Eurobank: Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2015, το τρίμηνο των τριών διαταραχών
Βραχυχρόνια το καθαρό αποτέλεσμα αναμένεται να είναι αρνητικό, ωστόσο μακροχρόνια υπάρχουν δυνητικά οφέλη. Κρίσιμο στοιχείο οι οικονομικές εξελίξεις στην Κίνα, σημειώνει ανάλυση της Eurobank Research στην έκδοση «7 Ημέρες Οικονομία».
-Η περίοδος Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015 μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως το τρίμηνο των τριών διαταραχών. Στο τέλος Ιουνίου (29/6/2015) εφαρμόστηκε το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων, στα μέσα Αυγούστου (19/8/2015) υπογράφηκε η δανειακή σύμβαση ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τους επίσημους δανειστές του και στο τέλος Σεπτεμβρίου αναμένεται να διεξαχθούν πρόωρες εθνικές εκλογές.
-Οι προαναφερθείσες διαταραχές αναμένεται να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις οικονομικές αποφάσεις των νοικοκυριών (αποταμίευση, κατανάλωση, ώρες εργασίας κλπ.) και των επιχειρήσεων (παραγωγή, χρήση παραγωγικών συντελεστών κλπ.).
-Το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων δημιουργεί αρνητικές διαταραχές τόσο στον τομέα της ζήτησης όσο και σε αυτόν την προσφοράς. Οι δύο βασικές αρνητικές διαταραχές έχουν ως εξής: αύξηση του κόστους συναλλαγών με τη χρήση φυσικού χρήματος (κόστος προσαρμογής λόγω στροφής προς νέα μέσα πληρωμών) και σημαντική μείωση των εμπορικών συναλλαγών με χώρες από την αλλοδαπή. Το τελευταίο στοιχείο θεωρούμε πως είναι το σημαντικότερο καθώς πολλά εμπορεύματα σε μορφή πρώτων υλών και τελικών προϊόντων δεν μπορούν να εισαχθούν με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα σε όρους παραγωγής («σπάει» η παραγωγική αλυσίδα) και εξάντλησης των αποθεμάτων τους.
-Η συνεπής εφαρμογή της δανειακής σύμβασης αναμένεται να έχει μια βραχυχρόνια αρνητική διαταραχή στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα κυρίως λόγω των δημοσιονομικών μέτρων. Ωστόσο, μακροχρόνια η προώθηση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, η αύξηση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα, η σταθερότητα του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ανάκτηση της αξιοπιστίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες ανάπτυξης και ευημερίας.
-Οι επερχόμενες πρόωρες εθνικές εκλογές είναι πιθανό να προκαλέσουν ένα βραχυχρόνιο κόστος για την οικονομία υπό τη μορφή καθυστέρησης εφαρμογής του προγράμματος ή του παγώματος πιθανών δαπανών επένδυσης και κατανάλωσης, ωστόσο στην περίπτωση που υπάρξει πολιτική σταθερότητα με ορίζοντα τετραετίας το μακροχρόνιο όφελος δύναται να αντισταθμίσει το βραχυχρόνιο κόστος.
Η περίοδος Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015 μπορεί να χαρακτηριστεί ως το τρίμηνο των τριών διαταραχών. Βραχυχρόνια το καθαρό αποτέλεσμα αναμένεται να είναι αρνητικό, ωστόσο μακροχρόνια υπάρχουν δυνητικά οφέλη.
Η περίοδος Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015 μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως το τρίμηνο των τριών διαταραχών. Στο τέλος Ιουνίου (29/6/2015) εφαρμόστηκε το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων, στα μέσα Αυγούστου (19/8/2015) υπογράφηκε η δανειακή σύμβαση ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τους επίσημους δανειστές του και στο τέλος Σεπτεμβρίου αναμένεται να διεξαχθούν πρόωρες εθνικές εκλογές (πιθανή ημερομηνία η 20η Σεπτεμβρίου)-INFO 1.
Οι προαναφερθείσες διαταραχές αναμένεται να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις οικονομικές αποφάσεις των νοικοκυριών (αποταμίευση, κατανάλωση, ώρες εργασίας κλπ.) και των επιχειρήσεων (παραγωγή, χρήση παραγωγικών συντελεστών κλπ.). Προτού αναλύσουμε τις πιθανές συνέπειες των παραπάνω διαταραχών για το σύνολο της οικονομίας, ένα στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπ’όψιν είναι η χρονική τους διάσταση. Δηλαδή, αναμένεται να έχουν περισσότερο προσωρινό-παροδικό χαρακτήρα ή πιο μόνιμο; Για παράδειγμα, με βάση την εμπειρία άλλων οικονομιών (π.χ. Κύπρος), το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων δεν προβλέπεται να έχει πολύ βραχυχρόνιο χαρακτήρα (π.χ. τρίμηνο ή εξάμηνο) INFO 2.
Επιπρόσθετα, η νέα δανειακή σύμβαση είναι τριετούς διάρκειας και συνοδεύεται από συγκεκριμένες υποχρεώσεις/απαιτήσεις του ελληνικού κράτους προς/από τους επίσημους πιστωτές του. Τέλος, η επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση δύναται να οδηγήσει σε πολιτική σταθερότητα με ορίζοντα τετραετίας. Το τελευταίο στοιχείο, πέρα από τη φήμη του ασκούντος την οικονομική πολιτική, είναι αναγκαίο για να καταστεί αξιόπιστο ένα πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής-INFO 3.
Σε γενικές γραμμές μια λογική υπόθεση που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αναμένεται να διαμορφώσουν προσδοκίες για τη μελλοντική τους οικονομική κατάσταση οι οποίες θα ενσωματώνουν το μη προσωρινό αντίκτυπο που προβλέπεται να έχουν στην οικονομία οι προαναφερθέντες διαταραχές.
Το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων δημιουργεί αρνητικές διαταραχές τόσο στον τομέα της ζήτησης όσο και σε αυτόν την προσφοράς-INFO 4.
Οι επιπτώσεις του εν λόγω μέτρου για το σύνολο της οικονομίας θα εμφανιστούν κυρίως στο 3ο τρίμηνο 2015 καθώς και στα επόμενα τρίμηνα. Οι δύο βασικές αρνητικές διαταραχές έχουν ως εξής:
Αύξηση του κόστους συναλλαγών με τη χρήση φυσικού χρήματος
Η στρέβλωση που δημιούργησε στην οικονομία ο περιορισμός στην κίνηση κεφαλαίων οδήγησε στην αύξηση του σχετικού κόστους χρήσης του φυσικού χρήματος ως μέσου συναλλαγών. Πλέον, για την πραγματοποίηση μιας συναλλαγής με φυσικό χρήμα απαιτείται μεγαλύτερη κατανάλωση πόρων (στην προκειμένη περίπτωση χρόνος) σε σχέση με το παρελθόν (δηλαδή πριν από την 29η Ιουνίου 2015). Αυτό το γεγονός ενεργοποίησε τα κίνητρα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στο να υποκαταστήσουν το φυσικό χρήμα με το πλαστικό (π.χ. χρεωστικές κάρτες, ηλεκτρονική τραπεζική κλπ.). Το εν λόγω στοιχείο εμπεριέχει ένα κόστος προσαρμογής καθώς οι συναλλακτικές συνήθειες των φορέων της οικονομίας δεν μπορούν στιγμιαία να αλλάξουν. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως η στροφή των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων προς τη χρήση πλαστικού χρήματος ως μέσου συναλλαγών παρά την ύπαρξη κόστους προσαρμογής δημιουργεί και οφέλη για την ελληνική οικονομία. Ο συγκεκριμένος τρόπος πραγματοποίησης συναλλαγών είναι πιο αποτελεσματικός (μικρότερο κόστος) και μπορεί να αποτελέσει και εργαλείο καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.
Αρνητική διαταραχή στον τομέα της προσφοράς λόγω μείωσης των εισαγωγών
Το μεγαλύτερο αρνητικό αποτέλεσμα για την ελληνική οικονομία εξαιτίας του μέτρου του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων είναι η σημαντική μείωση των εμπορικών συναλλαγών με χώρες από την αλλοδαπή. Πολλά εμπορεύματα σε μορφή πρώτων υλών και τελικών προϊόντων δεν μπορούν να εισαχθούν με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα σε όρους παραγωγής («σπάει» η παραγωγική αλυσίδα) και εξάντλησης των αποθεμάτων τους. Η μείωση της παραγωγής ισοδυναμεί με μείωση της χρήσης των παραγωγικών συντελεστών, δηλαδή μείωση της ζήτησης για ώρες εργασίας και για ώρες εκμετάλλευσης του φυσικού κεφαλαίου. Το προτελευταίο στοιχείο μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ανέργων ενώ το τελευταίο στην απαξίωση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. Ένα επιπλέον στοιχείο που αξίζει να αναφέρουμε ως συνέπεια του μέτρου του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων είναι το εξής: το πρώτο χρονικό διάστημα, η εφαρμογή του εν λόγω μέτρου συνέπεσε με την τραπεζική αργία ενώ μέχρι και την 12η Ιουλίου το κλίμα αβεβαιότητας αναφορικά με την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τους επίσημους πιστωτές του ήταν υψηλό. Όλα αυτά τα γεγονότα είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κλίμα «ανησυχίας» για τη σταθερότητα του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα κίνητρα πολλών νοικοκυριών στο να ανταλλάξουν το χρηματοοικονομικό τους πλούτο με αγαθά που έχουν αξία χρήσεως (κυρίως διαρκή καταναλωτικά αγαθά). Το φαινόμενο αυτό μπορεί να οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης, κυρίως στο τέλος του Ιουνίου και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, ωστόσο πιστεύουμε ότι ήταν παροδικό και δεν αναμένεται να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό την επίδοση της ελληνικής οικονομίας στο 3ο τρίμηνο. Η δεύτερη διαταραχή του 3ου τριμήνου 2015 είναι η υπογραφή της δανειακής σύμβασης ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και τους επίσημους δανειστές του. Σύμφωνα με το κείμενο που περιγράφει τα μέτρα εφαρμογής του οικονομικού προγράμματος, οι κυρίαρχοι προς επίτευξη στόχοι είναι οι εξής: (α) η αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, (β) η διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, (γ) η ενίσχυση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητα και των επενδύσεων και (δ) ο εκσυγχρονισμός του κράτους και της δημόσια διοίκησης- INFO 5.
Κάνοντας την υπόθεση ότι το εν λόγω πρόγραμμα θα εφαρμοστεί με το πλέον αποτελεσματικό τρόπο αναμένουμε στη βραχυχρόνια περίοδο να υπάρξει μια αρνητική διαταραχή στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα κυρίως λόγω των δημοσιονομικών μέτρων. Ωστόσο, στη μακροχρόνια περίοδο η προώθηση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, η αύξηση της αποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα, η σταθερότητα του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ανάκτηση της αξιοπιστίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες ανάπτυξης και ευημερίας. Η τρίτη διαταραχή του 3ου τριμήνου 2015 είναι οι αναμενόμενες πρόωρες εθνικές εκλογές. Όπως και στην περίπτωση της δανειακής σύμβασης εντοπίζουμε τη δημιουργία ενός βραχυχρόνιου κόστους για την οικονομία υπό τη μορφή καθυστέρησης εφαρμογής του προγράμματος ή παγώματος πιθανών δαπανών επένδυσης και κατανάλωσης, ωστόσο στην περίπτωση που υπάρξει πολιτική σταθερότητα με ορίζοντα τετραετίας το μακροχρόνιο όφελος δύναται να αντισταθμίσει το βραχυχρόνιο κόστος. Εν κατακλείδι, η περίοδος Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015 μπορεί να χαρακτηριστεί ως το τρίμηνο των τριών διαταραχών. Βραχυχρόνια το καθαρό αποτέλεσμα αναμένεται να είναι αρνητικό για την οικονομία, ωστόσο μακροχρόνια υπάρχουν δυνητικά οφέλη. Αυτή τη στιγμή οι επίσημες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάνουν λόγο για ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης -2,3% το 2015, -1,3% το 2016, 2,7% το 2017 και 3,1% το 2018.
INFO 1-Για χρήσιμες πληροφορίες αναφορικά με την υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης (αλλά και των δύο παλαιότερων) βλέπε:
http://ec.europa.eu/economy_finance/assistance_eu_ms/greek_loan_facility
/index_en.htm
INFO 2-Το μέτρο του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων δεν αναμένεται να έχει διαρκώς τους ίδιους αυστηρούς όρους σαν αυτούς που επεβλήθησαν όταν πρωτοεφαρμόστηκε. Όσο πιο γρήγορα ομαλοποιηθεί η κατάσταση στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα και αποκατασταθεί το κλίμα αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης, τόσο πιο γρήγορα θα αίρονται σταδιακά οι εν λόγω περιορισμοί.
INFO 3-Για το ρόλο της φήμης ως μέσου επίλυσης του προβλήματος της χρονικής ασυνέπειας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής βλέπε: Barro R. J. And Gordon D. B. (1983b), “Rules, Discretion and Reputation in a Model of
Monetary Policy”, Journal of Monetary Economics, pp. 101‐121. Οι εν λόγω συγγραφείς εστιάζουν στην άσκηση νομισματικής πολιτικής.
INFO 4-Για μια εμπεριστατωμένη μελέτη των συνεπειών της εφαρμογής του μέτρου του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων βλέπε:
http://www.eurobank.gr/Uploads/Reports/GREECE%20MACRO%20FOCUS
%20July%2031%202015.pdf.
Στο παρόν κείμενο αναπαράγουμε κάποια από τα επιχειρήματα της προαναφερθείσας μελέτης.
