Νανοϋλικά: Επαναστατική τεχνολογία με ρηξικέλευθα τεχνολογικά επιτεύγματα και αναθέρμανση οικονομικής ανάπτυξης
Τα προϊόντα που βασίζονται στη νανοτεχνολογία προβλέπεται να αυξηθούν από συνολικό όγκο αξίας 200 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2009 σε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ έως το 2015
Σήμερα η νανοτεχνολογία προχωρεί με μεγάλα βήματα και έχει, επίσης, δυνατότητες να προσφέρει ρηξικέλευθα τεχνολογικά επιτεύγματα και να αναθερμάνει την οικονομική ανάπτυξη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός, εξέδωσε σήμερα ανακοίνωση με θέμα τη δεύτερη ρυθμιστική επισκόπηση σχετικά με τα νανοϋλικά, η οποία περιλαμβάνει επίσης τα σχέδια της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ με σκοπό την κατοχύρωση της ασφαλούς χρήσης των νανοϋλικών.
Η ανακοίνωση υπογραμμίζει τον πολύμορφο χαρακτήρα και τους ποικίλους τύπους των νανοϋλικών, που μπορεί να είναι από υλικά καθημερινής χρήσης τα οποία χρησιμοποιούνται με ασφάλεια επί δεκαετίες (π.χ. σε ελαστικά αυτοκινήτων ή ως αντιπηκτικά τροφίμων) έως πολύ περίπλοκα βιομηχανικά υλικά και εφαρμογές ογκοθεραπείας.
Υπάρχει ένα ολοένα μεγαλύτερο πλήθος πληροφοριών σχετικά με τις επικίνδυνες ιδιότητες των νανοϋλικών, που είναι δύσκολο να γενικευθούν και δικαιολογούν τη διενέργεια ειδικών εκτιμήσεων επικινδυνότητας.
Γι’ αυτό, αντί να μπαίνουν όλα τα νανοϋλικά στο ίδιο καλάθι, είναι καλύτερα να εφαρμοστεί μια περιπτωσιολογική προσέγγιση για την εκτίμηση της επικινδυνότητας, η οποία να χρησιμοποιεί στρατηγικές που βασίζονται σε ενδείξεις επικινδυνότητας λόγω έκθεσης ή λόγω κινδύνων που ενέχουν τα ίδια τα υλικά.
Η σημερινή ανακοίνωση συνυποβλήθηκε από τους ευρωπαίους επιτρόπους Antonio Tajani, Janez Potočnik, John Dalli και Máire Geoghegan-Quinn.
Τα νανοϋλικά απαιτούν εκτίμηση επικινδυνότητας
Με βάση τις σημερινές γνώσεις και απόψεις που υποστηρίζουν οι επιστημονικές και συμβουλευτικές επιτροπές της ΕΕ και ανεξάρτητοι εκτιμητές επικινδυνότητας, τα νανοϋλικά μοιάζουν με τα συνηθισμένα χημικά προϊόντα/ουσίες, δεδομένου ότι μερικά μπορεί να είναι τοξικά και μερικά μπορεί να μην είναι.
Οι πιθανοί κίνδυνοι συνδέονται με συγκεκριμένα νανοϋλικά και συγκεκριμένες χρήσεις.
Γι’ αυτό, τα νανοϋλικά απαιτούν εκτίμηση επικινδυνότητας η οποία θα πρέπει να διενεργείται κατά περίπτωση, βάσει κατάλληλων πληροφοριών.
Μπορούν πάντα να εφαρμοστούν οι σημερινές μέθοδοι εκτίμησης επικινδυνότητας, ακόμη και αν χρειάζεται να καταβληθούν και άλλες προσπάθειες για ειδικές πτυχές της εκτίμησης επικινδυνότητας.
Οι σημαντικές προκλήσεις αφορούν, κυρίως, τη δημιουργία επικυρωμένων μεθόδων και εργαλείων για την ανίχνευση, τον χαρακτηρισμό, την ανάλυση, τη συμπλήρωση πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους που ενέχουν τα νανοϋλικά και την ανάπτυξη μεθόδων για την αξιολόγηση της έκθεσης σε νανοϋλικά.
Ο πρόσφατος ορισμός των νανοϋλικών θα ενσωματωθεί στη νομοθεσία της ΕΕ, όπου είναι σκόπιμο.
Η Επιτροπή εκπονεί επί του παρόντος μεθόδους ανίχνευσης, μέτρησης και παρακολούθησης νανοϋλικών και επικύρωσης των μεθόδων αυτών για την εξασφάλιση της κατάλληλης εφαρμογής του ορισμού.
Το REACH είναι το καλύτερο πλαίσιο για τη διαχείριση των νανοϋλικών
Γενικά, η Επιτροπή παραμένει πεπεισμένη ότι ο κανονισμός REACH παρέχει το βέλτιστο δυνατό πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με νανοϋλικά, όταν εμφανίζονται ως ουσίες ή μείγματα, αλλά έχει αποδειχτεί ότι είναι αναγκαίες πιο ειδικές απαιτήσεις για τα νανοϋλικά στο πλαίσιο αυτό.
Η Επιτροπή προβλέπει τροποποιήσεις σε ορισμένα παραρτήματα του REACH και ενθαρρύνει τον ECHA να εκπονήσει περαιτέρω οδηγίες για τις καταχωρίσεις μετά το 2013.
Επόμενα βήματα
Με σκοπό να βελτιώσει τη διαθεσιμότητα των πληροφοριών για τα νανοϋλικά, η Επιτροπή θα δημιουργήσει μια διαδικτυακή πλατφόρμα με παραπομπές σε όλες τις σχετικές πηγές πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των μητρώων σε εθνικό ή σε τομεακό επίπεδο, όπου υπάρχουν.
Παράλληλα, η Επιτροπή θα ξεκινήσει μια εκτίμηση αντίκτυπου για να προσδιορίσει και να αναπτύξει τα πιο επαρκή μέσα για την αύξηση της διαφάνειας και την εξασφάλιση ρυθμιστικής εποπτείας, συμπεριλαμβανομένης μιας ενδελεχούς ανάλυσης των αναγκών συγκέντρωσης στοιχείων για τον σκοπό αυτό.
Η ανάλυση αυτή θα περιλαμβάνει εκείνα τα νανοϋλικά που, επί του παρόντος, δεν εμπίπτουν σε υφιστάμενα συστήματα κοινοποίησης, καταχώρισης ή χορήγησης άδειας.
Ιστορικό του φακέλου
Τα νανοϋλικά είναι υλικά που ενέχουν, πολλές φορές, συγκεκριμένες ιδιότητες, λόγω του μικρού μεγέθους των σωματιδίων τους.
Η παγκόσμια αγορά των νανοϋλικών εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει 11 εκατομμύρια τόνους και 20 δισεκατομμύρια ευρώ αγοραία αξία.
Ο αριθμός των άμεσα απασχολουμένων σήμερα στον τομέα των νανοϋλικών εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 300.000 και 400.000 στην Ευρώπη.
Στον τομέα εξακολουθούν να κυριαρχούν υλικά που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες, όπως η αιθάλη (κυρίως στα ελαστικά αυτοκινήτων) η συνθετική άμορφη πυριτία (σε μεγάλη ποικιλία εφαρμογών, όπως, μεταξύ άλλων, σε ελαστικά αυτοκινήτων, ως πολυμερές πληρωτικό υλικό αλλά και σε οδοντόκρεμες ή ως αντιπηκτικό τροφίμων σε σκόνη).
Νανοϋλικά: βασική τεχνολογία γενικής εφαρμογής
Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν πολλές νέες εφαρμογές των νανοϋλικών.
Περιλαμβάνουν διάφορα καταναλωτικά προϊόντα, όπως είναι τα φίλτρα υπεριωδών σε αντηλιακές κρέμες και τα αντιοσμητικά υφάσματα.
Ωστόσο, υπάρχουν επίσης πολλές ιατρικές και τεχνικές εφαρμογές, όπως οι θεραπείες όγκων, οι μπαταρίες ιόντων λιθίου που κινούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή οι ηλιακοί συλλέκτες.
Οι εφαρμογές αυτές έχουν δυνατότητες δημιουργίας μεγάλων τεχνολογικών επιτευγμάτων και, γι’ αυτό τον λόγο, τα νανοϋλικά χαρακτηρίστηκαν ως βασική τεχνολογία γενικής εφαρμογής.
Τα προϊόντα που βασίζονται στη νανοτεχνολογία προβλέπεται να αυξηθούν από συνολικό όγκο αξίας 200 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2009 σε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ έως το 2015.
Τα οφέλη από τα νανοϋλικά είναι διάφορα: από ιατρικές εφαρμογές που σώζουν ζωές και εφαρμογές που παράγουν καινοτομία έως απλές βελτιώσεις καταναλωτικών προϊόντων.
Κατά τον ίδιο τρόπο, οι επικίνδυνες ιδιότητες και η έκθεση των εργαζομένων, των καταναλωτών και του περιβάλλοντος διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό: από κανέναν λόγο ανησυχίας έως ανάγκη αντιμετώπισης πιθανών κινδύνων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τα εργαλεία για να αντιμετωπίσει όλες τις καταστάσεις με εστιασμένο τρόπο.
