Alpha Bank: Αδυναμία δημιουργίας ενός δίκαιου φορολογικού συστήματος προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων ομάδων
• Μειωμένες οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)
• Περιορισμένες σε σχέση με τον στόχο εμφανίζονται και οι εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση
• Σωρευτική αρνητική ροή €3,4 δισ. στη χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα
• Επιδεινώνονται συνεχώς οι μεταβλητές που προσδιορίζουν την ιδιωτική κατανάλωση μέχρι και το οκτάμηνο του 2016
• Εξέλιξη των δεικτών που αντανακλούν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία και προϋποθέσεις
Το Λιανικό Εμπόριο στο οκτάμηνο του 2016
Επιδεινώνονται συνεχώς οι μεταβλητές που προσδιορίζουν την ιδιωτική κατανάλωση μέχρι και το οκτάμηνο του 2016 και μάλιστα παρουσιάζουν χειρότερες επιδόσεις έναντι του 2015, σύμφωνα με ανάλυση του Εβδομαδιαίου Δελτίου Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.
Είναι ενδεικτικό ότι ο μέσος γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο έχει καταπέσει στις 69,3 μονάδες στο οκτάμηνο του 2016 έναντι των 100 μονάδων του έτους βάσεως 2010. Σημειώνεται ότι το λιανικό εμπόριο στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει το 3,5% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας της οικονομίας (ΕΛΣΤΑΤ, 2015) και απασχολεί το 12,9% του συνόλου των απασχολουμένων (ΕΛΣΤΑΤ, Q2 2016). Ειδικότερα, σε όρους οκταμήνου ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά 1,6% στο οκτάμηνο του 2016, σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης κατά 0,6% και μείωσης κατά 1,2% στα αντίστοιχα οκτάμηνα του 2015 και 2014. Συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων ο γενικός δείκτης του κύκλου εργασιών παρουσίασε μεγαλύτερη πτώση κατά 3,6% στο οκτάμηνο του 2016 έναντι μείωσης κατά 2,6% στο αντίστοιχο διάστημα του 2015. Η μείωση του κύκλου εργασιών στο οκτάμηνο του τρέχοντος έτους αντανακλά τη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς σύμφωνα με τους εθνικούς λογαριασμούς η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 1,4% στο πρώτο εξάμηνο του 2016, έναντι αύξησης κατά 1,2% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Όσον αφορά στους επιμέρους υποκλάδους των καταστημάτων λιανικού εμπορίου στο οκτάμηνο του 2016, ουσιαστικά μόνο ο κλάδος των πολυκαταστημάτων κατέγραψε αύξηση των πωλήσεων (+7,5%), ακολουθούμενος από τις πωλήσεις του κλάδου ένδυσης και υπόδησης (+3,2%). Επισημαίνεται ότι ακόμα και κλάδοι του λιανικού εμπορίου που συνδέονται με μη διαρκή και κυρίως αναγκαία αγαθά, όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά είδη κατέγραψαν μείωση του κύκλου εργασιών στο οκτάμηνο 2016.
Ειδικότερα, επισημαίνεται η μείωση του κύκλου των εργασιών:
α) Στα καταστήματα καυσίμων (οκτάμηνο 2016:- 12,9%, οκτάμηνο 2015: -10,8%), β) Στα καταστήματα ειδών διατροφής (οκτάμηνο 2016: -2,3%) εκ των οποίων τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων κατέγραψαν μείωση των πωλήσεων κατά 2,5%, ακολουθούμενα από μικρή μείωση του κύκλου εργασιών των μικρότερων καταστημάτων τροφίμων (-0,7%). γ) Στα καταστήματα φαρμακευτικών ειδών (οκτάμηνο 2016: -2,4%, οκτάμηνο 2015: -2,7%), δ) Στα καταστήματα επίπλων, ηλεκτρικών ειδών και οικιακού εξοπλισμού (οκτάμηνο 2016: -1,7%, οκτάμηνο 2015: -7,3%), ε) Κάθετη ήταν η πτώση των πωλήσεων των λαϊκών αγορών (οκτάμηνο 2016: -14,5%, οκτάμηνο 2015: +9,8%).
• Αδυναμία δημιουργίας ενός δίκαιου φορολογικού συστήματος προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων ομάδων
Μειωμένες οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) – Περιορισμένες σε σχέση με τον στόχο εμφανίζονται και οι εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση
Το πρωτογενές πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού στο εννεάμηνο Ιανουαρίου- Σεπτεμβρίου 2016 διαμορφώθηκε στα €5,44 δισ., δηλαδή υψηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί (€1,9 δισ.) και σημαντικά υψηλότερα έναντι της περυσινής επίδοσης του εννεάμηνου του 2015 (€3,1 δισ.). Η καλύτερη επίδοση του προϋπολογισμού στο εννεάμηνο έναντι του στόχου αποδίδεται τόσο στην υψηλότερη συλλογή εσόδων κατά €1,5 δισ., αλλά και την μεγαλύτερη περικοπή πρωτογενών δαπανών κατά €1,9 δισ. Ειδικότερα για τον Σεπτέμβριο του 2016 τα καθαρά έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού υπερκάλυψαν τον στόχο που είχε τεθεί για τον μήνα αυτόν κατά €1 δισ.
Ειδικότερα, στο σκέλος των εσόδων σημειώνονται τα εξής: α) οι άμεσοι φόροι αυξήθηκαν κατά 12,9% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016 και διαμορφώθηκαν κατά €476 εκατ. υψηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί στο εννεάμηνο του 2016. Η καλύτερη επίδοση αφορά κυρίως τα υψηλότερα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων (κατά €346 εκατ). Αντίθετα, τα έσοδα από τους φόρους στην περιουσία το εννεάμηνο του 2016 ανήλθαν στα €2,2 δισ., ελαφρά χαμηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί (€ 2,3 δισ.) β) οι έμμεσοι φόροι σημείωσαν αύξηση κατά 10,6% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016 και διαμορφώθηκαν υψηλότερα του στόχου που είχε τεθεί για το διάστημα αυτό κατά € 590 εκατ. Επισημαίνεται η αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ κατά 11,9% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016. Τα έσοδα από αυτήν την πηγή ανέρχονται στα € 10.95 δισ., υψηλότερα από τον στόχο που είχε τεθεί για το διάστημα αυτό κατά €318 εκατ. Επιπλέον, οι έμμεσοι φόροι παρελθόντων οικονομικών ετών υπεραπέδωσαν του στόχου που είχε τεθεί για το εννεάμηνο του 2016 κατά €303 εκατ. Ο λόγος έμμεσων προς άμεσους φόρους διαμορφώνεται στο 121,6% στο εννεάμηνο του 2016, έναντι 124,1% στο εννεάμηνο του 2015. Η μείωση του λόγου προκύπτει από την μεγαλύτερη αύξηση των άμεσων φόρων (12,9% σε ετήσια βάση), έναντι των έμμεσων (10,6%). Ωστόσο, με βάση το Προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2017 ο λόγος αυτός για το 2016 συνολικά αναμένεται να αυξηθεί στο 123,5%, έναντι 120,3% το 2015. Η αύξηση του εν λόγω δείκτη δείχνει την αδυναμία της δημοσιονομικής προσαρμογής να δημιουργήσει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων ομάδων, αφού η αύξηση των εσόδων αφορά κυρίως την αύξηση των έμμεσων φόρων, φόροι οι οποίοι επιβάλλονται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες.
Στον τομέα των Πρωτογενών Δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, σημειώνεται αύξηση των πρωτογενών δαπανών κατά 3,0% σε ετήσια βάση στο εννεάμηνο του 2016, ενώ οι δαπάνες αυτές εξακολουθούν και διαμορφώνονται πολύ χαμηλότερα έναντι του στόχου που έχει τεθεί (κατά €1,9 δισ.). Τέλος, οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) διαμορφώθηκαν στα €2.68 δισ., μειωμένες έναντι του στόχου που είχε τεθεί για το εννεάμηνο του 2016 κατά €629 εκατ., ενώ πολύ περιορισμένες σε σχέση με τον στόχο εμφανίζονται και οι εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ΠΔΕ (κατά €940 εκατ.). Η ανωτέρω εξέλιξη είναι αρνητική καθώς στερεί απαραίτητους πόρους στην οικονομία για την εκκίνηση δημοσίων έργων και συνεπώς την τόνωση των επενδύσεων.
• Σωρευτική αρνητική ροή €3,4 δισ. στη χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα
Τραπεζική Χρηματοδότηση του Ιδιωτικού Τομέα
Συνεχίσθηκε και τον Σεπτέμβριο, αλλά με τον ίδιο ρυθμό του προηγούμενου μήνα, η μείωση της χρηματοδοτήσεως προς τον ιδιωτικό τομέα (Σεπτέμβριος 2016: -1,7%, Αύγουστος 2016:-1,7%, Σεπτέμβριος 2015: -1,6%).
Το υπόλοιπο της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα κατήλθε τον Σεπτέμβριο και τον Αύγουστο του 2016 κάτω των 200 δισ. (Σεπτέμβριος 2016: 198,4 δισ., Αύγουστος 2016: 199,2 δισ.). Η μείωση των πιστοδοτήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα κατά 1,7% τον Σεπτέμβριο 2016 συνοδεύθηκε από σημαντικά αρνητική μηνιαία καθαρή ροή ύψους €355 εκατ. με αποτέλεσμα στο εννεάμηνο του 2016 να σχηματισθεί σωρευτική αρνητική ροή €3,4 δισ. στη χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα, έναντι μεγαλύτερης αρνητικής καθαρής ροής €4,0 δισ. στην ίδια περίοδο του 2015. Επισημαίνεται ότι η μηνιαία καθαρή ροή ορίζεται ως η διαφορά του ύψους των χορηγήσεων νέων δανείων εντός του μηνός και αντίστοιχων των χρεολυσίων που κατέβαλαν οι δανειολήπτες στις τράπεζες. Σημειώνεται ότι στο τέλος του Σεπτεμβρίου το 47,2% των υπολοίπων δανείων αφορούσε δάνεια σε επιχειρήσεις (€ 93,5 δισ.) και το 46,3% δάνεια σε νοικοκυριά (€ 91,8 8ισ.), εκ των οποίων το 33% αποτελούσε στεγαστικά και το 13% καταναλωτικά και λοιπά δάνεια. Οι πιστώσεις προς τις επιχειρήσεις μειώθηκαν οριακά, σε ετήσια βάση, τον Σεπτέμβριο 2016 με τον ίδιο ρυθμό του Αυγούστου (-0,5%), έναντι εντονότερης μείωσης κατά 1,9% στον ίδιο μήνα του 2015. Σχετικά με τους επιχειρηματικούς κλάδους, τον Σεπτέμβριο του 2016, σε ετήσια βάση, τα υπόλοιπα δανείων παρουσίασαν αύξηση προς τον κλάδο των Ορυχείων και Λατομείων (+24,2%), το Εμπόριο (+1,0%), τον Τουρισμό (+0,3%) και τις Αποθηκεύσεις και Μεταφορές πλην της Ναυτιλίας (+0,4%). Από τους λοιπούς κλάδους τη μεγαλύτερη μείωση παρουσίασε ο κλάδος της Ναυτιλίας (-4,8%) και ακολουθούν, ο Αγροτικός τομέας (-5,3%) και ο κλάδος των Κατασκευών (-0,5%). Αναφορικά με τα νοικοκυριά, κατά τον Σεπτέμβριο του 2016, ο αρνητικός ρυθμός μείωσης των υπολοίπων των δανείων υποχώρησε στο -3,0% (Αύγουστος 2016:-2,8%). Από την ανάλυση της χρηματοδότησης των νοικοκυριών προκύπτει ότι η ετήσια μείωση των στεγαστικών δανείων διαμορφώθηκε τον Σεπτέμβριο όπως και στον Αύγουστο (-3,4%), ενώ επιταχύνθηκε η καθοδική πορεία των υπολοίπων των καταναλωτικών (Σεπτέμβριος 2016: -1,3%, Αύγουστος 2016: -0,9%) και των λοιπών καταναλωτικής φύσεως δανείων (Σεπτέμβριος 2016: -10,2%, Αύγουστος 2016: – 9.5%).
• Εξέλιξη των δεικτών που αντανακλούν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία και προϋποθέσεις
Η σταδιακή ενίσχυση του οικονομικού κλίματος εντός του 2016 αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες αμβλύνσεως της υφεσιακής διαταραχής. Η επίτευξη, ωστόσο, των προσδοκώμενων ρυθμών αναπτύξεως της ελληνικής οικονομίας για το 2017 από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού προϋποθέτει μία πολύ μεγαλύτερη και ταχύτερη βελτίωση των δεικτών εμπιστοσύνης από αυτήν που υποδηλώνουν οι πρόσφατες ανακοινώσεις διαφόρων δεικτών. Στο παρόν δελτίο αναλύουμε την εξέλιξη όλων των δεικτών που αντανακλούν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Συγκεκριμένα, του δείκτη επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στη βιομηχανία και το λιανικό εμπόριο, του δείκτη διεθνούς ανταγωνιστικότητας και διευκολύνσεως νέων επενδύσεων (Doing Business), το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου και τις ροές καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
1.Επιχειρηματική Εμπιστοσύνη και Χρησιμοποίηση Εργοστασιακού Δυναμικού στη Βιομηχανία: O δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία αυξήθηκε τον Οκτώβριο και διαμορφώθηκε στις 94,2 μονάδες, (βρίσκεται πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2016 όσο και από τον μέσο όρο της περιόδου της οικονομικής κρίσεως 2010-2016). Η εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών στη βιομηχανία φαίνεται ότι ανακάμπτει σταδιακά μετά από τη σημαντική πτώση που υπέστη το καλοκαίρι του 2015, μολονότι ευρίσκεται ακόμη σε επίπεδο χαμηλότερο από το υψηλό του 2014. Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και ο δείκτης βαθμού χρησιμοποιήσεως του εργοστασιακού δυναμικού στη βιομηχανία. Ειδικότερα, ο δείκτης έχει ανακάμψει από το τρίτο τρίμηνο του 2015, ενώ οι προσδοκίες για την εξέλιξη του δείκτη στο τέταρτο τρίμηνο του 2016 φέρουν τον βαθμό χρησιμοποιήσεως του εργοστασιακού δυναμικού στο 69,3%, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της περιόδου 2010- 2016 (67%), αν και βρίσκεται ακόμη κάτω από το υψηλό του 2014.
Η πραγματοποίηση νέων επενδύσεων προϋποθέτει την ταχεία αύξηση του ποσοστού αυτού. Σε περίπτωση αυξήσεως της εγχώριας ή της εξωτερικής ζητήσεως, οι επιχειρήσεις τείνουν να αυξάνουν τον βαθμό χρησιμοποιήσεως του ήδη υπάρχοντος κεφαλαιακού εξοπλισμού και διστάζουν να πραγματοποιήσουν αμέσως νέες επενδύσεις. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος του δείκτη της περιόδου 2010-2016 διαμορφώθηκε στο 67%, δηλαδή χαμηλότερα κατά περίπου πέντε μονάδες από τον μακροχρόνιο μέσο όρο (2000-2016: 72%) και δέκα μονάδες από το μέσο της περιόδου πριν την οικονομική κρίση, 2000-2008 (76%).
2.Δείκτες Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας και Προσέλκυσης Επενδύσεων: Η ετήσια Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας (Doing Business 2017) δείχνει ελαφρά κάμψη το 2016 ως προς την ανταγωνιστικότητα. Συγκεκριμένα, με βάση τον γενικό δείκτη «ευκολία άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας», η Ελλάδα κατετάγη στην 61η θέση το 2016, από την 60η θέση το 2015. Ωστόσο, η χώρα, λόγω των μεταρρυθμίσεων που έχουν εφαρμοσθεί μέχρι σήμερα, έχει βελτιώσει σημαντικά τη θέση της στην παγκόσμια κατάταξη σε σχέση με το 2009. Ειδικότερα, από τα επί μέρους κριτήρια επιχειρηματικότητας, επισημαίνεται η επιδείνωση της χώρας κατά 11 θέσεις το 2016 συγκριτικά με το 2014 αναφορικά με την πρόσβαση της επιχείρησης στην χρηματοδότηση. Επίσης, οι νέες φορολογικές επιβαρύνσεις στις επιχειρήσεις μέσω της αυξήσεως των φορολογικών συντελεστών οδήγησαν σε δυσμενέστερες συνθήκες άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η τελευταία παράμετρος θεωρείται καθοριστική, καθώς όσο μεγαλύτερο το φορολογικό βάρος που επωμίζονται οι επιχειρήσεις, τόσο περιορίζεται και η δυνατότητα αποπληρωμής των υποχρεώσεών τους και ενισχύονται τα κίνητρα φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η συνολική φορολογική επιβάρυνση ως ποσοστό των κερδών (μετά την συμπερίληψη του εταιρικού φόρου, των ασφαλιστικών και εργοδοτικών εισφορών, των φόρων στην ακίνητη και κινητή περιουσία, των μερισμάτων και κεφαλαιακών κερδών, των φόρων μεταβίβασης και συναλλαγών) αυξήθηκε στην Ελλάδα από 47,4% το 2009, στο 49,9% το 2014 και 50,7% το 2016.
Αντίθετα, η Ελλάδα το 2016 αναβάθμισε τη διαδικασία εξωδικαστικής επιλύσεως διαφορών. Από την άλλη πλευρά, συγκριτικά με άλλες γειτονικές χώρες όπως η Βουλγαρία και η Κύπρος, η Ελλάδα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση στην ευκολία έναρξης επιχειρήσεως και φαίνεται να υστερεί σημαντικά στον υποδείκτη προστασίας των επενδυτών μειοψηφίας, στην πρόσβαση σε χρηματοδότηση και στις διαδικασίες καταγραφής ακίνητης περιουσίας. Η κατάταξη της χώρας αναμένεται να βελτιωθεί στα επόμενα έτη, εφόσον εφαρμοσθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που προωθούνται στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής πολιτικής και θεσπισθούν βελτιωτικές παρεμβάσεις προς την διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας.
3.Προσδοκίες Καταναλωτών και Λιανεμπόρων: Αντίθετα με τις επιχειρηματικές προσδοκίες στη βιομηχανία, ο δείκτης εμπιστοσύνης στο λιανικό εμπόριο τον Οκτώβριο του 2016 (97,9 μον.) παρουσιάζει σημαντική κάμψη από τον Μάιο του 2016 (102,6 μον.) αν και έχει βελτιωθεί σε σχέση με το καλοκαίρι του 2015. Η υποτονική δραστηριότητα στον κλάδο του εμπορίου, εξαιτίας της ασθενικής εγχώριας ζητήσεως, αντικατοπτρίζεται και στην εξέλιξη του δείκτη κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο, ο οποίος στο οκτάμηνο 2016 μειώθηκε κατά 3,6%, έναντι μικρότερης μειώσεως κατά 2,6% στην ίδια περίοδο του 2015. Επιπροσθέτως, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης αν και βελτιώνεται από τον Απρίλιο του 2016, ευρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο και τον Οκτώβριο 2016 διαμορφώθηκε σε -63,6 μονάδες, κατά 33 μονάδες χαμηλότερα από το υψηλό των τελευταίων δύο ετών (Φεβρουάριος 2015: -30,6 μονάδες).
4.Δείκτης Αξιόχρεου Ελληνικού Δημοσίου (Sovereign): H ανάκτηση της πρόσβασης της χώρας στις διεθνείς αγορές είναι καίριας σημασίας να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατόν εντός του επομένου έτους καθώς το τρίτο πρόγραμμα προσαρμογής εκπνέει στα μέσα του 2018. Η πορεία του περιθωρίου μεταξύ των αποδόσεων των ελληνικών και των γερμανικών κρατικών δεκαετών ομολόγων υποδηλώνει αφενός τη μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τα επίπεδα μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων το καλοκαίρι του 2015 και την παρατεταμένη διαπραγμάτευση στο πρώτο τετράμηνο του 2016 και αφετέρου τη δυσκολία θεαματικής βελτιώσεως – παρά τη θετική επίδραση των εκταμιεύσεων του Ιουνίου και του Οκτωβρίου – σε επίπεδα συμβατά με την έξοδο στις αγορές
5.Ροές Καταθέσεων Νοικοκυριών και Επιχειρήσεων: Οι καταθέσεις ιδιωτών έχουν σταθεροποιηθεί μετά την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων. Τους καλοκαιρινούς μήνες υπήρξε αξιόλογη αύξηση των καταθέσεων κατά € 2,2 δισ. (Μάιος-Αύγουστος), ενώ τον Σεπτέμβριο του 2016, παρά τις υψηλές πληρωμές των φορολογικών υποχρεώσεων των νοικοκυριών (δόσεις ΕΝΦΙΑ και φόρου εισοδήματος), η μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών ήταν μόλις € 52 εκατ.
