Έξι πιλοτικά προγραμμάτα για την ανάπτυξη και προώθηση ολοκληρωμένων δικτύων ιατρικών υπηρεσιών για ξένους επισκέπτες σε τοπικό επίπεδο
•Μελέτη του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος με τίτλο : “Ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού στην Ελλάδα”
Tην διενέργεια έξι πιλοτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη και προώθηση ολοκληρωμένων δικτύων ιατρικών υπηρεσιών για ξένους επισκέπτες σε τοπικό επίπεδο, προτείνει η μελέτη του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος με τίτλο : “Ανάπτυξη του Ιατρικού Τουρισμού στην Ελλάδα”.
Τα προγράμματα θα δομηθούν γύρω από τοπικές νοσοκομειακές μονάδες, εντάσσοντας στο πρόγραμμα, πρωτοβάθμια ιατρεία, ξενοδόχους, ταξιδιωτικούς πράκτορες, υπηρεσίες προβολής, μεταφοράς, διασφάλισης ποιότητας, και την τοπική αυτοδιοίκηση.
Οι προτεινόμενες περιοχές είναι Λασίθι, Ρόδος, Σαντορίνη, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Θεσσαλία.
Υπογραμμίζεται ότι η μελέτη του Ξ.Ε.Ε. εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής.
Όπως υποστηρίζεται τα πιλοτικά προγράμματα, θα ξεκινήσουν με μελέτη βιωσιμότητας στηριγμένη στις δυνατότητες των τοπικών παρόχων και φορέων, θα προτείνουν πακέτα, τιμολόγηση και στρατηγική μάρκετινγκ, και θα εγκαταστήσουν μηχανισμούς παρακολούθησης και εφαρμογής, για να μην υπάρξουν εμπόδια στη διασυνοριακή φροντίδα που περιορίσουν πολύ τις δυνατότητες ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού.
Στο πλαίσιο αυτό η μελέτη προτείνει ενδεικτικά :
•Προ-εγκρίσεις από τους φορείς ασφάλισης στη χώρα προέλευσης
•Πληρωμή στη χώρα θεραπείας και διαδικασίες αποζημίωσης των ασθενών
•Πληροφόρηση για τις δυνατότητες του ασθενή να επιδιώξει διασυνοριακή φροντίδα
√Διακίνηση Ιατρικής Πληροφορίας
√Διασφάλιση συνέχειας στη φροντίδα πριν και μετά την θεραπεία
√Αναγνώριση συνταγών στην ΕΕ
√Ποιότητα Υπηρεσιών και Ασφάλεια Ασθενών (όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο της πιστοποίησης).
Στόχος 2 δισ. ευρώ το χρόνο
Ένας ρεαλιστικά αισιόδοξος στόχος σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα αναφορικά με τον αριθμό τουριστών του ιατρικού τουρισμού είναι η έλευση 100.000 ασθενών το χρόνο, που να δαπανούν κατά μέσο όρο 4.000 ευρώ έκαστος ποσό που επιμερίζεται σε 3.000 ευρώ σε ιατρικά έξοδα και 1.000 ευρώ σε ξενοδοχειακά και συναφή.
Όπως επισημαίνει η μελέτη σε δέκα χρόνια, αν αναπτυχθεί η διασυνοριακή φροντίδα μέσα στην ΕΕ, και αν χρησιμοποιηθεί σωστά η υποδομή του ΕΣΥ μέσω ΣΔΙΤ, μπορεί να τεθεί στόχος πενταπλάσιος, δηλαδή 2 δισ. ευρώ το χρόνο.
Η Ελλάδα μπορεί σχετικά γρήγορα, και χωρίς σημαντικές νέες επενδύσεις σε πάγια, να προσφέρει διεθνώς ανταγωνιστικές υπηρεσίες
Η Ελλάδα μπορεί σχετικά γρήγορα, και χωρίς σημαντικές νέες επενδύσεις σε πάγια, να προσφέρει διεθνώς ανταγωνιστικές υπηρεσίες στους εξής τομείς :
•Επιλεκτικός Ιατρικός Τουρισμός για εξειδικευμένες ιατρικές παρεμβάσεις από τα Τριτοβάθμια Νοσοκομεία του Ιδιωτικού Τομέα. (κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά και στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία σε άλλες πόλεις)
•Αποκαταστατικός και Γηριατρικός Τουρισμός: συνεργασία Κέντρων Αποκατάστασης με ξενώνες και ξενοδοχεία για προώθηση πακέτων Αποκαταστατικού Τουρισμού (Κυρίως στη Θεσσαλία και Μακεδονία)
•Ιατρικός Τουρισμός Εξωσωματικής και Υποβοηθούμενης Γονιμοποίησης: συνεργασία Κέντρων με Ξενοδοχειακές Μονάδες σε όλη την Ελλάδα- διεθνής προβολή. Σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κρήτη.
•Ξενοδοχεία και Ξενώνες συνεργαζόμενα με Κέντρα Αιμοκάθαρσης: προβολή των συνεργασιών προκειμένου τα ξενοδοχεία να απευθύνονται σε ένα επιπλέον target group και να διαφημίζονται σε διευρυμένες κατηγορίες πελατών. (Σε Αθήνα, Θεσ/νικη, Κρήτη, Ρόδο).
•Λουτροπόλεις- Κέντρα Αποκατάστασης- Προσκείμενες υποδομές φιλοξενίας για Τουρισμό ομάδων ειδικών κατηγοριών: άτομα με μυοσκελετικές παθήσεις, άτομα με νευρολογικές παθήσεις, άτομα Τρίτης Ηλικίας κ.λ.π. (Ευρεία γεωγραφική διασπορά)
•Οφθαλμολογία – Αισθητική Δερματολογία και Πλαστική Χειρουργική, σε επίπεδο One- Day/ Secondary Care Clinic. (Στις μεγάλες πόλεις και σε τουριστικές περιοχές)
Σε αναζήτηση νέων αγορών
Το θεσμικό πλαίσιο και οι εργασιακές σχέσεις είναι δύσκαμπτα, και με τα σημερινά δεδομένα τα νοσοκομεία δεν θα μπορούσαν να πιστοποιηθούν για ιατρικό τουρισμό.
Παρόλα ταύτα κατά τη μελέτη ο ιδιωτικός τομέας έχει 4-5 συγκροτήματα νοσοκομείων και άλλων ιατρικών μονάδων με σχετικά καλή διοίκηση, ιατρούς και υποδομές, έχουν υπερεπενδύσεις για τις ανάγκες τις ελληνικής αγοράς (που βρίσκεται σε κρίση) και αναζητούν νέες αγορές.
Επίσης πέραν των μεγάλων συγκροτημάτων, υπάρχουν πολλά ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα και ιατρεία σε όλη τη χώρα που υποαπασχολούνται, καθώς η Ελλάδα έχει πολύ ψηλό αριθμό κέντρων και ιατρών σε σχέση με τον πληθυσμό της, ενώ πάσχει από οργάνωση και διαδικασίες, μάρκετιγκ και θεσμικό πλαίσιο.
Γιώργος Τσακίρης: «Απαιτείται συντονισμός, συνέργειες και αξιοπιστία από όλους τους παρόχους »
Ο πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου της Ελλάδας Γιώργος Τσακίρης αναφερόμενος στη μελέτη για «την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα» τονίζει ότι έχει αποσταλεί ήδη στα αρμόδια Υπουργεία Υγείας και Τουρισμού, προκειμένου ο καθ’ ύλην αρμόδιος Υπουργός να αντιμετωπίσει βασικά ζητήματα που θέτει τόσο από την πλευρά των παρόχων υγείας όσο και από την πλευρά του τουριστικού τομέα, προκειμένου να προωθηθεί ο ιατρικός τουρισμός στη χώρα μας.
«Τα βήματα από την πλευρά του κράτους είναι πολύ συγκεκριμένα, κυρίως νομοθετικού και οργανωτικού χαρακτήρα, που δεν συνεπάγονται ιδιαίτερο δημοσιονομικό κόστος υπό τους χαλεπούς καιρούς που διαβιώνουμε:
Το Υπουργείο Υγείας έχει το έργο της κάλυψης των νομοθετικών κενών, του εκσυγχρονισμού και της εναρμόνισης της ελληνικής νομοθεσίας με την κοινοτική, καθώς και την ευθύνη των μηχανισμών ελέγχου των παρόχων υγείας.
Στο έργο αυτό θα πρέπει να συνεργαστεί με τα άλλα συναρμόδια Υπουργεία (Κοινωνικής Ασφάλισης, Τουρισμού κ.ο.κ.), αλλά και με τις περιφερειακές δομές, οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο στάδιο της εφαρμογής και των ελέγχων» καταλήγει ο κ. Τσακίρης σημειώνοντας ότι οι πάροχοι υγείας και οι ξενοδοχειακές και τουριστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να επιδιώξουν τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών τους, υιοθετώντας τα διεθνή συστήματα ποιότητας και να αναπτύξουν εθνικές και διεθνείς συνεργασίες για την προσέλκυση των διεθνών ασθενών.
Ακολούθως, το Υπουργείο Τουρισμού θα αναλάβει την ευθύνη της προώθησης του ιατρικού τουρισμού ως υποπροϊόντος του ελληνικού τουρισμού στις διεθνείς αγορές.
Καταλήγοντας ο πρόεδρος του Ξ.Ε.Ε ανέφερε ότι εκτός των κρατικών φορέων, το Ξ.Ε.Ε. θα καταστήσει κοινωνούς της μελέτης και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του ιδιωτικού τομέα, δεδομένου ότι απαιτείται συντονισμός, συνέργειες και αξιοπιστία από τους παρόχους των υγειονομικών, των ξενοδοχειακών και γενικά των ταξιδιωτικών υπηρεσιών.
Η Ομάδα Μελέτης
Η Ομάδα Μελέτης περιλαμβάνει τους:
•Αρίστο Δοξιάδη, Οικονομολόγο
•Αγγελική Κατσάπη, Ειδική Σύμβουλο Ιατρικού Τουρισμού- Επιθεωρήτρια Διεθνών Συστημάτων Πιστοποίησης Υπηρεσιών
•Κυριάκο Σουλιώτη, Επίκουρο Καθηγητή Πολιτικής Υγείας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου & Επιστημονικό Συνεργάτη Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας,Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Επιστημονικός Σύμβουλος:
•Γιάννης Τούντας, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Συνοπτική αποτύπωση συμπερασμάτων
Προϊόντα Ιατρικού τουρισμού
Ο όρος “ιατρικός τουρισμός” δηλώνει δύο κατηγορίες υπηρεσιών:
Τη διαχείριση ιατρικών αναγκών για επισκέπτες ο οποίοι βρίσκονται σε ξένη χώρα για ταξίδι διακοπών, ή για επαγγελματικό ταξίδι, ή για προσωρινή εγκατάσταση.
Περιλαμβάνει επείγοντα περιστατικά υγείας (π.χ. καρδιακό επεισόδιο) ή τακτικές υγειονομικές ανάγκες για χρόνια νοσήματα (π.χ. αιμοκάθαρση νεφροπαθών)
Τον “Ιατρικό Τουρισμό Επιλογής” (elective medical tourism), όπου ο ασθενής επιλέγει να ταξιδέψει για να λάβει μια συγκεκριμένη ιατρική υπηρεσία, παρακινημένος από παράγοντες όπως:
•το κόστος της υπηρεσίας
•την ποιότητα της υπηρεσίας και συνολικά της υγειονομικής περίθαλψης
•τον χρόνο αναμονής στη χώρα προέλευσης του για την παροχή παρόμοιας υπηρεσίας
•την ευκαιρία να συνδυάσει ιατρική φροντίδα με ψυχαγωγία/ ταξίδι
Για την πρώτη κατηγορία υπηρεσιών, τη διαχείριση ιατρικών αναγκών των τουριστών, οι σημαντικότερες ομάδες ασθενών με χρόνιες παθήσεις είναι:
Νεφροπαθείς
Καρκινοπαθείς
Καρδιοπαθείς
Άτομα με αιματολογικά νοσήματα
Άτομα τρίτης ηλικίας που χρήζουν συστηματικής ιατρικής και φαρμακευτικής παρακολούθησης
Για τον ιατρικό τουρισμό επιλογής, σήμερα οι πιο διαδεδομένες υπηρεσίες είναι:
•πλαστική/ αισθητική χειρουργική
•οδοντιατρική
•οφθαλμολογία
•τεχνητή γονιμοποίηση
•καρδιολογία/ καρδιοχειρουργική
•ορθοπεδική θεραπεία και αποκατάσταση
•θεραπεία καρκίνου
•μεταμοσχεύσεις οργάνων
Ο ιατρικός τουρισμός όπως ορίζεται εδώ, και όπως τον εννοούν οι ειδικευμένοι διεθνείς φορείς, δεν περιλαμβάνει υπηρεσίες όπως spa, ιαματικά λουτρά, κέντρα αδυνατίσματος, που εντάσσονται μάλλον στον ευρύτερο όρο “τουρισμός υγείας” ή “ευεξίας” (health tourism, wellness)
Παράγοντες που ωθούν στην ανάπτυξη Ιατρικού τουρισμού
Από την πλευρά της προσφοράς:
Ποιότητα και κόστος των παρεχομένων ιατρικών υπηρεσιών.
Σε αναδυόμενες οικονομίες το κόστος μπορεί να είναι μέχρι και 90% φθηνότερο από το αντίστοιχο κόστος στις ΗΠΑ
Η δημιουργία σύγχρονων νοσοκομειακών μονάδων σε όλο και περισσότερους προορισμούς
Εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό σε όλο και περισσότερους προορισμούς
Προφίλ του εκάστοτε προορισμού (κλιματολογικές συνθήκες, υποδομές, ποιότητα υπηρεσιών, ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά)
Ύπαρξη κατάλληλης οργάνωσης και προβολής
Η διαρκώς βελτιούμενη ποιότητα των υπηρεσιών υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Αρκετές από τις χώρες αυτές συναγωνίζονται την ποιότητα των υπηρεσιών ανεπτυγμένων χωρών τουλάχιστον από την άποψη της χρήσης σύγχρονης ιατρικής τεχνολογία.
Κινητικότητα των γιατρών- δυνατότητα άσκησης της επιστημονικής τους ιδιότητας ανά τον κόσμο.
Ανάπτυξη των διεθνών προτύπων πιστοποίησης για τις υποδομές υγειονομικής περίθαλψης.
Χρήση Διαδικτύου. Το Διαδίκτυο αποδεικνύεται σήμερα το επικρατέστερο μέσο στο οποίο οι άνθρωποι προκειμένου να αναζητήσουν πληροφορίες αναφορικά με ζητήματα υγείας και υγειονομικής περίθαλψης.
Αύξηση των ιδιωτικών παρόχων υγειονομικών υπηρεσιών. Δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις μάχονται με την πίεση που προκαλεί η υποχρηματοδότηση στις υγειονομικές υπηρεσίες, οι υγειονομικοί οργανισμοί του ιδιωτικού τομέα θα πάρουν ένα μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς, και σταδιακά έτσι αποκτούν περισσότερο διεθνή παρά εθνικό ρόλο.
Ασφαλιστικά προϊόντα που παρέχουν πακέτα ασφάλειας χαμηλότερου κόστους κάνουν ολοένα και εντονότερη την εμφάνισή τους στις αναπτυγμένες χώρες. Σε αυτά, ο ασφαλιζόμενος πληρώνει μειωμένα ασφάλιστρα αν δεχθεί να θεραπευθεί σε άλλες χώρες που προτείνει ο ασφαλιστής.
Από την πλευρά της ζήτησης:
Οι δημογραφικές αλλαγές. Εκτιμάται ότι την επόμενη πεντηκονταετία το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 60 στις ανεπτυγμένες χώρες θα ανέλθει από το 1/5 στο 1/3.
Τα τμήματα του τουρισμού που αφορούν την υγεία, την θαλασσοθεραπεία και την φυσική κατάσταση – ευεξία αναμένεται να επωφεληθούν.
Η πίεση στους διαθέσιμους πόρους υγειονομικής περίθαλψης και της επάρκειάς τους στις αναπτυγμένες χώρες ως συνέπεια δημογραφικών αλλαγών.
Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης μεταφράζεται σε μεγαλύτερες ανάγκες για υγειονομική περίθαλψη.
Υψηλές ουρές αναμονής στα δημόσια νοσοκομεία των ανεπτυγμένων χωρών (ΗΠΑ, Δυτική Ευρώπη)
Η πίεση στους πόρους δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης από την απώλεια πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών ανά τον κόσμο.
Μεγέθη και τάσεις
Παρόλο που δεν υπάρχουν ακριβείς μετρήσεις για το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς, μια εκτίμηση όπου συγκλίνουν οι μελετητές είναι περίπου 15 ως 20 δισεκατομμύρια δολάρια, που προκύπτει από περίπου 5 εκατ. ασθενείς με μέσο όρο ιατρικής δαπάνης 3.000 ως 4.000 δολάρια.
Το μέγεθος αναφέρεται μόνο στον ιατρικό τουρισμό επιλογής, και μόνο στις δαπάνες ιατρικών υπηρεσιών (όχι ταξίδι και διαμονή εκτός νοσοκομείων).
Οι χώρες με τα περισσότερα έσοδα από ιατρικό τουρισμό είναι: Ινδία, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, Βραζιλία, Μεξικό, Κόστα Ρίκα, Κούβα, Ουγγαρία, Τουρκία.
Οι Ευρωπαίοι ταξιδεύουν σχετικά λιγότερο για ιατρικούς σκοπούς, ίσως επειδή οι ανάγκες υγείας τους καλύπτονται σε μεγαλύτερο βαθμό από δημόσια συστήματα υγείας ή ασφάλισης.
Αντίθετα η μεσαία τάξη στην Ασία και στην Αμερική τείνει να πληρώνει ιδιωτικά, και ίσως αυτό εξηγεί την μεγαλύτερη ανάπτυξη προορισμών στην Ασία και την Νότιο Αμερική.
Σημειωτέον όμως ότι μια νέα Οδηγία για τη Διασυνοριακή Φροντίδα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιτρέψει αργά ή γρήγορα στους Ευρωπαίους να λαμβάνουν υπηρεσίες σε όλη την ΕΕ με κάλυψη από τα ασφαλιστικά τους συστήματα.
Μερικές προβλέψεις δίνουν σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης της αγοράς ιατρικού τουρισμού, παρόλη τη διεθνή οικονομική κρίση.
Η κρίση έχει ελαττώσει το διαθέσιμο εισόδημα των ασθενών, αλλά έχει αυξήσει τη σημασία του παράγοντα “χαμηλό κόστος” στην επιλογή του τόπου θεραπείας.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη μείωση του κόστους στους προορισμούς, είναι:
•φθηνότερο εργατικό κόστος
•μικρότερα κόστη αναφορικά με την νομική και ασφαλιστική κάλυψη της ιατρικής ευθύνης
•απλούστερα κανονιστικά και νομικά λειτουργικά πλαίσια για τους παρόχους υγείας
Μέχρι τώρα οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, δημόσιοι και ιδιωτικοί, συμμετέχουν σε μικρό βαθμό στην κάλυψη δαπανών ιατρικού τουρισμού επιλογής.
Για αυτό και υπερισχύουν οι ιατρικές υπηρεσίες που συνήθως δεν καλύπτονται ασφαλιστικά, όπως οδοντιατρική ή αισθητική χειρουργική.
Αυτό αναμένεται να αλλάξει καθώς τα ασφαλιστικά συστήματα θα αναζητούν φθηνότερες λύσεις στην παγκόσμια αγορά, αλλά είναι δύσκολο να προβλεφθεί με τι ρυθμό θα αλλάξει.
Το οικοσύστημα των υπηρεσιών
Ο ιατρικός τουρισμός είναι ένα σύνθετο σύνολο από υπηρεσίες, όπου μετέχουν:
•Πάροχοι υγείας (νοσοκομεία, κλινικές, κέντρα αποκατάστασης, ιατροί, νοσηλευτές)
•Πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας και μεταφοράς (ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρίες, επιτόπια μετακίνηση)
•Ασφαλιστικοί οργανισμοί υγείας (ιδιωτικές εταιρίες, φορείς κοινωνικής ασφάλισης)
•Οργανισμοί πιστοποίησης υπηρεσιών ιατρικού τουρισμού.
•Medical Tourism facilitators
Ο ρόλος των τελευταίων είναι κομβικός.
Οι Facilitators δεν είναι μόνον οργανισμοί μάρκετινγκ, αλλά λειτουργούν ως αξιολογητές ποιότητας, δημιουργούν πακέτα (ιατρικές και ταξιδιωτικές υπηρεσίες), και οργανώνουν την ιατρική συμβουλή και αξιολόγηση των αναγκών του ασθενή πριν από το ταξίδι και την ιατρική παρακολούθηση μετά τη θεραπεία.
Έχουν κεντρικό ρόλο στο οικοσύστημα.
Θεσμικά ζητήματα για την Διασυνοριακή περίθαλψη
Για να τοποθετηθούν σωστά οι έλληνες πάροχοι, το ελληνικό κράτος ή/και ορισμένοι συλλογικοί φορείς των παρόχων θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε μια σειρά θεσμικά ζητήματα να έχουν μια ικανοποιητική απάντηση στην Ελλάδα.
Αλλιώς θα υπάρξουν εμπόδια στη διασυνοριακή φροντίδα που περιορίζουν πολύ τις δυνατότητες ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού.
Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής:
Προ-εγκρίσεις από τους φορείς ασφάλισης στη χώρα προέλευσης
Πληρωμή στη χώρα θεραπείας και διαδικασίες αποζημίωσης των ασθενών
Πληροφόρηση για τις δυνατότητες του ασθενή να επιδιώξει διασυνοριακή φροντίδα
Διακίνηση Ιατρικής Πληροφορίας
Διασφάλιση συνέχειας στη φροντίδα πριν και μετά την θεραπεία
Αναγνώριση συνταγών στην ΕΕ
Ποιότητα Υπηρεσιών και Ασφάλεια Ασθενών
Σύνοψη στρατηγικής για την Ελλάδα
Θα πρέπει οι επιχειρήσεις και οι αρμόδιοι φορείς να εστιάσουν σε πέντε πεδία:
1.Θεσμικά: Να επιλυθούν με σαφήνεια όσα αναφέρονται παραπάνω και τα συναφή τους ζητήματα.
Οι διαδικασίες πρέπει να είναι απλές και κατά το δυνατό αυτοματοποιημένες.
2.Συστήματα ποιότητας: Οι πάροχοι υγείας και οι τουριστικών υπηρεσιών να εγκαθιδρύσουν τα σχετικά συστήματα και διαδικασίες και να επιδιώξουν την πιστοποίηση από τους μεγάλους διεθνείς οργανισμούς πιστοποίησης.
3.Πακέτα: Οι πάροχοι υγείας και τουρισμού θα πρέπει να διαμορφώσουν συνεργασίες και all-inclusive πακέτα για ασθενείς και συνοδούς, σε συνεργασία με διεθνείς Medical Tourism Facilitators
4.Εξειδίκευση σε συγκεκριμένα είδη θεραπείας
5.Τοπικά πιλοτικά προγράμματα σε έξι γεωγραφικές περιοχές
