Επέκταση του νου με Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη
Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη: Επεκτείνοντας τον ανθρώπινο νου ή υπονομεύοντας τη δημιουργικότητα;
Η έλευση της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative AI), με εργαλεία όπως το ChatGPT, έχει πυροδοτήσει ένα κύμα ενθουσιασμού αλλά και έντονου προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της ανθρώπινης γνωστικής λειτουργίας και δημιουργικότητας. Ενώ κάποιοι βλέπουν σε αυτές τις τεχνολογίες μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για την ενίσχυση των ανθρώπινων δυνατοτήτων, άλλοι εκφράζουν φόβους για μια πιθανή πνευματική υποβάθμιση, απώλεια της αυθεντικής δημιουργίας, ακόμη και την απαξίωση της ανθρώπινης σοφίας. Το παρόν άρθρο, αντλώντας από την ανάλυση του “Extending Minds with Generative AI”, υιοθετεί μια διαφορετική οπτική: οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως υβριδικά σκεπτόμενα συστήματα που ανέκαθεν ενσωμάτωναν μη βιολογικούς πόρους για να επεκτείνουν τις νοητικές τους ικανότητες. Υπό αυτό το πρίσμα, η γενετική ΤΝ δεν αποτελεί μια πρωτόγνωρη απειλή, αλλά μια νέα, ισχυρή προσθήκη στο συνεχώς εξελισσόμενο μωσαϊκό των εργαλείων που διαμορφώνουν την ανθρώπινη σκέψη.
Ιστορικές ανησυχίες και η φύση του “διευρυμένου νου”
Η ανησυχία ότι οι νέες τεχνολογίες μπορεί να υπονομεύσουν τις ανθρώπινες γνωστικές δεξιότητες δεν είναι καινούργια. Ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Πλάτωνας στον “Φαίδρο” εξέφραζε την ανησυχία ότι η γραφή θα οδηγούσε στην ατροφία της μνήμης, καθώς οι άνθρωποι θα επαφίεντο στα γραπτά κείμενα αντί να καλλιεργούν την εσωτερική τους ανάμνηση. Φοβόταν ότι η γραφή θα δημιουργούσε “τεμπέλικα μυαλά” και μια ψευδαίσθηση γνώσης. Σήμερα, τέτοιοι φόβοι φαντάζουν υπερβολικοί, όμως η ρίζα τους – μια περιοριστική εικόνα του εαυτού μας ως αποκλειστικά βιολογικά μυαλά – παραμένει.
Παρόμοιες ανησυχίες έχουν εκφραστεί και για πιο σύγχρονες τεχνολογίες. Οι εφαρμογές GPS κατηγορούνται ότι συρρικνώνουν τον ιππόκαμπό μας ή υπονομεύουν τις αυτόνομες πλοηγικές μας ικανότητες. Η εύκολη διαδικτυακή αναζήτηση μας κάνει να πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε περισσότερα αυτόνομα από ό,τι στην πραγματικότητα, και η πολυδιεργασία με τα μέσα ροής μειώνει την εγγενή μας προσοχή.
Ωστόσο, μια εναλλακτική θεώρηση, αυτή του “διευρυμένου νου” (extended mind) που προτάθηκε από τους Andy Clark και David Chalmers, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι είναι και ήταν ανέκαθεν υβριδικά σκεπτόμενα συστήματα. Η ανθρώπινη φύση χαρακτηρίζεται από την τάση να “μοιράζει το φορτίο”, ενσωματώνοντας εργαλεία και πρακτικές στο γνωστικό μας σύστημα. Από τα λίθινα εργαλεία και τα μονοπάτια μέχρι τα σχέδια πόλεων και τη γραφή, οι άνθρωποι κατασκευάζουν κόσμους που επεκτείνουν το μυαλό τους και μεταβάλλουν τα καθήκοντα που καλείται να εκτελέσει η εγκεφαλική λογική. Δεν γινόμαστε εξυπνότερα ή πιο ανόητα μυαλά, αλλά εξυπνότερα υβριδικά σκεπτόμενα συστήματα.
Γενετική ΤΝ: Σύγχρονες προκλήσεις και ευκαιρίες
Η γενετική ΤΝ, με την ικανότητά της να παράγει πρωτότυπο περιεχόμενο κατόπιν προτροπής, εντάσσεται σε αυτή τη μακρά ιστορία τεχνολογικών επεκτάσεων, φέρνοντας μαζί της τόσο ανησυχίες όσο και υποσχέσεις.
Οι φόβοι και οι κίνδυνοι:
Υπονόμευση της εκπαίδευσης και απάτη: Η ευκολία παραγωγής κειμένου εγείρει ανησυχίες για αντιγραφή και υποβάθμιση των εκπαιδευτικών πρακτικών.
Απώλεια δημιουργικότητας και πρωτοβουλίας: Η έτοιμη διαθεσιμότητα λύσεων μπορεί να μειώσει την ανάγκη και την ώθηση για αυθεντική δημιουργία. Υπάρχει ο φόβος να γίνουμε απλοί επιμελητές περιεχομένου αντί για δημιουργοί.
Εξάρτηση και παθητικότητα: Η άκριτη αποδοχή των προτάσεων της ΤΝ μπορεί να οδηγήσει σε συλλογική αυτο-λογοκλοπή και να καταστήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα παρωχημένη.
Εδραίωση προκαταλήψεων: Η ΤΝ μπορεί να ενισχύσει υπάρχουσες απόψεις και μεθοδολογίες, εμποδίζοντας την ανάδυση εναλλακτικών προσεγγίσεων, λειτουργώντας σαν μια “γεωργική μονοκαλλιέργεια”.
Οι υποσχέσεις και οι δυνατότητες:
Ενίσχυση της ανθρώπινης δημιουργικότητας: Αντί για αντικατάσταση, η ΤΝ μπορεί να γίνει μέρος μιας πολιτισμικά εξελισσόμενης γνωστικής διαδικασίας. Μελέτες σε παίκτες Go έδειξαν αύξηση της καινοτομίας στις ανθρώπινες κινήσεις μετά την εμφάνιση υπεράνθρωπων στρατηγικών ΤΝ, βοηθώντας τους παίκτες να δουν πέρα από την καθιερωμένη σοφία. Παρόμοια οφέλη αναμένονται στην τέχνη, τη μουσική, την αρχιτεκτονική και την ιατρική.
Επίλυση σύνθετων προβλημάτων: Ερευνητές της Google DeepMind χρησιμοποίησαν ένα LLM, μέσω ενός εργαλείου ονόματι FunSearch, για να λύσουν ένα μακροχρόνιο μαθηματικό γρίφο με εντελώς νέο τρόπο, αποδεικνύοντας τη δυνατότητα της ΤΝ να συμβάλλει σε σημαντικές ανακαλύψεις.
Εξατομικευμένη υποστήριξη: Εργαλεία όπως το “Digital Andy”, το οποίο επαυξάνει ένα βασικό μοντέλο LLM με τις πρόσφατες εργασίες ενός συγκεκριμένου ατόμου, δείχνουν την κατεύθυνση προς εξατομικευμένους βοηθούς ΤΝ. Αυτοί οι προσωπικοί βοηθοί θα μπορούσαν να μάθουν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του χρήστη, προσφέροντας εξαιρετικά προσαρμοσμένες προτάσεις και διαμορφώνοντας ένα οικοσύστημα υποστήριξης γύρω από το βιολογικό άτομο.
Ο ρόλος του εγκεφάλου και η ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων
Η αλληλεπίδραση με αυτές τις νέες τεχνολογίες δεν οδηγεί απαραίτητα σε “απενεργοποίηση” του βιολογικού εγκεφάλου, αλλά σε μια αναδιάταξη των λειτουργιών του. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εξαιρετικά ικανός να προσαρμόζει τις δεξιότητές του στις νέες ευκαιρίες που προσφέρουν τα εργαλεία. Αυτό δεν είναι μια απλή “εκφόρτωση” εργασίας, αλλά η δημιουργία περίπλοκων, διασυνδεδεμένων νέων ολοτήτων – εγκεφάλου, σώματος και εξωτερικών μέσων – όπου το καθένα προσαρμόζεται συνεχώς στα υπόλοιπα.
Ο εγκέφαλος μαθαίνει να αποθηκεύει στη βιολογική μνήμη μόνο ό,τι είναι απαραίτητο (π.χ. λέξεις-κλειδιά για αναζήτηση) για να ανακτήσει τις σωστές πληροφορίες από τα ευρύτερα οικοσυστήματα στα οποία εντάσσεται. Η βασική του δεξιότητα περιλαμβάνει την έναρξη ενεργειών που επιστρατεύουν κάθε είδους περιβαλλοντική ευκαιρία και υποστήριξη, από το κράτημα σημειώσεων μέχρι τη χρήση μιας εφαρμογής ΤΝ.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κρίσιμες δεξιότητες του μέλλοντος είναι οι μεταγνωσιακές δεξιότητες: η ικανότητα να γνωρίζουμε σε τι να βασιστούμε και πότε. Χρειάζεται να γίνουμε ειδικοί στην εκτίμηση της πιθανής αξιοπιστίας μιας απάντησης από την ΤΝ, λαμβάνοντας υπόψη το θέμα και την ικανότητά μας να διατυπώνουμε κατάλληλες προτροπές. Πρέπει να μάθουμε να προσαρμόζουμε τα επίπεδα εμπιστοσύνης μας ανάλογα με την πηγή και τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε.
Προς μια διευρυμένη γνωστική υγιεινή
Η αντιμετώπιση της τεχνο- απαισιοδοξίας απαιτεί να αναγνωρίσουμε ότι οι ενδεχόμενες “απώλειες” σε ορισμένες εγκεφαλικές δεξιότητες (π.χ. αυτόνομη πλοήγηση λόγω GPS) δεν είναι απαραίτητα συρρίκνωση, αλλά μάλλον μια προσεκτική διαχείριση του ενσωματωμένου γνωστικού μας κεφαλαίου, εφόσον κατανοήσουμε τον εαυτό μας ως έναν διευρυμένο, βιο-τεχνολογικά κατανεμημένο νου.
Οι πραγματικές ανησυχίες είναι πιο πρακτικές:
–Η ευθραυστότητα ή η αλλοίωση της διαδικτυακής αποθήκευσης ή του σήματος GPS.
–Η πιθανότητα ανάκτησης ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών.
–Η εκτίμηση του πότε η βιολογική αποθήκευση είναι φθηνότερη, καλύτερη ή πιο αξιόπιστη.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, είναι απαραίτητη η καλλιέργεια μιας “διευρυμένης γνωστικής υγιεινής” από νεαρή ηλικία. Αυτό περιλαμβάνει:
Εκπαίδευση: Κατανόηση του τρόπου λειτουργίας αυτών των συστημάτων και των χαρακτηριστικών τους προτύπων επιτυχίας και αποτυχίας.
Πρακτική εξάσκηση: Εκμάθηση της διατύπωσης προτροπών που μετριάζουν τους κινδύνους (π.χ. ζητώντας από το ChatGPT να απαντήσει ως ειδικός σε έναν τομέα).
Κριτική αξιολόγηση: Ανάπτυξη της ικανότητας να εμπιστευόμαστε αλλά και να αμφισβητούμε τις προτάσεις των πόρων ΤΝ, όπως θα κάναμε με μια ξαφνική σκέψη που προκύπτει από το δικό μας υποσυνείδητο.
Κοινωνική και νομοθετική δράση: Προτεραιοποίηση και θέσπιση τεχνολογιών που επιτρέπουν ασφαλείς, συνεργατικές αλληλεπιδράσεις, διατηρώντας τις ανθρώπινες ανάγκες και την κοινωνία στο επίκεντρο.
Αντιμετώπιση νομικών και οικονομικών συνεπειών: Οι έννοιες της ιδιοκτησίας και της ανταμοιβής πρέπει να προσαρμοστούν στις αλλαγές που επιφέρει η ΤΝ στη δημιουργική διαδικασία.
Μια συνεργατική και δημιουργική συμβίωση
Η γενετική ΤΝ δεν είναι απλώς ένα ακόμη εργαλείο, αλλά ένας δυνητικά μετασχηματιστικός παράγοντας στην ανθρώπινη γνωστική εξέλιξη. Αντί να φοβόμαστε την υποκατάσταση, θα πρέπει να εστιάσουμε στη δημιουργία μιας συνεργατικής σχέσης όπου η ανθρώπινη νοημοσύνη ενισχύεται και μετασχηματίζεται. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν καταστέλλεται, αλλά μπορεί να ανθίσει, στοχεύοντας συνεχώς σε νέα καθήκοντα και ορίζοντες. Αυτό που θα αλλάξει – όπως πάντα άλλαζε – θα είναι ορισμένα από τα συγκεκριμένα καθήκοντα και οι επεξεργασίες που εκτελούν οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι.
Η πρόκληση για εμάς, ως άτομα και ως κοινωνίες, είναι να διαμορφώσουμε ενεργά αυτή τη σχέση. Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε, να καλλιεργήσουμε τις μεταγνωσιακές μας δεξιότητες και να αναπτύξουμε μια νέα επιστημολογία – μια θεωρία γνώσης – κατάλληλη για τις μοναδικές ευκαιρίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι βιο-τεχνολογικοί υβριδικοί μας νόες. Με τη δέουσα προσοχή και φροντίδα, οι εντυπωσιακοί νέοι μας πόροι μπορούν να συνδυαστούν, δημιουργώντας ένα συνεργατικό δίκτυο που θα λειτουργήσει ως ένας τεράστιος ενισχυτής και μετασχηματιστής της δημιουργικής ανθρώπινης ευφυΐας.
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες
Πηγή: nature.com
