Eurobank: Αρνητική ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ το 3ο τρίμηνο 2015

Ωστόσο στοιχεία πρόδρομων δεικτών υποδηλώνουν σημάδια ομαλοποίησης

 
-Ο ετήσιος ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης ήταν -0,92% (-1,11% με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, ΕΔΣ) το 3^ο τρίμηνο 2015. Σε όρους τριμηνιαίας μεταβολής διαμορφώθηκε στο -0,89% (με βάση τα ΕΔΣ).

-Σε ότι αφορά τις πέντε βασικές συνιστώσες του πραγματικού ΑΕΠ, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της ιδιωτικής κατανάλωσης ήταν -0,64%, της δημόσιας κατανάλωσης 0,40%, του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου -13,59% (-40,03% σε όρους ακαθάριστου σχηματισμού κεφαλαίου, δηλαδή συμπεριλαμβανομένων και των αποθεμάτων), των εξαγωγών -10,01% και των εισαγωγών -20,10%. Οι υπολογισμοί έχουν γίνει με βάση τα μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία (ΜΕΔΣ) σε πραγματικούς όρους.

-Οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων οδήγησαν σε αύξηση των καθαρών εξαγωγών μέσω της σημαντικής μείωσης που προκάλεσαν στις εισαγωγές. Η συνεισφορά των καθαρών εξαγωγών στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης ήταν +2,34 ποσοστιαίες μονάδες (ΠΜ).

-Ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου είχε αρνητική συνεισφορά -3,11 ΠΜ. Προσεγγιστικά, οι -1,73 ΠΜ προέρχονται από τη μείωση των αποθεμάτων και οι υπόλοιπες -1,39 ΠΜ από τις επενδύσεις σε πάγια. Η απότομη μείωση των εισαγωγών παράλληλα με τη σχετικά ήπια πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης (συνεισφορά -0,41 ΠΜ) ερμηνεύουν σε ένα βαθμό τη μεγάλη συρρίκνωση των αποθεμάτων. Δηλαδή, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις μη μπορώντας να εισάγουν νέο εμπόρευμα ικανοποίησαν την εγχώρια ζήτηση μέσω μείωσης των αποθεμάτων τους.

-Παρά την υφεσιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας το 3^ο τρίμηνο 2015 (η οποία με μεγάλη πιθανότητα θα συνεχιστεί και το 4^ο) τα στοιχεία των δεικτών οικονομικού κλίματος και υπευθύνων προμηθειών (PMI) τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο υποδηλώνουν ότι η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε ένα πρώιμο στάδιο ομαλοποίησης. Ωστόσο, η μείωση των επενδύσεων (τριμηνιαία μεταβολή με βάση τα ΕΔΣ) για τρίτο συνεχές τρίμηνο καταδεικνύει την ανάγκη για γρήγορη αποκατάσταση του κλίματος αξιοπιστίας και αποτελεσματικής εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων του 3^ου οικονομικού προγράμματος προσαρμογής.  Αυτό το στοιχείο σε συνδυασμό με την ανακεφαλοποίηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος που μόλις ολοκληρώθηκε και τη σταδιακή άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων δύνανται να οδηγήσουν σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης το 2^ο εξάμηνο 2016.

 
• Σύμφωνα με τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών (μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία, ΜΕΔΣ) ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο -0,92% (-1,11% με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, ΕΔΣ) το 3ο τρίμηνο 2015. Σημαντική μείωση καταγράφηκε στον τομέα των επενδύσεων, -13,59% (-12,87% με ΕΔΣ), των εξαγωγών, – 10,01% (-11,44% με ΕΔΣ) και των εισαγωγών, -20,10% (- 19,93% με ΕΔΣ). Από την άλλη πλευρά η δημόσια κατανάλωση ενισχύθηκε 0,40% (το ίδιο μέγεθος με ΕΔΣ), σημειώνει σχετική ανάλυση της  Eurobank στη σημερινή έκδοση του 7 Ημέρες Οικονομία.

Η ελληνική στατιστική αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) δημοσίευσε στις 27/11/2015 τα προσωρινά στοιχεία των εθνικών λογαριασμών του 3ου τριμήνου 2015. Με βάση τα προσωρινά μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία (ΜΕΔΣ) ο ετήσιος ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης διαμορφώθηκε στο -0,92% (-1,11% με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, ΕΔΣ) από 1,30% και 1,58% το 2ο τρίμηνο 2015 και το 3ο τρίμηνο 2014 αντίστοιχα.1 Σε όρους τριμηνιαίας μεταβολής (με βάση τα ΕΔΣ) το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε -0,89% μετά από αύξηση 0,32% το 2ο τρίμηνο 2015 (βλέπε Σχήμα 1).

Σε ότι αφορά τις πέντε βασικές συνιστώσες του ΑΕΠ, οι αντίστοιχες ετήσιες και οι τριμηνιαίες μεταβολές για το 3^ο τρίμηνο 2015 είχαν ως εξής:

1^ον η ιδιωτική κατανάλωση, δηλαδή η συνιστώσα με το υψηλότερο μερίδιο στο ΑΕΠ (68,85% το 2014 σε όρους λόγων πραγματικών μεγεθών), μειώθηκε -0,64% (0,31% με βάση τα ΕΔΣ) μετά από αύξηση 2,42% το 2^ο τρίμηνο 2015. Η συνεισφορά της στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης ήταν -0,41 ποσοστιαίες μονάδες (βλέπε Σχήμα 2). Επιπρόσθετα, σε όρους τριμηνιαίας μεταβολής κατέγραψε συρρίκνωση -0,77% μετά από αύξηση 0,63% το 2^ο τρίμηνο 2015.

2^ον η δημόσια κατανάλωση (21,54% μερίδιο στο ΑΕΠ το 2014) κατέγραψε ετήσια αύξηση 0,40% με συνεισφορά 0,08 ΠΜ στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο σημείωσε αρνητική μεταβολή -0,41%.

3^ον ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου, δηλαδή η συνιστώσα που οδηγεί στη συσσώρευση φυσικού κεφαλαίου στην οικονομία και συνδέει το παρόν με το μέλλον (11,47% μερίδιο στο ΑΕΠ το 2014), μειώθηκε -13,59% και -7,03% σε όρους ετήσιας και τριμηνιαίας μεταβολής αντίστοιχα. Η συνεισφορά της στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης ήταν -1,39 ΠΜ. Αξίζει να αναφέρουμε πως το υπόλοιπο μέρος των επενδύσεων, δηλαδή αυτό της συσσώρευσης αποθεμάτων, είχε την υψηλότερη αρνητική συνεισφορά στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης, ήτοι -1,73 ΠΜ. Συνεπώς, η συνεισφορά του συνόλου των επενδύσεων (πάγια και αποθέματα) ήταν -3,11 ΠΜ.

4^ον οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (29,92% μερίδιο στο ΑΕΠ το 2014) σημείωσαν ετήσια μείωση -10,01%μετά από έξι συνεχή τρίμηνα θετικών ρυθμών μεταβολής (μέσος όρος: 6,19%). Η άλλη συνιστώσα του εξωτερικού τομέα, δηλαδή οι εισαγωγές (32,59% μερίδιο στο ΑΕΠ το 2014) κατέγραψαν ετήσια πτώση -20,10%. Οι ετήσιες μεταβολές των εξαγωγών και των εισαγωγών είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των καθαρών εξαγωγών και τη συνεπακόλουθη θετική συνεισφορά τους 2,34 ΠΜ στον ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης.

Οι προαναφερθείσες μεταβολές ερμηνεύονται σε σημαντικό βαθμό από τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων οι οποίοι οδήγησαν σε αύξηση των καθαρών εξαγωγών μέσω της σημαντικής μείωσης που προκάλεσαν στις εισαγωγές. Η τελευταία μεταβολή παράλληλα με τη σχετικά ήπια πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης εξηγούν εν μέρει τη μεγάλη συρρίκνωση των αποθεμάτων. Δηλαδή, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις μη μπορώντας να εισάγουν νέο εμπόρευμα ικανοποίησαν την εγχώρια ζήτηση μέσω μείωσης των αποθεμάτων τους.

Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε πως παρά την υφεσιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας το 3^ο τρίμηνο 2015 (η οποία με μεγάλη πιθανότητα θα συνεχιστεί και το 4^ο) τα στοιχεία των δεικτών οικονομικού κλίματος και υπευθύνων προμηθειών (PMI) τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο  υποδηλώνουν ότι η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε ένα πρώιμο στάδιο ομαλοποίησης.

Ωστόσο, η μείωση των επενδύσεων (τριμηνιαία μεταβολή με βάση τα ΕΔΣ) για τρίτο συνεχές τρίμηνο (βλέπε Σχήμα 3) καταδεικνύει την ανάγκη για γρήγορη αποκατάσταση του κλίματος αξιοπιστίας και αποτελεσματικής εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων του 3^ου οικονομικού προγράμματος προσαρμογής.

Αυτό το στοιχείο παράλληλα με την ανακεφαλοποίηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος και τη σταδιακή άρση των ελέγχων κεφαλαίων δύνανται να οδηγήσουν σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης το 2^ο εξάμηνο 2016.

 
• Το σύνολο των καταθέσεων των μη νομισματικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (ΝΧΙ) στα εγχώρια ΝΧΙ εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) κατέγραψε μηνιαία μείωση -€1,11 δις τον Οκτώβριο 2015. Σε ότι αφορά τους κατοίκους εσωτερικού, το 40,85% της προαναφερθείσας μείωσης προήλθε από τα νοικοκυριά, το 22,42% από τη γενική κυβέρνηση και το 12,22% από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, οι κάτοικοι λοιπών χωρών Ευρωζώνης αύξησαν τις καταθέσεις τους €17,79 εκ, ενώ οι μη κάτοικοι χωρών Ευρωζώνης τις μείωσαν -€289,81 εκ.

Το σύνολο των καταθέσεων των μη νομισματικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (ΝΧΙ) στα εγχώρια ΝΧΙ εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) διαμορφώθηκε στα €157,80 δις (88,87% του ονομαστικού ΑΕΠ 2014) τον Οκτώβριο 2015. Σε σχέση με το Σεπτέμβριο 2015 σημειώθηκε μείωση -€1,11 δις.

Η εν λόγω μεταβολή προήλθε κατά 75,49% από τους κατοίκους εσωτερικού  και κατά 24,51% από τους μη κατοίκους εσωτερικού. Σε ότι αφορά την πρώτη κατηγορία, οι τομείς των νοικοκυριών, των ιδιωτικών επιχειρήσεων και της γενικής κυβέρνησης μείωσαν τις καταθέσεις τους στα εγχώρια ΝΧΙ κατά -€453,44, -€248,88 και -€135,66 εκ αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά οι μη κάτοικοι χωρών Ευρωζώνης μείωσαν τις καταθέσεις τους στα εγχώρια ΝΧΙ κατά -€289,81 εκ ενώ οι κάτοικοι λοιπών χωρών Ευρωζώνης τις αύξησαν κατά €17,79.

Η επιστροφή ενός ποσοστού των καταθέσεων οι οποίες οδηγήθηκαν εκτός εγχώριου τραπεζικού συστήματος αλλά εντός της εγχώριας οικονομίας τους τελευταίους μήνες – κυρίως λόγω της αύξησης της αβεβαιότητας – αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την ελληνική οικονομία. Ο εν λόγω χρηματικός πλούτος των νοικοκυριών δύναται να αποτελέσει μια από τις πηγές χρηματοδότησης μελλοντικών επενδυτικών δαπανών (από το 2007 μέχρι το 2014 ο πραγματικός ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου, δηλαδή κτίρια, μηχανήματα, εξοπλισμός κ.α., μειώθηκε -€40,33 δις). Ως γνωστόν οι τελευταίες αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη ισχυρών και βιώσιμων ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης.

Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση που επέστρεφε στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα όλο το ποσό των καταθέσεων που αποσύρθηκε το τελευταίο χρονικό διάστημα, αυτό δεν θα σήμαινε την αυτόματη-άμεση διοχέτευση των εν λόγω αποταμιευτικών πόρων στην πραγματική οικονομία υπό τη μορφή δανείων προς επενδυτικές χρήσεις. Αυτή η παρατήρηση προκύπτει τόσο από παράγοντες της προσφοράς όσο και της ζήτησης δανειακών κεφαλαίων. Για παράδειγμα στον τομέα της προσφοράς, το πρόβλημα των κόκκινων δανείων αποτελεί τροχοπέδη για την αύξηση των πιστώσεων. Από την άλλη πλευρά στον τομέα της ζήτησης, οι συνθήκες αβεβαιότητας, η περιορισμένη αξιοπιστία που χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία και η χαμηλή αποδοτικότητα του φυσικού κεφαλαίου οδηγούν στη μείωση των επενδυτικών δαπανών.

 
• Το σύνολο της χρηματοδότησης (υπόλοιπα) των μη νομισματικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (ΝΧΙ) από τα εγχώρια ΝΧΙ εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) διαμορφώθηκε στα €227,87 δις τον Οκτώβριο 2015. Σε σχέση με το Σεπτέμβριο σημειώθηκε μείωση -€72,14 εκ (και -€3,07 δις σε σχέση με τον Οκτώβριο 2014). Αυτή η μεταβολή προήλθε από την αύξηση €180,61 εκ της χρηματοδότησης της γενικής κυβέρνησης και από τη μείωση -€73,54 εκ, -€168,41 εκ και -€10,80 εκ. της χρηματοδότησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων, των ιδιωτών και ιδιωτικών ΙΜΚΙ και των ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών και ατομικών επιχειρήσεων αντίστοιχα.

Το σύνολο της χρηματοδότησης (υπόλοιπα) των μη νομισματικών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τα εγχώρια ΝΧΙ εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) σημείωσε μηνιαία μείωση -€72,14 εκ τον Οκτώβριο 2015. Σε όρους ετήσιας μεταβολής το αντίστοιχο μέγεθος ήταν της τάξης των -€3,07 δις . Στις επί μέρους κατηγορίες που συνθέτουν το σύνολο της χρηματοδότησης, η μεγαλύτερη μηνιαία μείωση καταγράφηκε σε αυτή των ιδιωτών και ιδιωτικών ΙΜΚΙ, -€168,41 εκ, και ακολούθησαν αυτές των ιδιωτικών επιχειρήσεων, -€73,54, και των ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών και ατομικών επιχειρήσεων, -€10,80 εκ. Στην κατηγορία της γενικής κυβέρνησης καταγράφηκε αύξηση €180,61.

Σε όρους δέκα μηνών, δηλαδή από τον Ιανουάριο μέχρι τον Οκτώβριο 2015, η μέση (ανά μήνα) ετήσια μεταβολή του συνόλου της χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας διαμορφώθηκε στο -0,89% από -4,67% το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του προηγούμενου έτους. Αυτή η επιβράδυνση του ρυθμού απομόχλευσης προέρχεται από τους τομείς της γενικής κυβέρνησης και των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα στην πρώτη κατηγορία ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής για το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2015 διαμορφώθηκε στο 18,40% από -10,80% το αντίστοιχο χρονικό διάστημα 2014 (κυρίως λόγω της σημαντικής αύξησης €4,74 δις – εξαιτίας των χρηματοδοτικών αναγκών της γενικής κυβέρνησης – την περίοδο Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου 2014). Στη δεύτερη κατηγορία η αντίστοιχη επιβράδυνση ήταν της τάξης των 2,54 ποσοστιαίων μονάδων, ήτοι από -4,65% στο -2,11%. Από την άλλη πλευρά στην κατηγορία των ιδιωτών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων (ΙΜΚΙ) παρατηρήθηκε σχετικά μικρή επιβράδυνση από -3,94% στο -3,45%. Τέλος, στην κατηγορία με το μικρότερο μερίδιο στο σύνολο της χρηματοδότησης, δηλαδή των ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών και ατομικών επιχειρήσεων (5,92% τον Οκτώβριο 2015), η μέση ετήσια μεταβολή από αρνητική, -0,35% έγινε θετική 0,60%.

Η αύξηση των πιστώσεων αποτελεί μια πολύ σημαντική παράμετρο για την ενίσχυση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας (από το ιστορικά υψηλό το Δεκεμβρίου 2010 μέχρι τον Οκτώβριο 2015 η μείωση του συνόλου της χρηματοδότησης είναι €92,65 δις). Ωστόσο εξίσου σημαντικό στοιχείο για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας είναι η προαναφερθείσα αύξηση των χορηγήσεων να διοχετευτεί σε κλάδους υψηλής παραγωγικότητας.

 
• Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του δείκτη τιμών των διαμερισμάτων διαμορφώθηκε στο -6,09% το 3^ο τρίμηνο 2015 (από -4,97% το 2^ο τρίμηνο 2015). Αυτό ήταν το 27^ο συνεχές τρίμηνο που ο εν λόγω δείκτης παρουσιάζει αρνητική ετήσια μεταβολή. Σε σύγκριση με το 3^ο τρίμηνο 2008 (ιστορικά υψηλό) η συσσωρευμένη πτώση του δείκτη τιμών των διαμερισμάτων προσεγγίζει το -41,19%.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ) ο δείκτης τιμών των διαμερισμάτων σημείωσε ετήσια μείωση -6,09% το 3^ο 2015. Αυτό ήταν το 27^ο συνεχές τρίμηνο που ο συγκεκριμένος δείκτης (έτος βάσης 2007) παρουσιάζει αρνητική ετήσια μεταβολή. Αξίζει να αναφέρουμε πως έπειτα από 7 συνεχή τρίμηνα (3^ο τρίμηνο 2013 – 1^ο τρίμηνο 2015) επιβράδυνσης του ετήσιου ρυθμού πτώσης του δείκτη τιμών των διαμερισμάτων, τα τελευταία δύο τρίμηνα, ήτοι 2^ο και 3^ο τρίμηνο 2015, παρατηρήθηκε ενίσχυση. Το στοιχείο αυτό συσχετίζεται με τη μείωση της ζήτησης κεφαλαιουχικών αγαθών που προκλήθηκε λόγω της επιδείνωσης του οικονομικού κλίματος και της αύξησης της αβεβαιότητας. Σύμφωνα με τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών του 3^ου τριμήνου 2015, ο πραγματικός ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου, ήτοι επενδύσεις εκτός συσσώρευσης αποθεμάτων, παρουσίασε ετήσια μείωση -34,34% (από €498 στα €327 εκ) στην κατηγορία των κατοικιών. Αυτή ήταν η δεύτερη υψηλότερη ετήσια πτώση εν συγκρίσει με τις αντίστοιχες μεταβολές των 6 υπολοίπων κατηγοριών (αγροτικά προϊόντα, -34,81%, μηχανολογικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα, -15,67%, εξοπλισμός τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνίας, -15,08%, άλλες κατασκευές, -13,08%, μεταφορικός εξοπλισμός και οπλικά συστήματα, -11,07% και άλλα προϊόντα, 0,07%).

Σε σχέση με το ιστορικά υψηλό του 3^ου τριμήνου 2008 η σωρευτική πτώση του δείκτη τιμών των διαμερισμάτων είναι -41,19%. Αυτή η μεγάλη μεταβολή ήταν αποτέλεσμα της μείωσης του επίπεδου της χρηματοδότησης των νοικοκυριών, της αύξησης της φορολογίας στο συγκεκριμένο κλάδο και της υψηλής προσφοράς. Επιπρόσθετα, αξίζει να τονίσουμε ότι η μείωση των τιμών των διαμερισμάτων αποτελεί ένα αρνητικό αποτέλεσμα πλούτου το οποίο δημιουργεί δυνάμεις για μείωση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών από την πλευρά των νοικοκυριών.