Οι προοπτικές και οι προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία το 2020
Το οικονομικό περιβάλλον που κληρονόμησε το 2020
Η επιβράδυνση που σημείωσε η παγκόσμια οικονομία το 2019 προκλήθηκε σε σημαντικό βαθμό από την ανησυχία ότι η αμερικανική οικονομία θα μπορούσε να συρρικνωθεί, εξαιτίας της όξυνσης της εμπορικής αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Ωστόσο, η χαλάρωση της εμπορικής έντασης μεταξύ των δύο εταίρων στη διάρκεια του έτους, σε συνδυασμό με την απόφαση της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ να μειώσει τα βασικά της επιτόκια, λειτούργησαν υποστηρικτικά στην οικονομική δραστηριότητα. Παρόλο που δεν υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις που να υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας πρόκειται να υποχωρήσει σημαντικά το 2020, το οικονομικό περιβάλλον συνεχίζει να επηρεάζεται από την αβεβαιότητα που επικρατεί στο πεδίο των επιχειρηματικών επενδύσεων. Οι συνθήκες που επικρατούν στις αγορές εργασίας εξακολουθούν να υποστηρίζουν τα εισοδήματα των νοικοκυριών και τις καταναλωτικές δαπάνες, υποβοηθούμενες από το χαμηλό πληθωρισμό, συμβάλλοντας στην άμβλυνση του αντίκτυπου της μείωσης των επιχειρηματικών επενδύσεων. Η ανακατανομή των εμπορικών δραστηριοτήτων μεταξύ των χωρών και η προσαρμογή που σταδιακά επέρχεται στις αλυσίδες εφοδιασμού, ως απόρροια των συνεχιζόμενων εμπορικών αντιπαραθέσεων, επιδρά αρνητικά στη ζήτηση, εξασθενίζοντας την οικονομική ανάπτυξη, καθώς μειώνονται τα κίνητρα για επενδύσεις. Η κάμψη των επιχειρηματικών επενδύσεων σχετίζεται με την αβεβαιότητα που αφορά τη μελλοντική ζήτηση, η οποία απορρέει σε μεγάλο βαθμό από τις ανησυχίες για το παγκόσμιο εμπόριο. Οι επιχειρήσεις προετοιμάζονται να διαχειριστούν την επιβράδυνση, χωρίς πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα (που επιβεβαιώνεται από το μειούμενο αλλά ακόμη υψηλό ποσοστό χρησιμοποίησης της παραγωγικής τους ικανότητας), υιοθετώντας στάση αναμονής. Ταυτόχρονα, σε πολλές χώρες η ευελιξία στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής παραμένει περιορισμένη, παρά το γεγονός ότι η υιοθέτηση μιας επεκτατικού χαρακτήρα νομισματικής πολιτικής αποτελεί την ενδεδειγμένη κίνηση, προκειμένου τα χαμηλά επιτόκια να στηρίξουν την αναπτυξιακή διαδικασία.
Τι ανησυχεί τις αγορές;
Οι σημαντικότερες αιτίες της αβεβαιότητας που πλήττει την παγκόσμια οικονομία είναι οι εξής:
- O εμπορικός πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Η “πρώτη φάση” της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών, η οποία ανακοινώθηκε τον περασμένο μήνα -οι λεπτομέρειες της οποίας δεν είναι καθόλου σαφείς- μπορεί να αποτρέψει την επιβολή περαιτέρω δασμών στις μεταξύ τους εξαγωγές. Ωστόσο, παρά την επιτευχθείσα πρόοδο, είμαστε ακόμα μακριά από μια οριστική συμφωνία. Επισημαίνεται ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τους οποίους ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα επιθυμούσε να επιτύχει μια συμφωνία άμεσα. Ο πρόεδρος Donald Trump, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με τη διαδικασία της καθαίρεσης, καλείται τον ερχόμενο Νοέμβριο να επιδιώξει την επανεκλογή του στο προεδρικό αξίωμα, γεγονός που σημαίνει ότι θα πρέπει να ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα στη χώρα του. Έχοντας ήδη χρησιμοποιήσει το μέτρο των φορολογικών περικοπών το 2018, δεν έχει στη διάθεσή του πολλές επιλογές. Η σημαντικότερη που του απομένει είναι να ενισχύσει το εμπόριο αγροτικών προϊόντων και αυτό μπορεί να το επιτύχει ζητώντας από την Κίνα να αυξήσει τις αγορές της από τις ΗΠΑ, όταν την ίδια στιγμή η Κίνα ζητά από τις ΗΠΑ μείωση των δασμών σε κινεζικά προϊόντα.
- Οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και οι επιπτώσεις του αποτελέσματος στην οικονομία. Η υποψήφια για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών Elizabeth Warren επιζητά την περαιτέρω φορολογική επιβάρυνση των πλουσίων, δίνει έμφαση στην «πράσινη» οικονομία και επιζητεί τη διάσπαση τεχνολογικών εταιριών, όπως οι Amazon, Facebook, Google, προκειμένου να επιφέρει μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές στον τεχνολογικό τομέα, με στόχο την ενίσχυση του ανταγωνισμού.
- Οι γεωπολιτικές εντάσεις, η ψηφιοποίηση, η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικές αναταραχές (Λίβανος, Χιλή, Κολομβία, Γαλλία, Χονγκ Κονγκ), οι προεδρικές εκλογές στην Ταϊβάν είναι θέματα που θα επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία το 2020.
- Το Brexit θα αποτελέσει μια δοκιμασία για τον τρόπο λειτουργίας των διεθνών οικονομικών σχέσεων. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα επιδιώξει να αποχωρήσει μέχρι τις 31 Ιανουαρίου, όπως έχει συμφωνήσει και στη συνέχεια η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να καθορίσει, μέχρι το τέλος του 2020, τις λεπτομέρειες της μελλοντικής εμπορικής σχέσης του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το χρονοδιάγραμμα των διαπραγματεύσεων θεωρείται αρκετά φιλόδοξο, δεδομένων των δυσκολιών του παρελθόντος. Ωστόσο, θα πρέπει να τονισθεί ότι δεν έχει ακόμα αποκλεισθεί το ενδεχόμενο στα τέλη Ιανουαρίου του 2021 να μην έχει υπάρξει εμπορική συμφωνία.
Η αγορά εργασίας θα συμβάλει στην ενίσχυση των καταναλωτικών δαπανών
Η αύξηση της απασχόλησης που σημειώθηκε το 2019 θα διατηρηθεί με ηπιότερο ρυθμό το 2020, γεγονός που θα συμβάλει στη στήριξη της κατανάλωσης. Η τελευταία αναμένεται να ενισχυθεί από την ελαφρά άνοδο των μισθών και της αγοραστικής δύναμης που προκαλεί ο μέτριος πληθωρισμός, ο οποίος δεν προσδοκάται να διαμορφωθεί πολύ υψηλότερα από τα τρέχοντα επίπεδα (ΔΝΤ, 2019: 3,4% – 2020: 3,6%), αν δεν υπάρξει άλμα στη ζήτηση πετρελαίου.
Τα χαμηλά επιτόκια θα διατηρηθούν
Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες κινούνται στο πλαίσιο διατήρησης του διευκολυντικού χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής που υιοθέτησαν το 2019. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) δεν αποκλείεται να οδηγηθεί και σε μια νέα περικοπή των βασικών της επιτοκίων το 2020, εν αντιθέσει με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία όπως προκύπτει από τις δηλώσεις αξιωματούχων της, δεν έχει μεγάλα περιθώρια. Η ιδιαίτερα διευκολυντική νομισματική πολιτική, λειτουργώντας μέσα σε ένα αποδυναμωμένο διεθνές περιβάλλον προερχόμενο κυρίως από την έντονη αντιπαράθεση στο εμπορικό πεδίο και με διάφορους οικονομικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους, μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση των αδυναμιών της παραγωγής και να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα.
ΗΠΑ: Η ανάπτυξη επιδεικνύει την ανθεκτικότητά της
Η αμερικανική οικονομία επέδειξε ανθεκτικότητα στις προκλήσεις που αντιμετώπισε το 2019 (εμπορικός πόλεμος, επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης). Η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ διατηρήθηκε σε ποσοστό άνω του 2,0%, ανά τρίμηνο, στη διάρκεια της περιόδου Ιανουάριος-Σεπτέμβριος 2019. Η οικονομική μεγέθυνση προήλθε από την πλευρά του καταναλωτή, υποστηριζόμενη από μια υγιή αγορά εργασίας, καθώς η ανεργία διαμορφώθηκε στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 50 ετών, ενώ καταγράφηκε, παράλληλα, σταδιακή αύξηση των μισθών. Όσον αφορά τις προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας, επισημαίνεται ότι η ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας, η βελτίωση του κλίματος στις εμπορικές διαπραγματεύσεις ΗΠΑ – Κίνας, σε συνδυασμό με την προσδοκία ότι η Fed θα αντιδράσει στο ενδεχόμενο μιας οικονομικής επιβράδυνσης (περαιτέρω μείωση των βασικών επιτοκίων), προσδοκάται να συνεισφέρουν στη σταθεροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας. Η τελευταία αναμένεται να επιβραδυνθεί με σχετικά μέτριο ρυθμό, με αποτέλεσμα να αποφευχθεί μια οικονομική ύφεση. Μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις ενδέχεται να περιορίσουν τις επενδυτικές τους δαπάνες, καθώς θα απαιτηθεί αρκετός χρόνος για να ενσωματωθούν οι σημειωθείσες αλλαγές στις αλυσίδες εφοδιασμού τους. Επιπρόσθετο παράγοντα αβεβαιότητας θα αποτελέσουν οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές.
Ευρωζώνη: Ήπιος ρυθμός μεγέθυνσης
Η οικονομία της Ευρωζώνης εκτιμάται ότι θα καταγράψει ήπιο ρυθμό μεγέθυνσης (περί το 1,1%) το 2020 επηρεαζόμενη από πιθανές γεωπολιτικές εντάσεις και αναζωπύρωση της προσφυγικής κρίσης, καθώς και την καταγραφόμενη ύφεση στο μεταποιητικό τομέα. Παρά τις ενδείξεις ότι η παγκόσμια μεταποιητική δραστηριότητα σταθεροποιείται και οι επιχειρήσεις αυξάνουν τα αποθέματά τους, ενώ συνάμα το ποσοστό αποταμίευσης βελτιώνεται, ενισχύεται η άποψη ότι θα τονωθεί η κατανάλωση. Ωστόσο, η ανάπτυξη εξακολουθεί να περιορίζεται από την επιδεικνυόμενη αδυναμία των επιχειρηματικών επενδύσεων και τη μηδενική συμβολή των καθαρών εξαγωγών, λόγω μείωσης της εξωτερικής ζήτησης.
Σημαντικές ημερομηνίες του 2020 που μπορούν να επηρεάσουν τις οικονομικές εξελίξεις
Ιανουάριος
14 Ιανουαρίου. ΗΠΑ – Παρατηρήσεις σχετικά με τους προτεινόμενους δασμούς στις εισαγωγές από τη Γαλλία.
15 Ιανουαρίου. ΗΠΑ – Υπογραφή της “πρώτης φάσης” της εμπορικής συμφωνίας με την Κίνα.
26 Ιανουαρίου. Περού – Εκλογές.
31 Ιανουαρίου. Ηνωμένο Βασίλειο – Τέλος της χρονικής παράτασης για αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.
Μάρτιος
Κίνα – Η ετήσια σύνοδος του κοινοβουλίου. Ανακοίνωση των οικονομικών στόχων για το 2020.
Αυστρία – Σύνοδος ΟΠΕΚ.
2 Μαρτίου. Ισραήλ – Βουλευτικές εκλογές.
3 Μαρτίου. ΗΠΑ – 14 Πολιτείες ανακοινώνουν τον υποψήφιο του κόμματος των Δημοκρατικών για το προεδρικό χρίσμα.
16 Μαρτίου. Ηνωμένο Βασίλειο – Νέος επικεφαλής στην Τράπεζα της Αγγλίας.
26-27 Μαρτίου. ΕΕ – Σύνοδος Κορυφής.
Απρίλιος
15 Απριλίου. Κορέα – Βουλευτικές εκλογές.
26 Απριλίου. Χιλή – Δημοψήφισμα για αλλαγή συντάγματος.
Μάιος
10 Μαΐου. Πολωνία – Προεδρικές εκλογές.
Ιούνιος
Ηνωμένο Βασίλειο – ΕΕ Σύνοδος.
Αυστρία – Σύνοδος ΟΠΕΚ.
10-12 Ιουνίου. ΗΠΑ – Σύνοδος των κρατών-μελών G7.
18-19 Ιουνίου. ΕΕ – Σύνοδος Κορυφής.
Ιούλιος
Γαλλία – Συζήτηση στο κοινοβούλιο του νέου ασφαλιστικού συστήματος.
1 Ιουλίου. Ηνωμένο Βασίλειο – Καταληκτική ημερομηνία για αίτηση επέκτασης της μεταβατικής περιόδου (1-2 έτη) μετά το τέλος Δεκεμβρίου 2020.
13-16 Ιουλίου. ΗΠΑ – Ανακοίνωση του υποψήφιου του Δημοκρατικού κόμματος για το προεδρικό χρίσμα.
Αύγουστος
24-27 Αυγούστου. ΗΠΑ – Ανακοίνωση του υποψηφίου του Ρεπουμπλικανικού κόμματος για το προεδρικό χρίσμα.
Οκτώβριος
15-16 Οκτωβρίου. ΕΕ – Σύνοδος Κορυφής.
25 Οκτωβρίου. Χιλή – Εκλογές, εφόσον στις 26 Απριλίου η πλειοψηφία απαιτήσει νέο σύνταγμα.
Νοέμβριος
Ρουμανία – Εκλογές.
3 Νοεμβρίου. ΗΠΑ – Προεδρικές εκλογές.
21-22 Νοεμβρίου. Σαουδική Αραβία – Σύνοδος G20.
Δεκέμβριος
10-11 Δεκεμβρίου. ΕΕ – Σύνοδος Κορυφής.
31 Δεκεμβρίου. Ηνωμένο Βασίλειο – Τέλος της μεταβατικής περιόδου αποχώρησης από την ΕΕ, εφόσον δεν έχει ζητηθεί χρονική παράταση.
Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.
