Τρεις τρόποι με τους οποίους η Αμερικανική παγκόσμια τάξη θα μπορούσε να καταρρεύσει

Από τον Hal Brands, Bloomberg Opinion μέσω aei.org

 
Κανένα διεθνές σύστημα δεν είναι αιώνιο. Η ιστορία έχει δείξει πως κάθε παγκόσμια τάξη, είτε πρόκειται για την Pax Romana είτε για τη Βρετανική αυτοκρατορία του 19ου αιώνα, φτάνει κάποτε στο τέλος της. Σήμερα, σε έναν ασταθή κόσμο με μια απρόβλεπτη Αμερική, αναδύεται το ερώτημα αν η τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ οδεύει προς τη δύση της.

Από το 1945, η αμερικανική τάξη έχει φέρει πρωτοφανή ειρήνη, ευημερία και ελευθερία, αποτελώντας μια αναμφισβήτητη επιτυχία. Ωστόσο, οι πιέσεις αυξάνονται, τόσο από τους αντιπάλους της όσο και από τον ίδιο τον δημιουργό της. Ο ιστορικός του Cambridge, Brendan Simms, έχει υποδείξει τρεις βασικούς τρόπους με τους οποίους ένα διεθνές σύστημα μπορεί να τελειώσει: μέσω στρατιωτικής ή αποτρεπτικής αποτυχίας, μέσω οικονομικής κατάρρευσης ή ασυμφωνίας οικονομικών και πολιτικών ρυθμίσεων, ή μέσω της απώλειας σεβασμού προς τους θεμελιώδεις κανόνες και νόρμες της. Η αμερικανική τάξη έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, αλλά ο κίνδυνος κατάρρευσης αυξάνεται καθώς οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν κινδύνους και στις τρεις αυτές διαστάσεις ταυτόχρονα.

 
Πώς οι ΗΠΑ ανέλαβαν την ηγεσία

Η διεθνής τάξη είναι θεμελιωμένη σε κοινώς αποδεκτούς κανόνες και αρχές που διέπουν την παγκόσμια συμπεριφορά. Αυτοί οι κανόνες διαμορφώνονται και διατηρούνται από ισχυρούς παράγοντες και θεσμούς. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η τάξη των ΗΠΑ αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο και πιο επιτυχημένο σύστημα. Οι Αμερικανοί ιθύνοντες συμπέραναν από τη σύγκρουση ότι μόνο ένα ασφαλές και ευημερούν σύστημα θα μπορούσε να εγγυηθεί την ευημερία των ΗΠΑ. Έτσι, οι ΗΠΑ οικοδόμησαν μια τάξη βασισμένη στο σχετικά ελεύθερο εμπόριο, την προτίμηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες, την αποτροπή της επιθετικότητας των μεγάλων δυνάμεων και τη θεσμοθετημένη συνεργασία για την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων.

Η Ουάσιγκτον χρησιμοποίησε την απαράμιλλη στρατιωτική και οικονομική της δύναμη για να στηρίξει την τύχη ομοϊδεατών εθνών. Αν και αυτό το εγχείρημα βασίστηκε στα συμφέροντα των ΗΠΑ, η τεράστια ισχύς της Αμερικής και ο ευρύς ορισμός των συμφερόντων της έφεραν ιστορικά κέρδη σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Η δημοκρατία από απειλούμενη έγινε κυρίαρχη τις μεταπολεμικές δεκαετίες, το εμπόριο άνθισε, και το βιοτικό επίπεδο εκτοξεύτηκε. Ο κόσμος, που είχε βιώσει δύο ολοκληρωτικούς πολέμους μεγάλων δυνάμεων, απέφυγε παρόμοιες συγκρούσεις από το 1945.

Ωστόσο, οι πιέσεις στην αμερικανική τάξη έχουν γίνει αδύνατο να αγνοηθούν. Αναθεωρητικές δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα αμφισβητούν ένα σύστημα που θεωρούν επικίνδυνο για τα αυταρχικά τους καθεστώτα και καταπιεστικό για τις γεωπολιτικές τους φιλοδοξίες. Ο Παγκόσμιος Νότος έχει απογοητευτεί από τη δυτική κυριαρχία, και οι ίδιες οι ΗΠΑ έχουν φανεί αμφίθυμες, τις τελευταίες δεκαετίες, ως προς την παγκόσμια ηγεσία. Οι απειλές για την οικονομική και στρατιωτική τους υπεροχή έχουν ενταθεί.

 
Απώλεια σε πόλεμο

Ένας δρόμος προς την κατάρρευση περνά μέσα από την ήττα ή την καταστροφή σε πόλεμο. Τίποτα δεν διαρρηγνύει την εξουσία μιας ηγεμονικής δύναμης όσο μια ταπεινωτική ήττα στο πεδίο της μάχης. Ενώ οι ΗΠΑ παραμένουν η μοναδική υπερδύναμη με απαράμιλλες δυνατότητες προβολής ισχύος, η ιδέα ότι είναι ανίκητη  στρατιωτικά είναι απατηλή. Το Πεντάγωνο αντιμετωπίζει ένα περίπλοκο πρόβλημα στρατιωτικής αριθμητικής, καθώς πολλαπλές απειλές από τη Ρωσία στην Ευρώπη, το Ιράν στη Μέση Ανατολή, και την Κίνα και Βόρεια Κορέα στην Ασία, εξαντλούν τους πόρους των ΗΠΑ.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εντοπίζεται στον Δυτικό Ειρηνικό. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ εκφράζουν αυξανόμενη ανησυχία για τις προετοιμασίες της Κίνας για πόλεμο, ειδικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Πεκίνο χτίζει δυνάμεις και προετοιμάζει σχέδια για επίθεση στην Ταϊβάν ή για αναδιάταξη του Δυτικού Ειρηνικού, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Ένας πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας θα προκαλούσε καταρρακτώδεις οικονομικές συνέπειες και σοβαρούς κινδύνους πυρηνικής κλιμάκωσης, και αν οι ΗΠΑ έχαναν – κάτι που είναι πραγματική πιθανότητα – η ζημιά στην αμερικανική τάξη θα ήταν βαθιά.

Παρόλο που υπήρξαν ενθαρρυντικές εξελίξεις, όπως η βοήθεια των ΗΠΑ στο Ισραήλ και η χρήση του πολέμου στην Ουκρανία για την εξάντληση της ρωσικής ισχύος, η συνολική υπερέκταση παραμένει πραγματική. Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ είναι χαμηλές, κάτω από το 3,5% του ΑΕΠ, και τα αποθέματα πυρομαχικών και αντιπυραυλικής άμυνας φέρεται να είναι χαμηλά. Με μια νεκρή ναυπηγική βιομηχανία και μια αργή, εύθραυστη βιομηχανική βάση, η Αμερική θα δυσκολευόταν να αντικαταστήσει τα assets που χάθηκαν στην αρχική φάση μιας σύγκρουσης.

 
Οικονομική κατάρρευση

Οι διεθνείς τάξεις μπορούν επίσης να καταρρεύσουν οικονομικά, όταν η ηγεμονική δύναμη αδυνατεί ή αρνείται να διατηρήσει τις οικονομικές ρυθμίσεις που καθιστούν το σύστημα λειτουργικό. Η βρετανική τάξη κατέρρευσε όταν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι χρεοκόπησαν την αυτοκρατορία. Η αμερικανική τάξη έχει βασιστεί σε δύο οικονομικούς πυλώνες: την οικονομική και χρηματοοικονομική δυνατότητα να συντηρήσει την παγκόσμια ισχύ της Αμερικής, και τις οικονομικές ρυθμίσεις που ενισχύουν τις στρατηγικές δεσμεύσεις, όπως το διεθνές οικονομικό leadership και οι δεσμοί εμπορίου και επενδύσεων.

Και οι δύο πυλώνες έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτικοί. Το μερίδιο της Αμερικής στο παγκόσμιο ΑΕΠ παραμένει περίπου το ίδιο με αυτό της δεκαετίας του 1970, και το δολάριο κυριαρχεί στο παγκόσμιο εμπόριο και τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, τρεις πραγματικές προκλήσεις απειλούν την οικονομική δομή της τάξης: η ασωτία, ο προστατευτισμός και η πολιτικοποίηση.

Πρώτον, η ασωτία. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν επ ‘αόριστον ελλείμματα, με το δημόσιο χρέος να ανέρχεται περίπου στο 100% του ΑΕΠ. Καθώς το χρέος και τα ελλείμματα αυξάνονται, οι πληρωμές τόκων θα αυξηθούν, περιορίζοντας την ανάπτυξη και εκτοπίζοντας τις δαπάνες για την άμυνα. Η συνεχιζόμενη ασωτία θα μπορούσε να υπονομεύσει την ηγεμονία του δολαρίου, αποδυναμώνοντας την παγκόσμια ισχύ της Αμερικής.

Δεύτερον, ο προστατευτισμός. Η ακραία τάση του Trump για τους δασμούς θα μπορούσε να έχει πιο μακροχρόνιες, διαβρωτικές επιπτώσεις. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ παραπονούνται ότι αυτοί οι δασμοί δυσκολεύουν την αύξηση των αμυντικών δαπανών και υπονομεύουν τη συλλογική συνοχή που απαιτείται για να ανταγωνιστεί μια μερκαντιλιστική Κίνα.

Τρίτον, η πολιτικοποίηση. Η εκστρατεία του Trump κατά της ανεξαρτησίας της Ομοσπονδιακής Τράπεζας απειλεί να υπονομεύσει την αχρωμάτιστη, ικανή διαχείριση της οικονομίας των ΗΠΑ και να αποδυναμώσει την ικανότητα της Fed να λειτουργεί ως παγκόσμιος σταθεροποιητής σε περιόδους κρίσης. Η αυθαίρετη χρήση δασμών από τον Trump σε πολιτικές διαμάχες καθιστά την Αμερική μια δύναμη γεω-οικονομικής αναταραχής.

 
Κατάρρευση σε κανόνες και νόρμες

Κανένα σύστημα τάξης δεν μπορεί να ευδοκιμήσει όταν οι βασικοί κανόνες του παραβιάζονται συστηματικά. Η τάξη των ΗΠΑ χαρακτηρίζεται από βασικές νόρμες, όπως η ελευθερία των κοινών, η αποτροπή της διάδοσης των πυρηνικών, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η απαγόρευση της κλοπής εδαφών από γείτονες. Αν και η Αμερική έχει κατά καιρούς υποπέσει σε ηγεμονική υποκρισία, η υπεράσπιση αυτών των κανόνων έχει συμβάλει στη δημιουργία ενός σχετικά πολιτισμένου και ευημερούντος κόσμου. Δυστυχώς, σήμερα, αυτοί οι κανόνες παραβιάζονται τόσο από “κακούς” όσο και από “καλούς”.

Η ελευθερία της ναυσιπλοΐας δέχεται επίθεση από τους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, την Κίνα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τη Ρωσία στην Αρκτική. Τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποχωρούν, με τη μεταχείριση των Ουιγούρων από την Κίνα να αποτελεί κατάχρηση βιομηχανικής κλίμακας που υποτίθεται ότι ανήκε στο παρελθόν. Η αυξανόμενη συχνότητα διακρατικών πολέμων και εδαφικών κατακτήσεων δείχνει ότι οι περιορισμοί στην επιθετικότητα αποδυναμώνονται.

Επιπλέον, ο Trump, πέρα από την αποδυνάμωση της υποστήριξης των ΗΠΑ για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εξωτερικό, έχει συμπεριφερθεί με τρόπους που αμφισβητούν την ίδια αυτή ζωτική νόρμα. Έχει εκφράσει σκέψεις για την αρπαγή της Διώρυγας του Παναμά, την προσάρτηση του Καναδά και την κατάληψη της Γροιλανδίας. Η νόρμα κατά της εδαφικής μεγέθυνσης είναι τόσο θεμελιώδης, διότι η κατάρρευσή της θα μπορούσε να οδηγήσει τον κόσμο πίσω στο άσχημο χάος μιας προηγούμενης εποχής. Εάν η ίδια η Αμερική ανατρέψει αυτή την αρχή, θα είναι συνένοχη στην κατάρρευση της δικής της τάξης.

 
Το τέλος του κόσμου όπως τον γνωρίζουμε;

Ο πρώην Πρόεδρος Bill Clinton συνήθιζε να λέει ότι πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει χρήματα ποντάροντας ενάντια στην Αμερική. Το ίδιο ισχύει και για την αμερικανική τάξη. Το γεγονός ότι η τάξη έχει επιβιώσει για γενιές αντανακλά την μεγάλη της ανθεκτικότητα και τις μεγάλες προσπάθειες που έχουν καταβάλει η Αμερική και οι σύμμαχοί της για να την υπερασπιστούν όταν απειλείται.

Ωστόσο, δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι κάτι καλό θα συνεχιστεί για πάντα, ή ότι οι ΗΠΑ είναι απρόσβλητες από τους κινδύνους που έφεραν την πτώση παλαιότερων τάξεων. Η χώρα που βρίσκεται στην καλύτερη θέση να διαμορφώσει μια μετα-αμερικανική εποχή είναι η Κίνα, η οποία έχει ένα εντελώς αντίθετο όραμα για το πώς πρέπει να λειτουργεί ο κόσμος. Αυτό που θα έρθει μετά από μια τάξη που λειτούργησε με έναν σχετικά φωτισμένο τρόπο από μια σχετικά φωτισμένη υπερδύναμη, σχεδόν σίγουρα δεν θα είναι τόσο καλό για τον κόσμο ή την Αμερική όσο το σύστημα που γνωρίζουμε από το 1945.

Η τάξη αυτή θα μπορούσε να συναντήσει το τέλος της σε μια απότομη, αιματηρή σύγκρουση στον Δυτικό Ειρηνικό. Ή σε μια μακρά κρίση που προκαλείται από συσσωρευμένη ασωτία και προστατευτισμό. Ή στην θλιβερή διολίσθηση στην ασημαντότητα που προκύπτει από τη συνεχή διάβρωση των κανόνων. Ή, ίσως, η κατάρρευση της αμερικανικής τάξης θα συμβεί, κάποτε, στη διασταύρωση αυτών των τριών επικίνδυνων μονοπατιών. Η ιστορία μας λέει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι τάξεις διαλύονται. Ένα ανησυχητικό δείγμα της σημερινής μας στιγμής είναι ότι η Αμερική τις επιδιώκει όλες ταυτόχρονα.

mywaypress.gr –Περιεχόμενο αξίας με την υποστήριξη  υβριδικής νοημοσύνης.

Για  αναγνώστες με μεγάλο εύρος προσοχής.