Brain Drain: Η Αμερική υπονομεύει την καινοτομία και την παγκόσμια ηγεσία της;
Η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ικανότητά τους να προσελκύουν και να αξιοποιούν κορυφαία επιστημονικά μυαλά από όλο τον κόσμο. Από το Σχέδιο Μανχάταν, που συγκέντρωσε επιστήμονες φυγάδες από φασιστικά καθεστώτα για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, μέχρι τις μεταπολεμικές δεκαετίες, η συνεργασία μεταξύ ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ακαδημαϊκής κοινότητας και βιομηχανίας οδήγησε σε πρωτοφανή ευημερία και τεχνολογικές επαναστάσεις. Ωστόσο, ο Scott Galloway, καθηγητής στο NYU Stern School of Business, σε άρθρο του (profgalloway.com) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: αυτή η θεμελιώδης συνθήκη απειλείται εκ των έσω, με τις ΗΠΑ να κινδυνεύουν να μετατραπούν από πόλο έλξης ταλέντων σε χώρα που βιώνει μια επικίνδυνη «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain).
Η ιστορική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και η απειλή αντιστροφής
Για ογδόντα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ κυριάρχησαν στην παγκόσμια σκηνή της καινοτομίας. Η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση έρευνας άνοιξε τον δρόμο για ανακαλύψεις όπως το διαδίκτυο, το GPS, τα εμβόλια mRNA και η Siri της Apple. Οκτώ από τις δέκα πολυτιμότερες εταιρείες στον κόσμο είναι αμερικανικές, απόδειξη αυτής της δυναμικής. Αυτή η επιτυχία, τονίζει ο Galloway, δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσμα συνειδητών επενδύσεων και μιας κουλτούρας που ευνοούσε την έρευνα και την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Σήμερα, όμως, ο Galloway υποστηρίζει ότι ο Λευκός Οίκος ακολουθεί μια πολιτική που υπονομεύει αυτά τα θεμέλια. Καταγγέλλει «επίθεση στην επιστήμη» και δραστικές περικοπές στη χρηματοδότηση της έρευνας σε πανεπιστήμια και ομοσπονδιακούς οργανισμούς, όπως τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) και η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA). Αυτές οι κινήσεις, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, γίνονται υπό το ψευδές πρόσχημα της καταπολέμησης του αντισημιτισμού, αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν «έλεγχο σκέψης» και επίθεση στην προοδευτική ιδεολογία.
Οι συνέπειες, προειδοποιεί, μπορεί να είναι καταστροφικές: «Το ποτάμι της γνώσης μπορεί να αντιστραφεί». Ανταγωνιστές παγκοσμίως, με πρώτη την Κίνα, παρακολουθούν με ενδιαφέρον και σπεύδουν να εκμεταλλευτούν αυτή την «εκποίηση ανθρώπινου κεφαλαίου».
Η Κινεζική πρόκληση και η Ευρωπαϊκή ευκαιρία
Η Κίνα, σύμφωνα με τον Galloway, δεν θα χρειάζεται σύντομα να καταφεύγει στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς μετατρέπεται η ίδια σε πρωτογενή πηγή. Μετά τις ανακοινώσεις για απολύσεις χιλιάδων ερευνητών από κορυφαία ιδρύματα των ΗΠΑ τον Μάρτιο, Κινέζοι «κυνηγοί ταλέντων» δραστηριοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαφημίζοντας ευκαιρίες καριέρας στη Σενζέν.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από περιστατικά όπως η σύλληψη Τουρκάλας διδακτορικής φοιτήτριας στη Βοστώνη, ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση άρθρου κριτικής για την στάση του πανεπιστημίου της στον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας. Η κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, Maura Healey, δήλωσε ευθέως: «Η Κίνα βρίσκεται στις πανεπιστημιουπόλεις μας αυτή τη στιγμή» στρατολογώντας επιστήμονες.
Η Κίνα ήδη αποτελεί επιστημονική υπερδύναμη. Ο αριθμός των κινεζικών πανεπιστημίων (συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ) στην πρώτη 100άδα της λίστας Times Higher Education διπλασιάστηκε την τελευταία πενταετία (από 6 σε 12), ενώ των αμερικανικών μειώθηκε (από 40 σε 38). Η αποχώρηση Κινέζων επιστημόνων από τις ΗΠΑ επιταχύνεται, τροφοδοτούμενη και από την πρωτοβουλία της εποχής Τραμπ για τον περιορισμό της κινεζικής κατασκοπείας («China Initiative»), η οποία, αν και τερματίστηκε, άφησε ένα αρνητικό αποτύπωμα.
Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη δεν μένει με σταυρωμένα χέρια. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ανακοίνωσε επένδυση €500 εκατομμυρίων για την προσέλκυση διεθνών ερευνητών, τονίζοντας τις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας και της συνεργασίας. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron δεσμεύτηκε για επιπλέον €100 εκατομμύρια, χαρακτηρίζοντας την Ευρώπη «ασφαλές καταφύγιο» για την επιστήμη και τις αμερικανικές πολιτικές «γιγαντιαίο λάθος υπολογισμού». Άλλες χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ολλανδία και η Νορβηγία, καθώς και περιφέρειες όπως η Καταλονία (€30 εκατ. για το πρόγραμμα “Catalonia Talent Bridge”), αναπτύσσουν αντίστοιχα σχέδια.
Μια δημοσκόπηση του περιοδικού Nature τον Μάρτιο αποκάλυψε ότι πάνω από 1.200 Αμερικανοί επιστήμονες (το 75% των ερωτηθέντων) σκέφτονταν να εγκαταλείψουν τις ΗΠΑ. Η πλατφόρμα αναζήτησης εργασίας του περιοδικού είδε αύξηση 32% στις αιτήσεις για θέσεις στο εξωτερικό το πρώτο τρίμηνο του 2025 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Οι οικονομικές συνέπειες και η «αυτοκαταστροφική ηλιθιότητα»
Ο Galloway υπογραμμίζει ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κρατική χρηματοδότηση στην βασική έρευνα, η οποία είναι ριψοκίνδυνη και απαιτεί μακροπρόθεσμες επενδύσεις, κάτι που δεν συνάδει με την εστίαση των εταιρειών στα τριμηνιαία αποτελέσματα. Το παράδειγμα της DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) είναι ενδεικτικό του κρίσιμου ρόλου του κράτους.
Οι οικονομικές επιπτώσεις των περικοπών είναι σοβαρές. Ο Λευκός Οίκος, παρότι εξαιρεί την τεχνητή νοημοσύνη και την κβαντική έρευνα, έχει ζητήσει περικοπή άνω του 50% στον προϋπολογισμό των 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (NSF), το οποίο τερμάτισε πάνω από 1.000 ενεργές επιχορηγήσεις σε διάστημα δύο εβδομάδων. Οικονομολόγοι του American University διαπίστωσαν ότι μια περικοπή 25% στις δημόσιες δαπάνες Έρευνας & Ανάπτυξης (R&D) θα μείωνε το ΑΕΠ κατά 3,8% (συγκρίσιμο με την ύφεση του 2009), ενώ μια μείωση 50% θα το συρρίκνωνε κατά σχεδόν 7,6%.
Ο Galloway δεν μασάει τα λόγια του, χαρακτηρίζοντας τις πολιτικές αυτές «εξοργιστικά ηλίθιες» (“fucking stupid”). Παρομοιάζει την κατάσταση με μια «οικογένεια μαφιόζων» όπου «ο Michael Corleone διευθύνει την απάτη και ο Fredo την κυβέρνηση». Η Αμερική, καταλήγει, «αρπάζει την ήττα από τα σαγόνια της νίκης», προκαλώντας την απορία της διεθνούς κοινότητας για το πώς «μια υπερδύναμη μπορεί να είναι τόσο ανόητη».
Αξιολόγηση και Συμπεράσματα
Η ανάλυση του Scott Galloway, αν και φορτισμένη και με έντονο προσωπικό ύφος, θέτει κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της αμερικανικής και κατ’ επέκταση της παγκόσμιας καινοτομίας. Τα βασικά σημεία που αναδεικνύονται είναι:
1.Ιστορική σημασία της «Εισροής Εγκεφάλων»: Οι ΗΠΑ θεμελίωσαν την υπεροχή τους στην προσέλκυση ταλέντων.
2.Τρέχουσα πολιτική απειλή: Οι πολιτικές περικοπών και ο περιορισμός της ακαδημαϊκής ελευθερίας αντιστρέφουν αυτή την τάση.
3.Άνοδος ανταγωνιστών: Κίνα και Ευρώπη εκμεταλλεύονται ενεργά το κενό που δημιουργείται.
4.Οικονομικές επιπτώσεις: Η μείωση της χρηματοδότησης της έρευνας πλήττει την οικονομική ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα.
5.Απώλεια ηγετικού ρόλου: Οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να χάσουν την πρωτοκαθεδρία τους στην επιστήμη και την τεχνολογία.
Η τεκμηρίωση του Galloway βασίζεται σε συγκεκριμένα παραδείγματα περικοπών (NSF), αναφορές (Nature poll, Times Higher Education rankings), δηλώσεις πολιτικών (Healey, von der Leyen, Macron) και οικονομικές προβλέψεις. Η κριτική του είναι δριμεία και αποσκοπεί να αφυπνίσει για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας, κατά την άποψή του, κοντόφθαλμης και αυτοκαταστροφικής στρατηγικής.
Για τον αναγνώστη, η αξία του άρθρου του Galloway έγκειται στην ανάδειξη μιας ανησυχητικής τάσης που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων στον τομέα της γνώσης και της καινοτομίας. Η προειδοποίησή του είναι σαφής: η επένδυση στην επιστήμη, την έρευνα και την ακαδημαϊκή ελευθερία δεν είναι πολυτέλεια, αλλά θεμελιώδης προϋπόθεση για την πρόοδο και την ευημερία ενός έθνους. Η Αμερική, που για δεκαετίες υπήρξε φάρος σε αυτούς τους τομείς, φαίνεται, σύμφωνα με τον Galloway, να επιλέγει συνειδητά μια πορεία που όχι μόνο θα την αποδυναμώσει, αλλά θα προσφέρει και ανέλπιστες ευκαιρίες στους ανταγωνιστές της. Το αν αυτή η «γιγαντιαία αστοχία» θα συνεχιστεί, μένει να φανεί.
mywaypress.gr
