Ζημιές προ φόρων 70,3 δισ. ευρώ για τους ελληνικούς τραπεζικούς ομίλους την εξαετία 2010 – 2015
• Μείωση εγχώριων καταθέσεων κατά 116,1 δισ. ευρώ από το 2009 (-49%)
• Αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και προκλήσεις του ελληνικού τραπεζικού συστήματος
Οι τράπεζες διαθέτουν την απαιτούμενη ρευστότητα για τη χορήγηση δανείων σε υγιείς και βιώσιμες επιχειρήσεις. Παρά τις εκ μέρους των τραπεζών όμως συντονισμένες προσπάθειες προώθησης των χρηματοδοτικών εργαλείων, κοινός παρονομαστής όλων είναι η μειωμένη ζήτηση από τις επιχειρήσεις, σημειώνει η Ελληνική Ένωση Τραπεζών σε έκθεση-ανάλυσή της υπό τον τίτλο «στοιχεία τεκμηρίωσης σχετικά με τη λειτουργία του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.»
Συνοπτικά:
-Η ζήτηση δανειακών κεφαλαίων για επενδύσεις παραμένει σταθερά χαμηλή.
-Τον Δεκέμβριο του 2016 υπογράφηκαν μεταξύ τραπεζών και Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) συμβάσεις συνολικού ύψους 400 εκατ. ευρώ.
-Στο πλαίσιο του Juncker Plan έχουν εξασφαλιστεί 330 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων, υψηλής οικονομικής και κοινωνικής προστιθέμενης αξίας.
-Απολύτως επιτυχημένη η διάθεση των πόρων του πρώτου Προγράμματος «Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον», συνολικού εκτιμώμενου ποσού 850 εκατ. ευρώ.
-Συμμετοχή στη χρηματοδότηση έργων ενέργειας, μεταφορών, και πρώτων υλών από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) συνολικού ποσού 220 εκατ. ευρώ το 2016. Συνολικός προϋπολογισμός των εν λόγω έργων 1,9 δισ. ευρώ.
Αναλυτικά:
Οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν την απαραίτητη ρευστότητα για τη στήριξη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών στη χώρα μας, εφόσον προέρχονται από υγιείς και βιώσιμες επιχειρήσεις, τις οποίες υποστηρίζουν έμπρακτα με πληθώρα τυποποιημένων ή εξειδικευμένων, για τις μεγάλες επιχειρήσεις, προϊόντων τους.
Το τελευταίο δίμηνο του 2016 οι καθαρές ροές δανείων προς επιχειρήσεις εμφάνισαν για πρώτη φορά την τελευταία πενταετία οριακή αύξηση. Δηλαδή, η ροή των νέων πιστώσεων που εκταμίευσαν οι τράπεζες προς επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αντίρροπης ροής αποπληρωμών παλαιών δανείων από τις επιχειρήσεις προς τις τράπεζες και των διαγραφών, παρουσίασε οριακή αύξηση.
Χαρακτηριστικό εν προκειμένω είναι το γεγονός πως, μεσοσταθμικά, οι μηνιαίες καθαρές ροές δανείων από τον Ιανουάριο του 2011 έως και τον Οκτώβριο του 2016 ήταν αρνητικές κατά 3,8%. Αυτή η τάση πλέον έχει αντιστραφεί.
-Η προσπάθεια των ελληνικών τραπεζών να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας και την αναστροφή του δυσμενούς επενδυτικού κλίματος στη χώρα μας επιτυγχάνεται τόσο μέσω της αυτόνομης δράσης τους, όσο και μέσω μιας σειράς συνεργασιών και συνεργειών με πλειάδα φορέων και υπηρεσιών.
-Οι ελληνικές τράπεζες προσφέρουν, μεταξύ άλλων, κεφάλαια κίνησης, χρηματοδοτήσεις παγίων, υπηρεσίες factoring και leasing, παροχή εγγυήσεων, ειδική στήριξη για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, ενέγγυες πιστώσεις, εγγυητικές επιστολές, δάνεια για τη συμβολαιακή γεωργία και κτηνοτροφία, δάνεια επαγγελματικής στέγης, δάνεια για οικολογικές δράσεις, συγχρηματοδοτούμενα δάνεια για τη Μεταποίηση, το Εμπόριο, τις Υπηρεσίες και τον Τουρισμό. Χρηματοδοτούν, μόνες ή σε κοινοπραξία με άλλες τράπεζες, μεγάλα έργα όπως αυτοκινητόδρομους και μεγάλα ιδιωτικά ή δημόσια έργα, τη ναυτιλία, μεγάλα έργα στους τομείς του τουρισμού, των ξενοδοχείων και των τουριστικών υποδομών, της ενέργειας, της υγείας, των τηλεπικοινωνιών, των κατασκευών, των νέων τεχνολογιών.
-Έχουν θέσει στη διάθεση των ΜμΕ την τεχνογνωσία, την εμπειρία και την εξειδικευμένη γνώση που διαθέτουν για την πλήρη αξιοποίηση των ενισχύσεων παρέχοντας χρηματοδότηση και κάθε απαιτούμενη υποστήριξη.
-Μετά την απολύτως επιτυχημένη διάθεση και εξάντληση των πόρων (δημόσια δαπάνη 548 εκατ. ευρώ), του πρώτου Προγράμματος «Εξοικονόμηση Κατ΄ Οίκον», που ανετέθη στις τράπεζες, αυτές, ανταποκρινόμενες σε αίτημα της πολιτείας ανέλαβαν την ανάπτυξη, τη χρηματοδότηση και τη δωρεά στο Ελληνικό Δημόσιο του νέου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ) για την καταχώρηση και παρακολούθηση των βημάτων υλοποίησης του νέου Προγράμματος Εξοικονόμηση Κατ΄ Οίκον ΙΙ. Το πρόγραμμα θα έχει απτά και μόνο θετικά αποτελέσματα στην εξοικονόμηση ενέργειας, στο περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα, στη στήριξη σωρείας επαγγελμάτων του χειμαζόμενου, λόγω της ύφεσης, κατασκευαστικού κλάδου και στην ελληνική οικονομία γενικότερα.
– Στο πλαίσιο υλοποίησης του Επενδυτικού (Αναπτυξιακού) Νόμου, οι ελληνικές τράπεζες συμβάλλουν στην προώθηση των επενδυτικών σχεδίων που επιδιώκουν την υπαγωγή τους στο νόμο παρέχοντας ανέκαθεν εκτός από χρηματοδότηση και κάθε άλλου είδους απαιτούμενη υποστήριξη στις επιχειρήσεις τόσο σε κεντρικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, όπως και στην περίπτωση των προγραμμάτων ΕΣΠΑ, δεν έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα οι προτάσεις της ΕΕΤ για εμπλοκή των τραπεζών σε όλα τα στάδια υλοποίησης του νόμου (αξιολόγηση, παρακολούθηση των επενδύσεων, έλεγχος και καταβολή των ενισχύσεων).
Επίσης, χρηματοδοτούν Συμπράξεις του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (έργα ΣΔΙΤ) και στηρίζουν το Ελληνικό Δημόσιο, τις Δημόσιες Επιχειρήσεις και τους ΟΤΑ.
Το σύνολο των ελληνικών τραπεζών έχει διαχρονική συνεργασία με την ΕΤΕΑΝ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF) προβάλλοντας και προωθώντας με ιδιαίτερη έμφαση τα χρηματοδοτικά και εγγυοδοτικά προϊόντα u954 και εργαλεία τους όπως:
-Επιχειρηματική Επανεκκίνηση του Ταμείου Επιχειρηματικότητας (ΤΕΠΙΧ),
-Νησιωτική Επιχειρηματικότητα (ΤΕΠΙΧ),
-Ταμείο Εγγυοδοσίας (ΤΕΠΙΧ),
-Jeremie,
-COSME,
-Horizon 2020
Παρά τις εκ μέρους των τραπεζών όμως συντονισμένες προσπάθειες προώθησης των ανωτέρω χρηματοδοτικών εργαλείων, κοινός παρονομαστής όλων είναι η μειωμένη ζήτηση από τις επιχειρήσεις.
Η συνεργασία των ελληνικών τραπεζών αφορά, επίσης, το σύνολο των προγραμμάτων που διαθέτει στην ελληνική αγορά η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB). Ως η πλέον πρόσφατη εξέλιξη της εν λόγω διαρκούς συνεργασίας, είναι η υπογραφή, τον Δεκέμβριο του 2016, των πρώτων συμβάσεων με τις συστημικές τράπεζες της χώρας μας, συνολικού ύψους 400 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο της πιστωτικής γραμμής της EIB «Δάνεια για ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης», συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ, προς ελληνικές τράπεζες. Τα κεφάλαια θα χρησιμοποιηθούν για τη χορήγηση δανείων προς ΜμΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης που δραστηριοποιούνται στους τομείς της Γεωργίας, του Τουρισμού, της Μεταποίησης, των Υπηρεσιών και άλλους τομείς. Στις επιχειρήσεις που προάγουν την απασχόληση των νέων θα προσφερθούν πρόσθετα χρηματοδοτικά πλεονεκτήματα, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της ΕΤΕπ «Δεξιότητες και θέσεις απασχόλησης – Επενδύσεις για τους νέους».
Στο πλαίσιο του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη (EFSI), γνωστό και ως Juncker Plan είχαν εξασφαλιστεί από τις ελληνικές τράπεζες, μέχρι το τέλος του 2016, 330 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση στρατηγικών επενδύσεων υψηλής οικονομικής και κοινωνικής προστιθέμενης αξίας.
Οι προκλήσεις του ελληνικού τραπεζικού συστήματος τα επόμενα χρόνια
- Η εξυγίανση των τραπεζικών χαρτοφυλακίων μέσω της αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων με κοινωνική ευαισθησία και βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για την αναδιάρθρωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
- Η εξεύρεση τρόπων για την επανεκκίνηση της επενδυτικής διαδικασίας και την επιστροφή στην ανάπτυξη.
- Η διατήρηση της πορείας μείωσης της εξάρτησης των ελληνικών τραπεζών από τις κρατικές ενισχύσεις σε κεφάλαια και από το Ευρωσύστημα σε ρευστότητα μέχρι την αποπληρωμή τους και τον μηδενισμό της αντίστοιχα.
- Η συνεπής υλοποίηση και εφαρμογή των σχεδίων αναδιάρθρωσης (restructuring plans) των ελληνικών τραπεζών.
- Η αύξηση του ρυθμού επιστροφής των καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα επικεντρώνοντας τις προσπάθειες στα μετρητά εντός Ελλάδας, τα οποία βρίσκονται εκτός συστήματος, και στις καταθέσεις εξωτερικού με αρνητικές αποδόσεις.
- Οι αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις, οι οποίες θεωρούνται από τις εποπτικές αρχές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, και από τις αγορές, ως χαμηλότερης ποιότητας κεφάλαια, καθώς η ανακτησιμότητά τους αποτελεί συνάρτηση της κερδοφορίας των τραπεζών.
- Το IFRS 9, το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2018 και θα αντικαταστήσει το μοντέλο πραγματοποιηθεισών ζημιών (incurred loss model) με το μοντέλο αναμενόμενων ζημιών (expected loss model), θα οδηγήσει σε υψηλότερες προβλέψεις με τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις που αυτό συνεπάγεται για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.
- Η καθιέρωση της «ελάχιστης απαίτησης για τα ίδια κεφάλαια και τις επιλέξιμες υποχρεώσεις», γνωστή ως MREL, μέσω της οποίας επιδιώκεται να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες έχουν επαρκείς υποχρεώσεις με δυνατότητα απορρόφησης ζημιών σε περίπτωση εξυγίανσης (resolution), προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν τραπεζικές κρίσεις στο μέλλον, να διατηρείται η τραπεζική σταθερότητα και να ελαχιστοποιείται η επιβάρυνση των φορολογουμένων.
- Η νέα απαίτηση MREL συνεπάγεται την ανάγκη έκδοσης από τις τράπεζες νέων επιλέξιμων υποχρεώσεων, κυρίως senior bonds, με κόστος, το οποίο οι τράπεζες θα πρέπει να ενσωματώσουν στο επιχειρηματικό τους μοντέλο.
- Οι νέες τεχνολογίες θα αλλάξουν ριζικά το τραπεζικό σύστημα, τόσο σε ό,τι αφορά την παροχή υπηρεσιών προς τους πελάτες των τραπεζών όσο και σε σχέση με την εισαγωγή νέων επιχειρηματικών μοντέλων τα οποία θα συμπληρώσουν ή, ενδεχομένως, και θα υποκαταστήσουν πλήρως την παραδοσιακή τραπεζική.
- Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία από την πλευρά των πολιτών, από τις αγορές και από τους εταίρους μας.
- Η θετική πιστωτική επέκταση, αν και αποτελεί αναγκαία συνθήκη βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, θα ακολουθήσει και δεν θα προηγηθεί της οικονομικής ανάκαμψης.
- Στον τομέα της εταιρικής διακυβέρνησης, οι αλλαγές στη μετοχική σύνθεση των ελληνικών τραπεζών, μετά τις πρόσφατες ανακεφαλαιοποιήσεις, με τους ξένους θεσμικούς επενδυτές να κατέχουν σημαντικά μετοχικά ποσοστά, καθώς και οι πρόσφατες τροποποιήσεις νομικού και εποπτικού χαρακτήρα, επέφεραν σημαντικές αλλαγές στα Διοικητικά Συμβούλια των τραπεζών και αποτελούν άλλη μία πρόκληση για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
- Η περαιτέρω επέκταση της μετοχικής βάσης σε ιδιώτες επενδυτές, σε ξένα χαρτοφυλάκια αλλά και σε ελληνικά, των οποίων η συμμετοχή μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια λόγω των ανακεφαλαιοποιήσεων.
Βασικά στοιχεία για τις τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα
Σημειώθηκε σημαντική συρρίκνωση του ενεργητικού, λόγω απομόχλευσης και πώλησης συμμετοχών και περιουσιακών στοιχείων, κυρίως όμως καταθέσεων, λόγω της κρίσης και των αβεβαιοτήτων που δημιουργήθηκαν:
-σύνολο ενεργητικού: 312,4 δισ. ευρώ, από 358,1 δισ. το 2008
-σύνολο καταθέσεων: 132,1 δισ. ευρώ
-καταθέσεις εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων: 121,4 δισ., από 227,6 δισ. το 2008
-δάνεια εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων: 195,2 δισ. ευρώ
-δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 (CET 1): 18.1%
-αριθμός καταστημάτων: 2.343
-προσωπικό: 46.615
-κέρδη προ φόρων: 249 εκατ. ευρώ
-μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) 107,6 δισ. ευρώ (45,2%) και δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) 38%
-απόθεμα προβλέψεων: 57,1 δισ. ευρώ
-ΑΤΜ: 6.820
-POS: 410.000
Κύρια σημεία:
Από την αρχή της κρίσης σημειώθηκε:
-Μείωση απασχολούμενου προσωπικού κατά 19.067 (-29%)
-Μείωση τραπεζικών καταστημάτων κατά 1.736 (-42,5%) και των ΑΤΜ κατά 2.350 (-26%)
Από την εφαρμογή των μέτρων περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων:
-Σημαντική αύξηση των τερματικών αποδοχής συναλλαγών καρτών (POS) κατά 100.930 (+79%)
-Αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών με κάρτες κατά 84 εκατ. (+58%) και μεταφορές πίστωσης (+24%).
-Αύξηση της αξίας άμεσων χρεώσεων για διενέργεια πάγιων πληρωμών κατά 3,2 δισ. ευρώ (+47%).
-Αύξηση της αξίας συναλλαγών μέσω internet και mobile banking κατά 29% (+11,2 δισ. ευρώ) και 82% (+359 εκατ. ευρώ) αντίστοιχα.
–Εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα απάτης τόσο σε όρους συναλλαγών όσο και σε όρους αξίας.
Μείωση εγχώριων καταθέσεων κατά 116,1 δισ. ευρώ από το 2009 (-49%)
-Μείωση της χρήσης του μηχανισμού έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) κατά 49% τους τελευταίους 18 μήνες, από 86,8 δισ. ευρώ σε 43,7 δισ. (-43,1 δισ.).
Το 2016:
-Οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 4,2 δισ. ευρώ.
-Μείωση της συνολικής εξάρτησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από το Ευρωσύστημα (-38%), από 107,5 δισ. ευρώ σε 66,6 δισ. (-40,9 δισ.).
Ζημιές προ φόρων 70,3 δισ. ευρώ για τους ελληνικούς τραπεζικούς ομίλους την εξαετία 2010 – 2015
-Επιστροφή σε οργανική κερδοφορία το 2016.
-Η δεύτερη μεγαλύτερη κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών καταγράφηκε το 2008, μερικούς μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers.
-Κατά τα έτη 2012-2015 πραγματοποιήθηκαν τρεις (3) ανακεφαλαιοποιήσεις συνολικού ύψους 51,7 δισ. ευρώ.
