Ανάλυση Πρωτοβουλίας IMEC: Ένας διάδρομος ειρήνης και περιφερειακής σταθερότητας

Τον Σεπτέμβριο του 2023, στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί, ανακοινώθηκε μια φιλόδοξη πρωτοβουλία με την ονομασία “India-Middle East-Europe Corridor” (IMEC). Πρόκειται για έναν οικονομικό διάδρομο που, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, στοχεύει στη σύνδεση της Ινδίας, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Η πρωτοβουλία αυτή φέρει τη δυναμική να μετασχηματίσει το παγκόσμιο εμπόριο και τις μεταφορές, ενισχύοντας παράλληλα τους οικονομικούς, μεταφορικούς και ενεργειακούς δεσμούς μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών και λειτουργώντας ως ψηφιακή γέφυρα μεταξύ των ηπείρων. Για το Ισραήλ, το IMEC προσφέρει μια στρατηγική ευκαιρία να τοποθετηθεί ως διαμετακομιστικός κόμβος μεταξύ Ασίας και Ευρώπης και να ενδυναμώσει τους περιφερειακούς του δεσμούς, αν και η πρωτοβουλία αντιμετωπίζει γεωπολιτικές προκλήσεις που απαιτούν στρατηγικό σχεδιασμό και έξυπνη περιφερειακή συνεργασία.

 
Κεντρική θέση και στόχοι του IMEC

Η κεντρική ιδέα πίσω από το IMEC είναι η δημιουργία ενός προηγμένου δικτύου μεταφορών και ενεργειακών υποδομών που θα διευκολύνει τη ροή αγαθών, υπηρεσιών και ενέργειας, ενισχύοντας παράλληλα τη συνεργασία στους τομείς του εμπορίου, της οικονομίας και της ασφάλειας μεταξύ των εταίρων. Η Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ursula von der Leyen, περιέγραψε τον διάδρομο ως κάτι περισσότερο από “απλώς έναν σιδηρόδρομο ή ένα τελεφερίκ”, χαρακτηρίζοντάς τον ως μια “πράσινη και ψηφιακή γέφυρα μεταξύ ηπείρων και πολιτισμών”. Οικονομικά οφέλη και βελτιωμένοι γεωπολιτικοί δεσμοί αποτελούν τους κύριους στόχους του IMEC.

 
Η στρατηγική σημασία για το Ισραήλ

Για το Ισραήλ, η συμμετοχή στο IMEC αντιπροσωπεύει μια σημαντική ευκαιρία για την ανάδειξή του σε στρατηγική γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Η ενσωμάτωση στον διάδρομο αναμένεται να επιτρέψει στο Ισραήλ να αναβαθμίσει τις μεταφορικές και λογιστικές του υποδομές, να καταστεί σημαντικός διαμετακομιστικός κόμβος, να ενισχύσει τους δεσμούς του με τις χώρες του Κόλπου, να διευρύνει τον κύκλο των οικονομικών του εταίρων και να μειώσει την εξάρτησή του από περιορισμένες αγορές, καθώς και την κατάστασή του ως “οικονομία-νησί” και “ενεργειακό νησί”.

Ειδικότερα, ο διάδρομος αναμένεται να αυξήσει τον όγκο του εμπορίου του Ισραήλ με νέες αγορές στον Κόλπο, την Ινδία και την Ευρώπη. Επενδύσεις στην επέκταση των θαλάσσιων λιμένων (κυρίως στον κόλπο της Χάιφα) και των σιδηροδρομικών υποδομών (Σιδηρόδρομος της Κοιλάδας) θα μπορούσαν να καταστήσουν το Ισραήλ ζωτικό εμπορικό κόμβο, ενθαρρύνοντας παράλληλα ξένες επενδύσεις και τη δημιουργία ζωνών ελεύθερου εμπορίου κατά μήκος του διαδρόμου, ειδικά κοντά στα σύνορα με την Ιορδανία. Επιπλέον, η ενσωμάτωση στο έργο θα προσφέρει ευκαιρίες για καινοτομία στους τομείς της εφοδιαστικής αλυσίδας και της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης στις διαδικασίες μεταφοράς και διαχείρισης στην ισραηλινή πλευρά προς την Ευρώπη.

Το IMEC αποτελεί επίσης πλατφόρμα για την ανάπτυξη του τομέα της πράσινης ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσης με υποδομές πράσινου υδρογόνου και ηλιακής ενέργειας. Αυτό θα μπορούσε να τοποθετήσει το Ισραήλ ως σημαντικό παίκτη στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης, συμβάλλοντας παράλληλα στην επίτευξη των κυβερνητικών στόχων για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (77% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2050). Η ενσωμάτωση προηγμένων ισραηλινών τεχνολογιών, όπως η έξυπνη διαχείριση δικτύου και η αφαλάτωση νερού, θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ακόμη μοχλό ανάπτυξης, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη συνεργασία με τις χώρες της περιοχής.

 
Περιφερειακό δυναμικό και υφιστάμενες συνδέσεις

Η πρωτοβουλία IMEC βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ένα προγενέστερο επαναστατικό έργο σιδηροδρομικής σύνδεσης, το “Railways for Regional Peace”, που προτάθηκε το 2018. Αυτό το έργο είχε ως στόχο τη σύνδεση του Ισραήλ, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας μέσω σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας. Η σχεδιαζόμενη χερσαία γέφυρα αποσκοπούσε στον εξορθολογισμό της διέλευσης εμπορευμάτων μεταξύ Ανατολής και Ευρώπης, μειώνοντας τους χρόνους μεταφοράς, παρακάμπτοντας τη Διώρυγα του Σουέζ και προωθώντας βασικές υποδομές για τη μέγιστη αξιοποίηση των υφιστάμενων γραμμών μεταφοράς. Το IMEC επεκτείνει αυτή την πρόταση προσθέτοντας μια θαλάσσια διαδρομή από την Ινδία προς τον Κόλπο, τον “Ανατολικό Διάδρομο”, η οποία θα επιτρέψει τη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών προς, από και μεταξύ της Ινδίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, του Ισραήλ και τελικά της Ευρώπης.

Ήδη την τελευταία δεκαετία, εμπορεύματα από την Ευρώπη έφταναν στη Σαουδική Αραβία και άλλες αραβικές χώρες μέσω του λιμανιού της Χάιφα, από όπου κατευθύνονταν προς το ισραηλινο-ιορδανικό συνοριακό πέρασμα στο Sheikh Hussein, διατηρώντας τη μυστικότητα της διέλευσής τους μέσω του Ισραήλ. Αυτή η πρακτική εξυπηρετούσε όλα τα μέρη, συντομεύοντας τις διαδρομές μεταφοράς, και μπορεί τώρα να λάβει νέα ώθηση στο πλαίσιο της ανανεωμένης πρωτοβουλίας.

 
Φάσεις υλοποίησης και διαδρομές

Το έργο αναμένεται να υλοποιηθεί σε δύο κύριες φάσεις. Η πρώτη περιλαμβάνει την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνδέει το Ισραήλ και την Ιορδανία στην περιοχή Beit Shean, απαιτώντας τη σύνδεση των νέων ιδιωτικών αποβαθρών στο λιμάνι της Χάιφα με τα ιορδανικά σύνορα, καθώς και σιδηροδρομική σύνδεση από το συνοριακό πέρασμα Sheikh Hussein προς το Irbid στην Ιορδανία. Αυτές οι συνδέσεις θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα διαφορετικά πρότυπα σιδηροτροχιών και τις υψομετρικές διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών. Η δεύτερη φάση επικεντρώνεται στη δημιουργία μιας απευθείας σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνδέει τα ισραηλινά λιμάνια με τον Περσικό Κόλπο μέσω Ιορδανίας και Σαουδικής Αραβίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας εκτεταμένων εμπορικών ζωνών (χερσαίων λιμένων) για την εκφόρτωση και μεταφορά φορτίου.

Αν και η ακριβής διαδρομή του IMEC δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί πλήρως, αναμένεται να συνδυάζει χερσαίους σιδηροδρομικούς διαδρόμους με θαλάσσιες οδούς. Μια πιθανή διαδρομή προβλέπει την αναχώρηση φορτίων από μεγάλα λιμάνια της δυτικής Ινδίας, όπως η Βομβάη, την εκφόρτωσή τους σε λιμάνια του Περσικού Κόλπου (π.χ. Dammam στη Σαουδική Αραβία, λιμάνια στα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν) και στη συνέχεια τη μεταφορά τους σιδηροδρομικώς μέσω της βόρειας Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας, φτάνοντας στο Ισραήλ μέσω του περάσματος Sheikh Hussein και συνεχίζοντας μέσω της Γραμμής της Κοιλάδας προς τη Χάιφα. Από εκεί, τα εμπορεύματα θα μπορούσαν να συνεχίσουν προς την Ευρώπη μέσω θαλάσσιων οδών μικρών αποστάσεων, με την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Σλοβενία να έχουν ήδη προσφέρει τα λιμάνια τους ως πύλες εισόδου.

 
Ενεργειακή διάσταση και ψηφιακή συνδεσιμότητα

Πέρα από τη μεταφορά εμπορευμάτων, ο Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Ευρώπης μέσω της Μέσης Ανατολής αναμένεται να περιλαμβάνει την τοποθέτηση καλωδίων επικοινωνίας και ηλεκτρικών συνδέσεων που θα βασίζονται σε υφιστάμενα δίκτυα, καθώς και αγωγούς για την εξαγωγή φυσικού αερίου, κυρίως πράσινου υδρογόνου (παραγόμενου με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) από την Ινδία και τις χώρες του Κόλπου προς την Ευρώπη. Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ιορδανία και το Ισραήλ διαθέτουν μεγάλες ερημικές εκτάσεις με ιδανικές καιρικές συνθήκες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και πράσινου υδρογόνου. Το IMEC θα μπορούσε να αποτελέσει έναν διάδρομο εξαγωγής ενέργειας προς την Ευρώπη, η οποία επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, ειδικά μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η τοποθέτηση καλωδίων για τη βελτίωση της συνδεσιμότητας θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει στην Ινδία να επεκτείνει τις εξαγωγές υπηρεσιών της προς την Ευρώπη, παρακάμπτοντας τα υπάρχοντα καλώδια στο στενό Bab el-Mandab, τα οποία έχουν γίνει στόχος των Χούθι.

 
Προκλήσεις και εμπόδια

Παρά τις μεγάλες δυνατότητες, η υλοποίηση του IMEC αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις:

Χρηματοδότηση: Η ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών (λιμενικές συνδέσεις, σιδηρόδρομοι κ.λπ.) θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις. Η πρώτη φάση εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 8 δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν ιδιωτικές επενδύσεις. Αν και η Σαουδική Αραβία έχει δεσμευτεί για επένδυση 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αυτό αποτελεί μόνο ένα μικρό κλάσμα των 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων που στοχεύει να συγκεντρώσει η G7 για ανταγωνιστικά έργα έως το 2027, και κανένα κράτος μέλος δεν έχει αναλάβει επίσημες οικονομικές δεσμεύσεις για το IMEC.

Γεωπολιτική αστάθεια: Ο πόλεμος που επιβλήθηκε στο Ισραήλ από τον Οκτώβριο του 2023 και η συνέχιση του περιφερειακού πολέμου οδήγησαν στην αναστολή των συνομιλιών εξομάλυνσης μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και στη δημόσια αντίθεση αραβικών χωρών σε περιφερειακές πρωτοβουλίες υποδομών με το Ισραήλ, θέτοντας σημαντικές προκλήσεις για το IMEC. Η Σαουδική Αραβία στρέφει την προσοχή της στην εξωτερική χρηματοδότηση για το φιλόδοξο έργο της πόλης “Neom”. Παράλληλα, η Ιορδανία αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και εσωτερικές εντάσεις, ενώ οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου βρίσκονται υπό πίεση.

Γεωπολιτικός ανταγωνισμός: Ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αποτελεί ένα ακόμη εμπόδιο. Η Κίνα, μέσω της πρωτοβουλίας “Belt and Road” (BRI), έχει ήδη επενδύσει σημαντικά στην ανάπτυξη υποδομών στην περιοχή και μπορεί να προσπαθήσει να εμποδίσει περιφερειακά έργα που θα έβλαπταν το καθεστώς της ή θα μείωναν την επιρροή της. Το διμερές εμπόριο της Κίνας με την Ευρώπη είναι σημαντικά μεγαλύτερο από αυτό της Ινδίας με την Ευρώπη. Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ διατηρούν επίσης στενούς δεσμούς με την Κίνα.

Εναλλακτικά σχέδια: Τα σχέδια της Τουρκίας για δημιουργία ενεργειακού διαδρόμου μέσω Συρίας ή Κατάρ θα μπορούσαν να υλοποιηθούν ταχύτερα και να υπονομεύσουν τη διαδρομή της Ινδίας για μεταφορά ενέργειας μέσω Ισραήλ.

 
Πρακτικές προτάσεις για την υλοποίηση

Για την υλοποίηση της συμφωνίας και την προσέλκυση επενδύσεων, προτείνονται τα ακόλουθα βήματα:

Δημιουργία πολυμερούς πλαισίου: Η σύναψη μιας πολυμερούς συμφωνίας για τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου για δομημένο και συστηματικό διάλογο μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών είναι απαραίτητη. Μια τέτοια συμφωνία-πλαίσιο, παρόμοια με αυτή που υπογράφηκε μεταξύ Ινδίας και ΗΑΕ τον Φεβρουάριο του 2024, θα μπορούσε να προωθήσει τη συνεργασία, να διασφαλίσει τη διαφάνεια και να βοηθήσει στην ανάπτυξη μιας κοινής ατζέντας. Ιδανικά, ο μηχανισμός θα μπορούσε να επισημοποιηθεί ως διεθνής οργανισμός με υπουργικό συμβούλιο και εκτελεστικό συμβούλιο.

Διευκόλυνση εξομάλυνσης Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας: Η προώθηση του οράματος των σιδηροδρόμων για περιφερειακή ειρήνη, που περιλαμβάνει τη γραμμή της Κοιλάδας για την εξαγωγή και εισαγωγή παλαιστινιακών αγαθών προς τις χώρες του Κόλπου και την Ευρώπη, θα μπορούσε να αμβλύνει την αντίθεση στην εξομάλυνση. Η υπάρχουσα οικονομική, πολιτική και στρατιωτική συνεργασία, συχνά μέσω τρίτων ή υπό την ομπρέλα της Centcom των ΗΠΑ, αποτελεί θετική βάση.

Προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων: Η δημιουργία ενός ειδικού φορέα για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και την προώθηση της ανάπτυξης υποδομών θα επέτρεπε σε ιδιωτικές εταιρείες να συμμετάσχουν στο έργο, δημιουργώντας οικονομικά κίνητρα για την επιτυχία του και προσδίδοντας ευρύτερη δημόσια νομιμοποίηση, ειδικά μεταξύ των αραβικών χωρών.

 
Μια ευκαιρία για το Ισραήλ εν μέσω προκλήσεων

Η πρωτοβουλία του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC) παρουσιάζει σημαντικές πολιτικές και γεωπολιτικές προκλήσεις που απαιτούν στρατηγικό σχεδιασμό και έξυπνη περιφερειακή συνεργασία. Ωστόσο, φέρει τη δυναμική να αλλάξει το πρόσωπο του παγκόσμιου εμπορίου και των μεταφορών, προσφέροντας στο Ισραήλ μια μοναδική ευκαιρία να αναβαθμίσει τις υποδομές του, να γίνει βασικός διαμετακομιστικός κόμβος, να επιτύχει τους στόχους του στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να διευρύνει τον κύκλο των οικονομικών του εταίρων (ιδιαίτερα με την Ινδία και τις ευρωπαϊκές χώρες) και να μειώσει την εξάρτησή του από περιορισμένες αγορές, τοποθετώντας τον εαυτό του ως σημαντικό παίκτη στη διεθνή σκηνή. Η επιτυχής υλοποίηση του IMEC θα εξαρτηθεί από την περιφερειακή συνεργασία, την πολιτική σταθερότητα και τις ρυθμιστικές προσαρμογές.

 
Βασικά Σημεία προς επισήμανση:

• Το IMEC είναι μια στρατηγική πρωτοβουλία που στοχεύει στη σύνδεση Ινδίας, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης μέσω προηγμένων υποδομών.
• Προσφέρει σημαντικές οικονομικές, γεωπολιτικές και ενεργειακές ευκαιρίες για τις συμμετέχουσες χώρες, ιδιαίτερα για το Ισραήλ.
• Το Ισραήλ μπορεί να αναδειχθεί σε κρίσιμο διαμετακομιστικό και ενεργειακό κόμβο.
• Η επιτυχία του έργου εξαρτάται από την περιφερειακή συνεργασία, την πολιτική σταθερότητα και την αντιμετώπιση γεωπολιτικών ανταγωνισμών και οικονομικών προκλήσεων.
• Η δημιουργία πολυμερών μηχανισμών και η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων είναι καίριας σημασίας για την υλοποίησή του.

 
Πηγή: besacenter.org

 
mywaypress.gr