ΗΠΑ: Ένα φιλόδοξο δημοσιονομικό εγχείρημα προ των πυλών

Η οικονομική πολιτική που πρόκειται να εφαρμόσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα ριζοσπαστική, συγκρινόμενη με τις πολιτικές που ακολούθησαν οι προκάτοχοί του, καθώς δίνει σημαντική έμφαση στις δημόσιες δαπάνες. Η οικονομική στρατηγική του νέου προέδρου, με κεντρικό στόχο την έξοδο της οικονομίας των ΗΠΑ από την αδράνεια που προκάλεσε η πανδημική κρίση Covid-19, στηρίζεται σε μια δέσμη μέτρων ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων (9% του ΑΕΠ), η οποία αναμένεται να εγκριθεί από τη Γερουσία, περί τα τέλη Φεβρουαρίου. Το συγκεκριμένο σχέδιο εστιάζει σε πολλούς τομείς της οικονομίας, προκειμένου να επιφέρει την επιθυμητή οικονομική ανάταξη και κοινωνική συνοχή. Οι σχεδιαζόμενες δημοσιονομικές παρεμβάσεις θα υποστηριχτούν, παράλληλα, από τη νομισματική πολιτική της ομοσπονδιακής τράπεζας (Fed), η οποία, όπως τόνισε πρόσφατα ο επικεφαλής της, δεν θα μεταβληθεί άμεσα. Η οικονομία των ΗΠΑ αντιμετωπίζει έντονες αντιξοότητες, με αποτέλεσμα η δημοσιονομική επέκταση να θεωρείται ως άκρως αναγκαία, χωρίς αυτή να αποκλείει την περαιτέρω τροφοδότηση των ελλειμμάτων.

 
Που στοχεύουν οι παρεμβάσεις

Το δημοσιονομικό πακέτο ύψους 1,9 τρισ. δολαρίων του νέου προέδρου των ΗΠΑ αποτελεί μια δέσμη παρεμβάσεων, οι κυριότερες εκ των οποίων αφορούν:

 415 δισ. δολάρια, για την άμεση καταπολέμηση της πανδημίας, την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίων και το άνοιγμα περισσότερων σχολείων με ασφάλεια, μέσα σε διάστημα 100 ημερών.

 350 δισ. δολάρια, για την κάλυψη των ελλειμμάτων σε προϋπολογισμούς Πολιτειών και τοπικών κυβερνήσεων.

 15 δισ. δολάρια, σε αεροπορικές εταιρείες που δεν προχωρούν σε αναστολή των συμβάσεων εργασίας ή σε μειώσεις αποδοχών, έως τον Σεπτέμβριο 2021. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την τρίτη οικονομική ενίσχυση που δέχονται οι αεροπορικές εταιρείες, καθώς η οικονομική δραστηριότητα που σχετίζεται με τις ταξιδιωτικές μετακινήσεις στις ΗΠΑ έχει απωλέσει περίπου 500 δισ. δολάρια, από τον περασμένο Μάρτιο που ξεκίνησε η πανδημία, ενώ οι ημερήσιες απώλειες, σύμφωνα με την U.S. Travel Association, υπολογίζονται σε 1,75 δισ. δολάρια.

 25 δισ. δολάρια, για εστιατόρια και μπαρ που πλήττονται από την πανδημία. Η επιχορήγηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη της μισθοδοσίας, του ενοικίου, των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και άλλων λειτουργικών εξόδων.

 7,25 δισ. δολάρια, για την προστασία της μισθοδοσίας μικρών επιχειρήσεων.

 422 δισ. δολάρια, μέσω άμεσης καταβολής 1.400 δολαρίων σε κάθε φορολογούμενο ή 2.800 δολάρια σε κάθε παντρεμένο ζευγάρι, συν 1.400 δολάρια για κάθε εξαρτώμενο μέλος της οικογένειάς του.

 Αύξηση των εβδομαδιαίων επιδομάτων ανεργίας, από τα 300 δολάρια που εγκρίθηκαν τον περασμένο Δεκέμβριο, σε 400 δολάρια, για το διάστημα μέχρι τον Σεπτέμβριο 2021.

 Αύξηση του ομοσπονδιακού ωριαίου κατώτατου μισθού, σε 15 δολάρια, μέχρι τον Ιούνιο 2025. Σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, προβλέπεται ότι η αύξηση του ωριαίου κατώτατου μισθού θα απομακρύνει 900.000 ανθρώπους από τη φτώχεια, 17 εκατομμύρια άτομα με χαμηλότερο μισθό θα διαπιστώσουν αύξηση των αποδοχών τους, ενώ θα χαθούν 1,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, καθώς οι εργοδότες θα αναζητήσουν τρόπους για να αντισταθμίσουν το υψηλότερο εργατικό κόστος.

 Αυξημένες επιδοτήσεις για το κόστος φροντίδας των παιδιών. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, οι περισσότεροι φορολογούμενοι μπορούν να έχουν μείωση του φόρου εισοδήματος έως και 2.000 δολάρια ανά παιδί, ενώ, με τη νέα ρύθμιση, η φορολογική μείωση αυξάνεται σε 3.000 δολάρια για κάθε παιδί ηλικίας 6-17 ετών και 3.600 δολάρια για κάθε παιδί κάτω των 6 ετών.

 20 δισ. δολάρια, για το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού.

 50 δισ. δολάρια, για την αύξηση των τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού.

Η πιο αμφιλεγόμενη παρέμβαση είναι αυτή που σχετίζεται με την άμεση καταβολή των 1.400 δολαρίων για κάθε φορολογούμενο, καθώς είναι επιπλέον των 600 δολαρίων που το Υπουργείο Οικονομικών άρχισε να αποστέλλει στους δικαιούχους τον περασμένο Δεκέμβριο και των 1.200 δολαρίων που είχαν εγκριθεί τον Μάρτιο 2020. Σύμφωνα με τους επικριτές του μέτρου, η καταβολή των 1.200 δολαρίων δεν είχε επιτυχία, καθώς δεν στόχευσε σε αυτούς που πραγματικά είχαν οικονομική ανάγκη. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τα ισχύοντα, οι πολίτες που κερδίζουν έως και 75.000 δολάρια ετησίως ή ένα παντρεμένο ζευγάρι που κερδίζει 150.000 δολάρια ετησίως δικαιούνται της οικονομικής ενίσχυσης.

 
Οι προβλέψεις για την οικονομική μεγέθυνση

Η περαιτέρω επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα ενισχύσει την οικονομική μεγέθυνση, με αποτέλεσμα η οικονομία των ΗΠΑ να ανακτήσει, από το τρίτο τρίμηνο του 2021, το χαμένο έδαφος  που προκάλεσε η πανδημία Covid-19 (Market Consensus – Bloomberg 18.02.21). Ωστόσο, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ότι η Fed δεν θα επιδιώξει να συγκρατήσει τους υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης, λόγω ενδεχόμενης υπερθέρμανσης της οικονομίας. Εφόσον επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, η ανάκαμψη θα είναι εντυπωσιακή, λόγω του σύντομου χρονικού διαστήματος. Επισημαίνεται ότι, παρά την πάροδο δέκα ετών από την οικονομική κρίση του 2008-2009, σε αρκετές προηγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης συνεχίζει να κινείται χαμηλότερα από τα επίπεδα που διαμορφωνόταν πριν από αυτή.

 
Οι επιφυλάξεις για το δημοσιονομικό εγχείρημα των ΗΠΑ

Το δημοσιονομικό πρόγραμμα των 1,9 τρισ. δολαρίων του προέδρου Biden είναι, αναμφίβολα, σημαντικά μεγάλο σε μέγεθος, ενώ προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις σε πολιτικό και ακαδημαϊκό επίπεδο για τις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει στην οικονομία. Πολλοί είναι αυτοί που ομιλούν για επιπλέον δημόσιο χρέος και κίνδυνο εμφάνισης υψηλότερου πληθωρισμού, λόγω ενδεχόμενης υπερθέρμανσης της οικονομίας. Ωστόσο, τα οικονομικά στοιχεία των τελευταίων πέντε ετών υποδηλώνουν ότι υπάρχει περιθώριο για επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, χωρίς πληθωριστικές πιέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία δεν έχει κατορθώσει να αυξήσει τον πληθωρισμό κοντά στο στόχο του 2%, παρά τη δημοσιονομική ώθηση των τελευταίων ετών.

Το ενδιαφέρον πολλών εθνικών κυβερνήσεων είναι στραμμένο στο δημοσιονομικό πρόγραμμα που θα εφαρμόσουν οι ΗΠΑ, καθώς η υλοποίησή του απαιτεί την καταφυγή στο δανεισμό και, κατά συνέπεια, την αύξηση του δημόσιου χρέους. Ωστόσο, χωρίς τις έκτακτες δαπάνες εξαιτίας της πανδημίας, το ΑΕΠ θα μειωνόταν περισσότερο και για μεγάλο διάστημα και, κατά συνέπεια, το δημόσιο χρέος θα αυξανόταν ούτως ή άλλως. Εάν το οικονομικό σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ κατορθώσει να επιφέρει υψηλότερους και πιο φιλικούς στο περιβάλλον ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, χωρίς να προκαλέσει την έξαρση του πληθωρισμού, πολλές χώρες θα αρχίσουν να αξιολογούν υπό διαφορετικό πρίσμα τις δημοσιονομικές τους δυνατότητες. Άλλωστε, η νέα υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ παρότρυνε τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ομάδας G7 να υιοθετήσουν παρόμοιες στρατηγικές για την ταχύτερη έξοδο των οικονομιών τους από την ύφεση που έχει προκαλέσει η πανδημική κρίση.

Ενδεχομένως, στην παρούσα συγκυρία θα έπρεπε να μας προβληματίζει περισσότερο η απειλή του αποπληθωρισμού και της οικονομικής ύφεσης, παρά η διόγκωση του δημοσίου χρέους.

Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank