Σε σημείο καμπής η νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Απαιτήσεις της οικονομικής συγκυρίας

 
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε περίοδο επιβράδυνσης, ενώ εντείνονται οι ανησυχίες, τόσο όσον αφορά την έκβαση των διαπραγματεύσεων για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και των κυριότερων εμπορικών τους εταίρων, ιδίως της Κίνας, όσο και άλλων οικονομικών και γεωπολιτικών κινδύνων, όπως το υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος σε πολλές προηγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, η έντονη μεταβλητότητα στις τιμές του πετρελαίου και οι εξελίξεις όσον αφορά το Brexit, οι οποίες επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την ευρωπαϊκή οικονομία. Εν μέσω αυτού του οικονομικού κλίματος και της αυξημένης πιθανότητας μείωσης των βασικών επιτοκίων της ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed) των ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στο πλαίσιο των καθοδηγητικών ενδείξεων (forward guidance) έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα προς τις αγορές, όσον αφορά τις μελλοντικές προσαρμογές των βασικών της επιτοκίων.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) στη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της 25ης Ιουλίου επισήμανε την ανάγκη ύπαρξης μιας διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες ρευστότητας στην οικονομία και να διασφαλιστεί η άνοδος των τιμών, ώστε ο πληθωρισμός σταδιακά να συγκλίνει προς το μεσοπρόθεσμο στόχο της δηλαδή λίγο κάτω του 2%. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τις πρόσφατες μακροοικονομικές προβλέψεις των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος (Ιούνιος 2019), ο ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί σε 1,3% κατά μέσο όρο το 2019, 1,4% το 2020 και 1,6% το 2021, ενώ ο δομικός πληθωρισμός (δηλαδή χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής) θα διαμορφωθεί σε 1,1% κατά μέσο όρο το 2019, 1,4% το 2020 και 1,6% το 2021. Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στη Ζώνη του Ευρώ είναι εμφανής, καθώς έχει υποχωρήσει από 2,3% τον Οκτώβριο του 2018 σε 1,3% τον Ιούνιο του 2019.

 
Αποφάσεις συνεδρίασης

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στις 25 Ιουλίου αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά της επιτόκια και προϊδέασε την επενδυτική κοινότητα ότι η ΕΚΤ είναι διατεθειμένη να λάβει μέτρα για την αναθέρμανση της οικονομίας της Ζώνης του Ευρώ. Άλλωστε τον περασμένο μήνα ο επικεφαλής της ΕΚΤ είχε δηλώσει ότι αν δεν βελτιωθούν οι οικονομικές προοπτικές, θα απαιτηθούν περισσότερα μέτρα χαλάρωσης, καθώς οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό δεν έχουν εξαλειφθεί. Παράλληλα, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ θα παραμείνουν στα σημερινά ή σε χαμηλότερα επίπεδα τουλάχιστον μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2020 και πάντως για όσο διάστημα χρειαστεί προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση της διαρκούς σύγκλισης του πληθωρισμού προς επίπεδα που συμβαδίζουν με την επιδίωξή του μεσοπρόθεσμα. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να επανεπενδύει, πλήρως, τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme-APP) για όσο διάστημα χρειαστεί για τη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών ρευστότητας. Τέλος, όπως τονίζεται, αν οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό συνεχίσουν να υπολείπονται του στόχου του, η ΕΚΤ είναι έτοιμη να προσαρμόσει καταλλήλως όλα τα μέσα που διαθέτει προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί προς τα επιδιωκόμενα επίπεδα. Σε αυτό το πλαίσιο το Διοικητικό Συμβούλιο ανέθεσε στις αρμόδιες επιτροπές την εξέταση εναλλακτικών επιλογών.

 
Ποιες είναι όμως οι επιλογές της ΕΚΤ;

Πρώτον: Η ΕΚΤ μπορεί να μειώσει τα βασικά της επιτόκια και ιδιαίτερα το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων το οποίο διαμορφώνεται σήμερα στο -0,40%. Το εύρος της μείωσης μπορεί να προσδιορισθεί από 10 έως 20 μονάδες βάσης ή 0,1-0,2 της ποσοστιαίας μονάδας.

Δεύτερον: Η ΕΚΤ μπορεί να παρατείνει την τρίτη σειρά στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης προς τις τράπεζες στη Ζώνη του Ευρώ (ΤLTRO-III) που έχει εξαγγείλει πέραν της διετίας.

Τρίτον: Η ΕΚΤ δύναται να απενεργοποιήσει το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων. Αξίζει να επισημανθεί ότι η ΕΚΤ έχει προσπαθήσει να αμβλύνει τις ανησυχίες της αγοράς ότι δεν υπάρχει μεγάλη δυνατότητα αγορών στοιχείων ενεργητικού και χωρίς να έρχεται αντιμέτωπη με τα όρια που έχει θέσει η ίδια, περιλαμβανομένου του κανόνα να αγοράζει περισσότερο από το ένα τρίτο των ομολόγων κάθε χώρας.

Ωστόσο, θα πρέπει να τονισθεί ότι μια μείωση των βασικών επιτοκίων δε στοχεύει μόνο στο να περιορίσει το ήδη εξαιρετικά χαμηλό κόστος δανεισμού αλλά και στο να καταστήσει περισσότερο ανταγωνιστικό το ευρώ και κατά συνέπεια τις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Είναι γνωστό ότι η ΕΚΤ δεν έχει επισήμως ένα στόχο για την ισοτιμία του ευρώ με το δολάριο ΗΠΑ, αλλά εάν η εικαζόμενη μείωση των επιτοκίων της Fed οδηγήσει το ευρώ στο επίπεδο των 1,20 δολαρίων από το τρέχον επίπεδο των 1,11 δολαρίων πιθανότατα να προκαλέσει σοβαρό πλήγμα στη δοκιμαζόμενη βιομηχανία της Ζώνης του Ευρώ.

Η ιστορία έχει δείξει ότι στη μακρόχρονη πορεία της η ΕΚΤ δεν έχει ενεργήσει βεβιασμένα στη λήψη οποιασδήποτε απόφασης σχετιζόμενη με τη νομισματική της πολιτική. Είναι σαφές ότι μια σειρά οικονομικών δεικτών στη Ζώνη του Ευρώ συνηγορούν στη λήψη μέτρων προκειμένου η οικονομία να αποφύγει να εισέλθει σε ύφεση. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στη Ζώνη του Ευρώ αναμένεται να υποχωρήσει το 2019 σε 1,2%, έναντι 1,8% το 2018, καθώς υπάρχει σημαντική κάμψη των καθαρών εξαγωγών, της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων, παράγοντες οι οποίοι συνέβαλαν στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας τα τρία τελευταία έτη. Η μείωση των επιτοκίων αποτελεί μια ενδεδειγμένη κίνηση, ωστόσο δεν εξαλείφει τα βασικά προβλήματα της οικονομίας της Ζώνης του Ευρώ. Προκειμένου η τελευταία να εισέλθει σε βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία απαιτείται η συνέχιση των διαρθρωτικών και των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, ειδικότερα η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης των κεφαλαιαγορών, ενώ έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην αποτελεσματική εφαρμογή των κανονισμών, ιδίως αυτών που αφορούν την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών.

Πηγή:  Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.