκρανία), ΤΝ που εντοπίζει γεωγραφική θέση από φωτογραφίες.
-Η πιο ακραία cyberpunk ιστορία: AI σύντροφος που κατονομάστηκε ως συνεργός σε σχέδιο δολοφονίας της Βασίλισσας της Αγγλίας.
Τροποποιήσεις σώματος (Body Modifications):
-Εμφυτεύματα Neuralink που επιτρέπουν σε παράλυτους να ελέγχουν συσκευές με τον εγκέφαλο.
-Προηγμένα προσθετικά μέλη (π.χ. το χέρι του Ian Davis).
-Βελτιούμενα βιονικά μάτια και πολλαπλασιαζόμενες τεχνολογίες νευρωνικών διεπαφών.
Η αισθητική και η αίσθηση του Cyberpunk:
-Αστυνομία που εκτοξεύει GPS trackers σε οχήματα υπόπτων.
-Υποβάθμιση υποδομών (π.χ. φανάρια που γίνονται stop λόγω κλοπών καλωδίων στο Όκλαντ).
-Εφαρμογές “Uber για σωματοφύλακες” (Protector app).
-Κυβερνητικοί αξιωματούχοι που πωλούν δεδομένα παρακολούθησης (Κίνα).
-Απομακρυσμένα χωριά που αποκτούν πρόσβαση στο διαδίκτυο (Starlink) και εθίζονται στην πορνογραφία.
-Η εμφάνιση ανθρώπων που υιοθετούν πλήρως την cyberpunk αισθητική.
-Πόλεις όπως η Chongqing που ενσαρκώνουν την οπτική ταυτότητα του cyberpunk (νέον φώτα, ουρανοξύστες, νέφος).
Οι καταλύτες της αλλαγής: Γιατί τώρα;
Ο Smith αποδίδει την υλοποίηση αυτού του μέλλοντος σε κομβικές εφευρέσεις όπως η βαθιά μάθηση (deep learning), η παραγωγική ΤΝ (generative AI), οι μπαταρίες ιόντων λιθίου και οι μαγνήτες σπάνιων γαιών. Αναγνωρίζει την τύχη των συγγραφέων cyberpunk στην πρόβλεψή τους, αλλά και την πιθανή έμπνευση που προσέφεραν στους ίδιους τους τεχνολόγους.
Η “Punk” διάσταση: Οι κοινωνικές προεκτάσεις και οι σκοτεινές πλευρές
Το “punk” στο cyberpunk, εξηγεί ο Smith, υποδηλώνει την τραχιά, προβληματική και συχνά δυστοπική φύση του οραματιζόμενου μέλλοντος. Οι συγγραφείς του είδους συχνά περιέγραφαν κόσμους με αδύναμες ή ολοκληρωτικές κυβερνήσεις, παντοδύναμες εταιρείες και ακραία ανισότητα. Πώς συγκρίνονται αυτές οι προβλέψεις με τη σημερινή πραγματικότητα;
Εταιρείες και κυβερνήσεις: Οι σύγχρονες εταιρείες (Google, Apple κ.λπ.) είναι πανίσχυρες, αλλά όχι οι άνομοι, σχεδόν κρατικοί δρώντες της φαντασίας. Παραμένουν υπό τον έλεγχο των εθνικών κυβερνήσεων.
Ανισότητα: Ενώ η ανισότητα είναι πρόβλημα, δεν έχει φτάσει στα ακραία επίπεδα που περιγράφονταν. Η μεσαία τάξη έχει πρόσβαση στην τελευταία λέξη της τεχνολογίας, και ακόμη και οι φτωχότεροι στις ΗΠΑ διαθέτουν smartphones και πρόσβαση σε εργαλεία ΤΝ.
Οι πραγματικές δυστοπίες του σήμερα:
Κατάσταση παρακολούθησης (Surveillance State): Η πανταχού παρούσα τεχνολογία δικτύωσης έχει δημιουργήσει μια de facto κατάσταση παρακολούθησης. Η ιδιωτικότητα, όπως την ξέραμε, έχει σχεδόν εκλείψει. Στα χέρια αδίστακτων κυβερνήσεων (π.χ. Κίνα), η ψηφιακή παρακολούθηση γίνεται εργαλείο πρωτοφανούς κοινωνικού ελέγχου.
Κοινωνικά δίκτυα και παραπληροφόρηση: Τα social media έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποσταθεροποιητικά, δημιουργώντας πολέμους γοήτρου, ενισχύοντας το μίσος και καθιστώντας την παραπληροφόρηση σχεδόν δωρεάν. Η πολιτική μετατρέπεται σε έναν αγώνα για το ποιος θα παράγει τον μεγαλύτερο όγκο ψεμάτων και deepfakes.
Πλεονέκτημα του αυταρχισμού; Ο Smith εκφράζει ανησυχία ότι μόνο αυταρχικά καθεστώτα (π.χ. Κίνα) φαίνεται να μπορούν να ελέγξουν τις κοινωνικές συγκρούσεις που πυροδοτούν τα social media, θέτοντας το ερώτημα αν οι τεχνολογίες της εποχής cyberpunk ευνοούν τον αυταρχισμό.
Άλλες δυνητικές δυστοπίες: Αποσταθεροποιητική γενική ΤΝ (AGI), βιοτρομοκρατία, αδυναμία διατήρησης των επιπέδων γονιμότητας που οδηγεί σε γηράσκουσες κοινωνίες, επιδημία κατάθλιψης και μοναξιάς λόγω smartphones και social media, μείωση γνωστικών δεξιοτήτων.
Αξιολόγηση και συμπέρασμα: Ένα μέλλον εδώ, αλλά ποιο είναι το επόμενο;
Ο Noah Smith παρουσιάζει μια πειστική και καλά τεκμηριωμένη θέση. Η παράθεση συγκεκριμένων, συχνά εντυπωσιακών, παραδειγμάτων από την τρέχουσα τεχνολογική πραγματικότητα καθιστά τον ισχυρισμό του ότι “το μέλλον έφτασε” εξαιρετικά βάσιμο. Η αξία του άρθρου του έγκειται όχι μόνο στην αναγνώριση αυτής της σύγκλισης φαντασίας και πραγματικότητας, αλλά κυρίως στην εστίαση στις “punk” πτυχές – τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές προκλήσεις που αναδύονται.
Ενώ η τεχνολογία μπορεί να έχει φτάσει, οι κοινωνικές δομές και οι ανθρώπινες αντιδράσεις σε αυτήν παραμένουν ρευστές. Ο Smith ορθά επισημαίνει ότι οι κοινωνικές προβλέψεις του cyberpunk δεν ήταν τόσο εύστοχες όσο οι τεχνολογικές. Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες έχουν δημιουργήσει τις δικές τους, εξίσου ανησυχητικές, προκλήσεις. Η απώλεια της ιδιωτικότητας, η ευκολία της παραπληροφόρησης και η δυνητική ενίσχυση αυταρχικών τάσεων είναι ζητήματα που απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση και δράση.
Το άρθρο του Smith λειτουργεί ως μια ισχυρή υπενθύμιση ότι η τεχνολογική πρόοδος είναι δίκοπο μαχαίρι. Ενώ μας προσφέρει θαύματα που κάποτε ανήκαν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, φέρνει μαζί της και νέες, πολύπλοκες προκλήσεις. Το μέλλον που περιέγραψαν οι cyberpunk συγγραφείς είναι εδώ, αλλά όπως καταλήγει ο Smith, “υπάρχει πάντα ένα άλλο μέλλον που έρχεται μετά από αυτό”. Η μάχη για τη διαμόρφωση αυτού του “επόμενου μέλλοντος” προς μια πιο ανθρώπινη και λιγότερο δυστοπική κατεύθυνση είναι διαρκής και αβέβαιη.
Βασικά σημεία:
-Η ενεργειακή κρίση του ’70 ανέκοψε τα ουτοπικά τεχνολογικά όνειρα και έστρεψε την καινοτομία προς την πληροφορική.
-Οι συγγραφείς του cyberpunk προέβλεψαν με αξιοσημείωτη ακρίβεια τις τεχνολογικές εξελίξεις που βιώνουμε σήμερα (ρομπότ, drones, AI, body modifications).
-Υπάρχουν άφθονα σύγχρονα παραδείγματα που τεκμηριώνουν την άφιξη ενός “cyberpunk μέλλοντος” στην καθημερινότητά μας.
-Κομβικές τεχνολογικές καινοτομίες (deep learning, generative AI, μπαταρίες ιόντων λιθίου) υπήρξαν καταλύτες αυτής της αλλαγής.
-Ενώ οι τεχνολογίες είναι εδώ, οι κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις διαφέρουν εν μέρει από τις προβλέψεις, αλλά παρουσιάζουν νέες σοβαρές προκλήσεις: μαζική παρακολούθηση, διάβρωση της αλήθειας μέσω παραπληροφόρησης, και ο κίνδυνος ενίσχυσης αυταρχικών καθεστώτων.
-Η “punk” διάσταση του cyberpunk – η τραχύτητα, το χάος και ο δυνητικός μηδενισμός – παραμένει μια υπαρκτή πιθανότητα για το μέλλον, παρά τις προσπάθειές μας.
mywaypress.gr
