Ζ.Ρ.Πέδρο: Οι Πορτογάλοι είχαν επενδύσει όλες τις ελπίδες τους στο ευρωπαϊκό σχέδιο, αλλά προσγειώθηκαν απότομα

To 1986, όταν η Πορτογαλία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η λέξη «Ευρώπη» απέκτησε ένα νέο νόημα στο συλλογικό λεξικό των Πορτογάλων. Περισσότερο από γεωγραφικός χώρος, πολιτιστική ταυτότητα ή πολιτικό πρόγραμμα, η Ευρώπη έγινε το μεγάλο εθνικό σχέδιο, όπου επενδύθηκαν όλες οι ελπίδες.

Οι κυριότεροι στόχοι της επανάστασης του 1974 είχαν επιτευχθεί, αλλά η δημοκρατία συνέπιπτε και με το τέλος μιας αποικιακής αυτοκρατορίας που στη διάρκεια πέντε αιώνων είχε εξαπλωθεί στην Αφρική, τη νότια Αμερική και την Ασία. Τι σήμαινε τότε να είσαι Ευρωπαίος;

Σήμαινε, πάνω απ’όλα, να ανακτήσεις την αίσθηση ότι ανήκεις σε ένα χώρο που, παρά το αιματηρό πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, παρέμενε το μεγάλο πρότυπο πολιτισμού που μπορούσε να εμπνεύσει τον υπόλοιπο κόσμο.

Η προσδοκία των Πορτογάλων να φτάσουν σε επίπεδα ανάπτυξης ανάλογα με εκείνα των Γάλλων, των Γερμανών, των Ολλανδών ή των Αγγλων ήταν πλέον θεμιτή. Η αλληλεγγύη ανάμεσα σε τόσο διαφορετικούς λαούς εξασφάλιζε τη βεβαιότητα ότι επέβαιναν όλοι στο ίδιο πλοίο, είτε προέρχονταν από τον Βορρά είτε από τον Νότο, την Ανατολή ή τη Δύση, είτε ήταν καθολικοί είτε ορθόδοξοι ή προτεστάντες, είτε ήταν φτωχοί είτε πλούσιοι.

Η ένταξη στην Ευρώπη, παρατηρεί ο πορτογάλος συγγραφέας Ζοάο Ρικάρντο Πέδρο στη Λιμπερασιόν, έφερε στην Πορτογαλία μια περίοδο μοναδικής ευημερίας.

Ακόμη κι αν τα χρήματα που προέρχονταν από κοινοτικούς πόρους χρησιμοποιούνταν συχνά για επενδύσεις που δεν υπάκουαν σε κανένα κριτήριο βιώσιμης ανάπτυξης, ακόμη κι αν δεν υπήρχε η απαραίτητη πολιτική ευφυΐα για να προσαρμοστεί και να προετοιμαστεί η χώρα για τους κλονισμούς της παγκοσμιοποίησης, η γενική αίσθηση ήταν ότι το υπάρχον χάσμα ανάμεσα στην Πορτογαλία και τις πιο πλούσιες χώρες της Ευρώπης μειωνόταν.

Η αίσθηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της το 1999, όταν η Πορτογαλία εκπλήρωσε τους όρους για να ενταχθεί στην ομάδα χωρών που θα εγκαινίαζαν το ενιαίο νόμισμα.

Το κλίμα ευφορίας έπνιγε τις λιγοστές φωνές που επισήμαιναν τους κινδύνους οικονομικής ενοποίησης με οικονομίες πολύ ισχυρότερες από την πορτογαλική.

Η ευρωπαϊκή ενοποίηση εδραιωνόταν, διευρυνόταν προς ανατολάς, και η Πορτογαλία ήταν μέρος αυτής της εξέλιξης!

Ώσπου ξέσπασε η κρίση, το 2008. Ξαφνικά, σαν να ξυπνούσαν από ένα όνειρο, οι Πορτογάλοι συνειδητοποίησαν ότι ένα ουσιαστικό μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας είχε μεταφερθεί στους γραφειοκρατικούς διαδρόμους των Βρυξελλών χωρίς να έχει προηγηθεί μια πραγματική δημόσια συζήτηση, χωρίς να έχουν κληθεί οι πολίτες να πάρουν σε θέση σε θεμελιώδεις αποφάσεις για τις ζωές τους, λες και η ευρωπαϊκή οικοδόμηση διέθετε μια μόνιμη δημοκρατική νομιμοποίηση.

Η συμμετοχή των πολιτών περιοριζόταν στο δικαίωμα να ψηφίζουν κάθε πέντε χρόνια τους εκπροσώπους τους σε ένα ευρωπαϊκό κοινοβούλιο που οι εξουσίες τους διαχέονται σε μια σύνθετη αρχιτεκτονική θεσμών οι οποίοι διαφεύγουν από την ψήφο και την κατανόηση των κοινών θνητών.

Το χειρότερο είναι ότι ενώ όλοι περίμεναν πως η ΕΕ διέθετε τους κατάλληλους μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει μια κρίση χρηματοπιστωτικού χαρακτήρα, η κρίση αποκάλυπτε τα δικά της μειονεκτήματα και προσλάμβανε έναν πολιτικό χαρακτήρα. Τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος δεν έμοιαζαν αρκετά γερά για να αντέξουν τις σεισμικές δονήσεις των χρηματοπιστωτικών συστημάτων. Και οι αδύνατοι κρίκοι εντοπίστηκαν σύντομα: η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία.

Για τους Πορτογάλους, που υπέφεραν από ένα έλλειμμα παραγωγικότητας, ένα έλλειμμα ικανότητας, ένα έλλειμμα σοβαρότητας, η Ευρώπη λειτούργησε σαν ένα είδος καθρέφτη όπου είδαν όλες τις ελλείψεις τους, όλα τα λάθη τους.

Υπάρχει εναλλακτική λύση; Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις; Πρέπει οι λαοί του Νότου να γίνουν φτωχότεροι, ώστε οι λαοί του Βορρά να μη συνεχίσουν να τους πληρώνουν; Σε αυτά τα ερωτήματα δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Αυτό που ξέρει ο Ζοάο Ρικάρντο Πέδρο είναι ότι πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο απαιτητικός απέναντι σε αυτούς που εκλέγει και τον εκπροσωπούν. Πηγή: Liberation (αναδημοσίευση από ΑΠΕ-ΜΠΕ)