Την ώρα που η χώρα εξάγει ενέργεια, οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος παραμένουν σε δυσθεώρητα επίπεδα
Η Ελλάδα εξαγωγέας ηλεκτρισμού: Μια επιτυχία με σκιές στο εσωτερικό
Η πρόσφατη τοποθέτηση του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκου Τσάφου, ότι «η Ελλάδα κέρδισε 500 εκατ. ευρώ επειδή έγινε εξαγωγέας ηλεκτρισμού», έρχεται να αναδείξει μια νέα πτυχή στην ενεργειακή συζήτηση της χώρας. Αναμφίβολα, η μετατροπή της Ελλάδας από εισαγωγέα σε εξαγωγέα ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα, το οποίο φέρνει οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, η εν λόγω δήλωση χρήζει ενδελεχούς ανάλυσης, καθώς η επιτυχία αυτή στο εξωτερικό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ενεργειακή κρίση που βιώνουν οι Έλληνες πολίτες και οι επιχειρήσεις στο εσωτερικό.
Το παράδοξο της εξαγωγής και το υψηλό ενεργειακό κόστος
Το κέρδος των 500 εκατομμυρίων ευρώ από την εξαγωγή ηλεκτρισμού, όσο εντυπωσιακό κι αν ακούγεται, δεν πρέπει να επισκιάζει την σκληρή πραγματικότητα: την ώρα που η χώρα εξάγει ενέργεια, οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις παραμένουν σε δυσθεώρητα επίπεδα. Αυτό το παράδοξο εγείρει εύλογα ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν μια χώρα να επωφελείται από την εξαγωγή ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα οι πολίτες της αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν στους φουσκωμένους λογαριασμούς;
Η απάντηση βρίσκεται στην πολυπλοκότητα της αγοράς ενέργειας και σε μια σειρά από παράγοντες που διαμορφώνουν το τελικό κόστος για τον καταναλωτή. Η αύξηση των διεθνών τιμών φυσικού αερίου, ο πληθωρισμός, αλλά και οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού ενεργειακού μείγματος, συνθέτουν ένα περιβάλλον όπου η «επιτυχία» της εξαγωγής δεν μεταφράζεται άμεσα σε μείωση του ενεργειακού κόστους για τον τελικό χρήστη.
Τα χρέη δισσεκατομμυρίων και η επισφάλεια των καταναλωτών
Η πίεση από το αυξημένο ενεργειακό κόστος έχει οδηγήσει σε ένα διογκούμενο πρόβλημα χρεών των καταναλωτών προς τους παρόχους ηλεκτρικού ρεύματος. Τα ποσά αυτά αγγίζουν πλέον δισεκατομμύρια ευρώ, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο επισφάλειας για χιλιάδες νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η αδυναμία πληρωμής των λογαριασμών όχι μόνο επιβαρύνει την οικονομική τους κατάσταση, αλλά θέτει και σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία της αγοράς ενέργειας.
Τα συσσωρευμένα χρέη λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ανάκαμψη της οικονομίας και επιδεινώνουν την κοινωνική ανισότητα, καθώς πλήττουν δυσανάλογα τα πιο ευάλωτα στρώματα του πληθυσμού. Η κατάσταση αυτή απαιτεί άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις για την ανακούφιση των καταναλωτών και τη ρύθμιση των οφειλών.
Η απουσία ενεργειακής πολιτικής αποθήκευσης και οι ΑΠΕ
Ένας κρίσιμος παράγοντας που συμβάλλει στο υψηλό ενεργειακό κόστος, παρά την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), είναι η απουσία μιας ολοκληρωμένης ενεργειακής πολιτικής αποθήκευσης. Ενώ η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα στην παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα, η αδυναμία αποθήκευσης αυτής της ενέργειας οδηγεί σε απώλειες και στην ανάγκη χρήσης ακριβότερων συμβατικών πηγών όταν οι ΑΠΕ δεν είναι διαθέσιμες (π.χ. νύχτα ή άπνοια).
Πολίτες και επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει σε φωτοβολταϊκά συστήματα, συχνά δεν έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύσουν την πλεονάζουσα ενέργεια που παράγουν, με αποτέλεσμα να την διοχετεύουν στο δίκτυο με χαμηλότερη τιμή και να αγοράζουν ακριβότερη ενέργεια όταν τη χρειάζονται. Αυτή η έλλειψη στρατηγικής για την αποθήκευση ενέργειας περιορίζει τα οφέλη από τις ΑΠΕ και διατηρεί το ενεργειακό κόστος σε υψηλά επίπεδα. Η υιοθέτηση λύσεων όπως οι μπαταρίες και οι αντλίες θερμότητας, σε συνδυασμό με ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, θα μπορούσε να μετασχηματίσει την ενεργειακή αγορά και να ενδυναμώσει τους καταναλωτές.
Η ευθύνη της κυβέρνησης για το αυξημένο ενεργειακό κόστος
Η κυβέρνηση φέρει σημαντική ευθύνη για το αυξημένο ενεργειακό κόστος που βιώνουν οι Έλληνες. Παρόλο που οι διεθνείς συγκυρίες επηρεάζουν αναμφίβολα τις τιμές, η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και η καθυστέρηση στην υλοποίηση δομικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά ενέργειας έχουν επιδεινώσει την κατάσταση.
Συγκεκριμένα, η ευθύνη της κυβέρνησης εντοπίζεται σε:
Ανεπαρκή ρύθμιση της αγοράς: Η αγορά ενέργειας στην Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει στρεβλώσεις που επιτρέπουν την αύξηση των τιμών χωρίς επαρκείς δικαιολογίες.
Καθυστέρηση στην ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης: Η απουσία επαρκών υποδομών αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ είναι μια κρίσιμη παράλειψη που κοστίζει ακριβά.
Ανεπαρκή στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών: Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις για την ανακούφιση των καταναλωτών συχνά κρίνονται αποσπασματικές και ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση του μεγέθους του προβλήματος.
Έλλειψη διαφάνειας: Η έλλειψη διαφάνειας στον τρόπο καθορισμού των τιμών και των μηχανισμών της αγοράς δημιουργεί αμφιβολίες και δυσπιστία στους καταναλωτές.
Η δήλωση του κ. Τσάφου, αν και αναδεικνύει μια θετική πτυχή της ενεργειακής πορείας της Ελλάδας, δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες. Η μετατροπή σε εξαγωγέα ηλεκτρισμού θα πρέπει να συνοδευτεί από μια ολοκληρωμένη και κοινωνικά ευαίσθητη ενεργειακή πολιτική που θα διασφαλίζει προσιτές τιμές για όλους και θα θωρακίζει τη χώρα απέναντι σε μελλοντικές ενεργειακές κρίσεις.
Συγκεκριμένες λύσεις και προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους στην Ελλάδα
Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το αυξημένο ενεργειακό κόστος στην Ελλάδα, απαιτείται μια πολυδιάστατη προσέγγιση που θα συνδυάζει βραχυπρόθεσμα μέτρα ανακούφισης με μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Οι προτάσεις που ακολουθούν στοχεύουν στην ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας, τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές, την προστασία των καταναλωτών και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης.
- Ενίσχυση της αποθήκευσης ενέργειας (Μπαταρίες και Αντλητική Αποθήκευση)
Η έλλειψη επαρκών υποδομών αποθήκευσης ενέργειας είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την πλήρη αξιοποίηση των ΑΠΕ και τη μείωση του ενεργειακού κόστους.
Επιδότηση Συστημάτων Αποθήκευσης για Νοικοκυριά και Επιχειρήσεις:
-Άμεσες επιδοτήσεις: Δημιουργία και επέκταση προγραμμάτων επιδότησης για την εγκατάσταση μπαταριών σε φωτοβολταϊκά συστήματα, τόσο για οικιακούς όσο και για επαγγελματικούς χρήστες. Το ύψος της επιδότησης θα πρέπει να είναι κλιμακωτό και να καλύπτει ένα σημαντικό μέρος του κόστους.
-Φορολογικά κίνητρα: Παροχή φορολογικών εκπτώσεων ή απαλλαγών για επενδύσεις σε συστήματα αποθήκευσης ενέργειας.
-Διευκόλυνση χρηματοδότησης: Συνεργασία με τράπεζες για τη δημιουργία ευνοϊκών δανειοδοτικών προγραμμάτων για την αγορά συστημάτων αποθήκευσης.
Επιτάχυνση Έργων Αντλητικής Αποθήκευσης:
-Απλοποίηση αδειοδότησης: Επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για μεγάλα έργα αντλητικής αποθήκευσης (υδροηλεκτρικά με αντλητική λειτουργία), τα οποία μπορούν να προσφέρουν σημαντική ευελιξία στο δίκτυο και να απορροφήσουν πλεονάζουσα ενέργεια από ΑΠΕ.
-Θεσμικό πλαίσιο: Δημιουργία σταθερού και ελκυστικού θεσμικού πλαισίου για την προσέλκυση επενδύσεων σε τέτοια έργα.
- Αναμόρφωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας
Η τρέχουσα δομή της αγοράς έχει αποδειχθεί ευάλωτη στις διεθνείς αναταράξεις και επιβαρύνει τους καταναλωτές.
Διαχωρισμός Τιμής Φυσικού Αερίου και Ηλεκτρικής Ενέργειας: Επανεξέταση του τρόπου τιμολόγησης, ώστε η τιμή του φυσικού αερίου να μην καθορίζει αυτόματα και την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω μηχανισμών «πλαφόν» ή άλλων παρεμβάσεων που θα αποσυνδέουν την τιμή του ρεύματος από την ακριβότερη πηγή.
Ενίσχυση του Ανταγωνισμού:
-Διαφάνεια: Αύξηση της διαφάνειας στις συναλλαγές της αγοράς και στους μηχανισμούς διαμόρφωσης τιμών.
-Εισαγωγή νέων παικτών: Διευκόλυνση εισόδου νέων παρόχων και παραγωγών στην αγορά για αύξηση του ανταγωνισμού και πίεση προς τα κάτω στις τιμές.
-Ενεργός εποπτεία: Ενίσχυση του ρόλου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) στην εποπτεία της αγοράς και την πάταξη αθέμιτων πρακτικών.
Μείωση των Ρυθμιζόμενων Χρεώσεων: Επανεξέταση και αναδιάρθρωση των ρυθμιζόμενων χρεώσεων στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος (π.χ. Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας, ΕΤΜΕΑΡ), με στόχο τη μείωση του τελικού κόστους για τον καταναλωτή.
- Διαχείριση των χρεών των καταναλωτών
Τα συσσωρευμένα χρέη αποτελούν βραδυφλεγή βόμβα για την κοινωνία και την αγορά.
Σχέδια Ρύθμισης Οφειλών:
-Ευνοϊκές ρυθμίσεις: Δημιουργία ευέλικτων και μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων οφειλών με μικρές δόσεις και δυνατότητα διαγραφής μέρους των προσαυξήσεων.
-Κοινωνικό τιμολόγιο: Επέκταση και αναπροσαρμογή των κριτηρίων του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου (ΚΟΤ) για να καλύπτει περισσότερα ευάλωτα νοικοκυριά.
-Απαγόρευση διακοπών ρεύματος: Προστασία των ευάλωτων ομάδων από διακοπές ρεύματος, ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες.
Επιδότηση Ενεργειακής Αναβάθμισης: Συνέχιση και επέκταση προγραμμάτων όπως το «Εξοικονομώ» για την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, η οποία μειώνει μακροπρόθεσμα την κατανάλωση ενέργειας και τους λογαριασμούς.
- Επένδυση στην ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση
Η πιο φθηνή ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνεται.
Προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων:
-“Εξοικονομώ” για όλους: Επέκταση των προγραμμάτων “Εξοικονομώ” με πιο απλοποιημένες διαδικασίες και μεγαλύτερα ποσοστά επιδότησης, ώστε να είναι προσβάσιμα σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
-Υποχρεωτική ενεργειακή αναβάθμιση: Θέσπιση σταδιακών υποχρεωτικών ενεργειακών αναβαθμίσεων για παλαιά κτίρια, με ταυτόχρονη παροχή κινήτρων και χρηματοδότησης.
Εκστρατείες ευαισθητοποίησης: Ενημέρωση των πολιτών για τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας στην καθημερινότητά τους (π.χ. χρήση ενεργειακά αποδοτικών συσκευών, βελτίωση μόνωσης).
Πράσινες δημόσιες συμβάσεις: Προώθηση της χρήσης ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων και υπηρεσιών στον δημόσιο τομέα.
- Στρατηγική ανάπτυξη των ΑΠΕ με έμφαση στην αυτονομία
Η αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα είναι απαραίτητη, αλλά με σωστό σχεδιασμό.
Προώθηση του Net Metering / Net Billing με αποθήκευση: Επέκταση και βελτίωση των σχημάτων συμψηφισμού ενέργειας, ώστε να περιλαμβάνουν και τη δυνατότητα αποθήκευσης της πλεονάζουσας ενέργειας, ενισχύοντας την αυτονομία των καταναλωτών.
Ενεργειακές κοινότητες: Διευκόλυνση της δημιουργίας και λειτουργίας ενεργειακών κοινοτήτων, οι οποίες μπορούν να παράγουν, να αποθηκεύουν και να διανέμουν ενέργεια σε τοπικό επίπεδο, μειώνοντας την εξάρτηση από τους μεγάλους παρόχους.
Ποικιλομορφία στις ΑΠΕ: Επένδυση όχι μόνο σε φωτοβολταϊκά, αλλά και σε άλλες μορφές ΑΠΕ (αιολική, γεωθερμία, βιομάζα) για μεγαλύτερη διαφοροποίηση και σταθερότητα στην παραγωγή ενέργειας.
- Ενίσχυση της κυβερνητικής ευθύνης και ιδαφάνειας
Η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ενεργειακή πολιτική είναι καθοριστική.
Εθνικό Σχέδιο Ενέργειας και Κλίματος (ΕΣΕΚ): Επικαιροποίηση και αυστηρή τήρηση του ΕΣΕΚ, με σαφείς στόχους και μετρήσιμους δείκτες προόδου.
Διαφάνεια στην ενεργειακή αγορά: Δημοσίευση όλων των δεδομένων που αφορούν τη διαμόρφωση των τιμών, τις συναλλαγές στην αγορά και το κόστος παραγωγής, ώστε οι πολίτες να έχουν πλήρη εικόνα.
Συνεχής διαβούλευση: Δημιουργία διαύλων διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, τους καταναλωτές και τους ειδικούς για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της ενεργειακής πολιτικής.
Η αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους στην Ελλάδα απαιτεί πολιτική βούληση, συντονισμό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Οι προτάσεις αυτές, αν εφαρμοστούν με συνέπεια, μπορούν όχι μόνο να ανακουφίσουν άμεσα τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, αλλά και να θέσουν τις βάσεις για μια πιο βιώσιμη, ανεξάρτητη και δίκαιη ενεργειακή αγορά.
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες
