Η αβεβαιότητα στην οικονομία εξακολουθεί να είναι υψηλή- Οι ασύμμετρες επιπτώσεις της πανδημίας
Τα νοικοκυριά γίνονται φειδωλά ως προς τις καταναλωτικές δαπάνες τους και οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε στάση αναμονής για τις επενδύσεις τους. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα παραγωγής, αγοράς και πώλησης αγαθών, παραγωγικών συντελεστών και περιουσιακών στοιχείων έχει κόστος και καθίσταται αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, σημειώνει σχετική ανάλυση της Eurobank ενώ το Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank σε ανάλυση του κλάδου της μεταποίησης, αναφέρει ότι όπως και οι περισσότεροι κλάδοι της Ελληνικής Οικονομίας, ήδη υφίσταται τα αρνητικά αποτελέσματα της απότομης πτώσης της εσωτερικής και εξωτερικής ζήτησης κατά τους τελευταίους μήνες, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του COVID-19. Η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη βαρύτητα για την εκτίμηση του βάθους της ύφεσης της Ελληνικής Οικονομίας το 2020, αφού η μεταποίηση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς κλάδους. Αντιπροσωπεύει το 10,8% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), προσφέρει σχεδόν το 10%των θέσεων εργασίας και κατέχει υψηλό μερίδιο στις εξαγωγές της χώρας. Αναλυτικά οι αναλύσεις των τραπεζών:
Alpha Bank:Παραγωγή, επιχειρηματικές προσδοκίες και εξαγωγικές επιδόσεις της μεταποίησης: Οι ασύμμετρες επιπτώσεις της πανδημίας
Ο κλάδος της μεταποίησης, όπως και οι περισσότεροι κλάδοι της Ελληνικής Οικονομίας, ήδη υφίσταται τα αρνητικά αποτελέσματα της απότομης πτώσης της εσωτερικής και εξωτερικής ζήτησης κατά τους τελευταίους μήνες, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του COVID-19. Η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη βαρύτητα για την εκτίμηση του βάθους της ύφεσης της Ελληνικής Οικονομίας το 2020, αφού η μεταποίηση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς κλάδους. Αντιπροσωπεύει το 10,8% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), προσφέρει σχεδόν το 10%των θέσεων εργασίας και κατέχει υψηλό μερίδιο στις εξαγωγές της χώρας μας[i]. Ο αρνητικός αντίκτυπος αποτυπώνεται στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑT (Γράφημα 1 – βλέπε info 1). Ο ρυθμός μεταβολής της μεταποιητικής παραγωγής από 1,8%, σε ετήσια βάση, τον Μάρτιο του 2020, εισήλθε σε έντονα αρνητικό έδαφος τον Απρίλιο και τον Μάιο, καθώς διαμορφώθηκε σε-11,7% και -8,4%, αντίστοιχα. Ωστόσο, θετική ένδειξη για την παραγωγή των επόμενων μηνών αποτελεί η ανάκαμψη του Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) τον Ιούνιο, μετά τη βύθιση που υπέστη κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, που αντανακλά ελαφρά βελτίωση των επιχειρηματικών συνθηκών, αν και παραμένει κάτω από το όριο των 50 μονάδων (φάση συρρίκνωσης της παραγωγής). Στο παρόν Δελτίο, εξετάζουμε (α) την ασυμμετρία των επιπτώσεων της πανδημίας μεταξύ των υποκλάδων της μεταποίησης, (β) τη δυναμική των επιχειρηματικών προσδοκιών, όσον αφορά στην εξέλιξη της παραγωγής τους προσεχείς μήνες, στη συσσώρευση των αποθεμάτων και στο ύψος των προσδοκώμενων παραγγελιών, και τέλος, (γ) την πορεία της ζήτησης από το εξωτερικό.
Ένα τυπικό χαρακτηριστικό της δυσμενούς επίδρασης κάθε οικονομικής κρίσης και ιδιαίτερα της τρέχουσας, που φέρει χαρακτηριστικά υγειονομικής φύσης, είναι η έντονη ασυμμετρία των ζημιών που υπέστησαν οι επιμέρους κλάδοι της μεταποίησης (Γράφημα 2). Κλάδοι που παράγουν βασικά αγαθά (π.χ. φάρμακα χαρτοποιία, παράγωγα πετρελαίου) παρέμειναν ανθεκτικοί, καταγράφοντας θετικούς ετήσιους ρυθμούς μεταβολής, κατά μέσο όρο, στο τρίμηνο Μαρτίου-Μαΐου 2020, ή σημείωσαν χαμηλό αρνητικό ρυθμό, όπως τα τρόφιμα. Επιπλέον η παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων, σημείωσε άνοδο κατά 1,7%, η οποία πιθανότατα συνδέεται με την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών μέσων κατά τη διάρκεια του lockdown, ιδιαίτερα για επαγγελματικούς σκοπούς (π.χ. αύξηση της τηλεργασίας, διεξαγωγή online μαθημάτων κ.λπ.). Αντίθετα, κλάδοι που παράγουν προϊόντα υψηλότερης ελαστικότητας ζήτησης, όπως η ποτοποιία, τα μη μεταλλικά ορυκτά και η κατασκευή μηχανημάτων, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση.
Σύμφωνα με πρόσφατες διεθνείς έρευνες[ii], η ανάκαμψη των κλάδων που επλήγησαν περισσότερο, εκτιμάται ότι θα είναι σταδιακή και μερική από το επόμενο έτος, ενώ των κλάδων που επλήγησαν λιγότερο θα είναι ταχύτερη και μάλιστα ενδεχομένως να λάβει χώρα εντός του τρέχοντος έτους,εάν δεν υπάρξει ισχυρό δεύτερο κύμα πανδημίας. Το μέγεθος της αρνητικής επίδρασης στον κάθε κλάδο θα εξαρτηθεί από τη φύση του προϊόντος που παράγει, ή της υπηρεσίας που προσφέρει, αλλά και από το βαθμό στον οποίο είναι ενσωματωμένος στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Σε διεθνές επίπεδο, για παράδειγμα, αναμένεται ότι η κλωστοϋφαντουργία και η βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων θα υποστούν αξιοσημείωτο πλήγμα σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ), κερδών και απασχόλησης, ενώ η βιομηχανία χημικών και πλαστικών αναμένεται να ανακάμψει με ταχύτερο ρυθμό.
Όπως αναμενόταν οι επιχειρηματικές προσδοκίες στη βιομηχανία επιδεινώθηκαν σημαντικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της DG-ECFIN της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο σχετικός δείκτης υποχώρησε το τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου, δηλαδή κατά τη διάρκεια ισχύος αλλά και σταδιακής άρσης των μέτρων περιορισμού της δραστηριότητας σε αρκετούς κλάδους της οικονομίας, λόγω της πανδημίας. Συγκεκριμένα, τον Μάιο και τον Ιούνιο, διαμορφώθηκε στις -15 και -18 μονάδες αντίστοιχα, σημειώνοντας τις χαμηλότερες επιδόσεις που έχουν καταγραφεί από το φθινόπωρο του 2015 (Οκτώβριος 2015: -20 μονάδες, Νοέμβριος 2015: -17 μονάδες). Όπως παρατηρείται στο Γράφημα 3, όπου απεικονίζονται οι μηνιαίες μεταβολές του εν λόγω δείκτη και των συνιστωσών του, ο κύριος παράγοντας που οδήγησε σε επιδείνωση των προβλέψεων των επιχειρηματιών του βιομηχανικού τομέα τον Απρίλιο, ήταν οι προβλέψεις για την εξέλιξη της παραγωγής τους επόμενους 3-4 μήνες. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) που πραγματοποιήθηκε στο τέλος Μαρτίου, η καθημερινή λειτουργία των επιχειρήσεων του κλάδου επηρεάστηκε σημαντικά από την πανδημία, καθώς πάνω από το 25% δήλωσε ότι ανέστειλε τη λειτουργία του, ενώ τα 2/3 των επιχειρήσεων απάντησαν ότι το 30% του προσωπικού της παραγωγής απουσίαζε από την εργασία του. Τον Μάιο και τον Ιούνιο, η συνιστώσα που κυρίως οδήγησε σε περαιτέρω επιδείνωση των προσδοκιών ήταν οι εκτιμήσεις για το επίπεδο των παραγγελιών και την τρέχουσα ζήτηση, ενώ, αναμενόταν ότι θα σημειωθεί συσσώρευση αποθεμάτων. Τον Ιούνιο, ωστόσο, οι προβλέψεις για την εξέλιξη της παραγωγής τους επόμενους μήνες ελαφρώς ανέκαμψαν (+8 μονάδες), εξέλιξη που συμβαδίζει και με τη βελτίωση του δείκτη PMI.
Ο κλάδος της μεταποίησης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή πορεία της Ελληνικής Οικονομίας την τριετία 2017-2019, μεταξύ άλλων, λόγω του έντονου εξαγωγικού προσανατολισμού του. Ωστόσο, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, Ιούνιος 2020), λόγω της πανδημίας και των μέτρων που ελήφθησαν για τον περιορισμό της εξάπλωσής της, «οι δυσχέρειες στις εισαγωγικές και εξαγωγικές διαδικασίες και ο περιορισμός ή/και η αναβολή της ζήτησης για βιομηχανικά προϊόντα, επηρέασαν τη μεταποίηση και ιδιαίτερα τους κλάδους που είναι περισσότερο ενσωματωμένοι στις διεθνείς αλυσίδες αξίας». Οι εξαγωγές, όπως παρατηρείται στο Γράφημα 4, σημείωσαν ραγδαία ετήσια πτώση, ήδη από τον πρώτο μήνα ισχύος των περιοριστικών μέτρων, δηλαδή τον Μάρτιο (-11,8%). Ο ρυθμός μείωσης των εξαγωγών επιταχύνθηκε τους επόμενους δύο μήνες, καθώς διαμορφώθηκε τον Απρίλιο σε 29% και τον Μάιο σε 32,7%, σε ετήσια βάση. Σημαντική πτώση κατέγραψαν σταδιακά και οι προσδοκίες για τις εξαγωγές τους προσεχείς μήνες, σύμφωνα με τους επιχειρηματίες της βιομηχανίας, με το σχετικό δείκτη να διαμορφώνεται στις -8 μονάδες τον Μάιο, από 32 μονάδες τον Φεβρουάριο (Γράφημα 4). Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τον Ιούνιο ο εν λόγω δείκτης επέστρεψε σε θετικό έδαφος (5 μονάδες), σηματοδοτώντας τη σχετική αισιοδοξία των επιχειρηματιών του τομέα, αναφορικά με την ανάκαμψη των εξαγωγών το επόμενο χρονικό διάστημα. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι η συνολική απώλεια που θα καταγράψει ο κλάδος της μεταποίησης το 2020, σε όρους ΑΠΑ θα ανέλθει σε 3,45%[iii]. Σε μικρότερο βαθμό φαίνεται ότι θα επηρεαστεί ο κλάδος των τροφίμων, ενώ για τον κλάδο παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων προβλέπεται αύξηση της παραγωγής.
Info 1
Eurobank: Το σταδιακό άνοιγμα της οικονομίας οδηγεί σε τεχνική ανάκαμψη, ωστόσο όσο παραμένει η αβεβαιότητα τα βήματα θα είναι αργά
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα έπειτα από τη μεγάλη μηνιαία πτώση που σημείωσε τον Απρίλιο 2020 (-8,5% MoM) ενισχύθηκε οριακά κατά 0,9% MoM τον Μάιο 2020. Ο αντίστοιχος δείκτης στη μεταποίηση, δηλαδή στον τομέα που συνεισέφερε το 73,9% του συνόλου της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που παρήχθη στη βιομηχανία το 2019 (85,5% στην Ευρωζώνη), κατέγραψε αύξηση 3,6% ΜοΜ από μείωση -12,6% τον Απρίλιο 2020. Στα προαναφερθέντα θετικά αποτελέσματα του Μαΐου 2020 συνέβαλε η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων που εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19.
Παρόμοιες μεταβολές σε ποιοτικούς όρους σημειώθηκαν στις περισσότερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 κρατών μελών (ΕΕ-27). Για παράδειγμα στην Ευρωζώνη, έπειτα από δύο μήνες ισχυρών πιέσεων με τον δείκτη βιομηχανικής παραγωγής να συρρικνώνεται κατά -11,8% MoM και -18,2% MoM τον Μάρτιο και τον Απρίλιο 2020 αντίστοιχα, τον Μάιο 2020 σημειώθηκε αύξηση 12,4% MoM. Ωστόσο, η εν λόγω επίδοση δεν ήταν ικανή για να αντισταθμίσει τη σωρευτική μείωση του διμήνου Μαρτίου-Απριλίου 2020. Όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 1 ( βλέπε info 2), οι απώλειες σε όρους βιομηχανικής παραγωγής για την πλειοψηφία των οικονομιών της ΕΕ-27 παρέμειναν υψηλές τον Μάιο 2020 σε σύγκριση με τα προ κορωνοϊού COVID-19 επίπεδα (μέσος όρος Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου 2020). Στην ελληνική οικονομία διαμορφώθηκαν στο -7,7%, αρκετά χαμηλότερα σε σχέση με την Ευρωζώνη (-18,9%) ή την ΕΕ-27 (-18,7%).
Η δημοσίευση των στοιχείων για τον δείκτη βιομηχανικής παραγωγής στην Ελλάδα τον Ιούνιο 2020 είναι προγραμματισμένη για τις 7/8/2020. Εντούτοις, ήδη γνωρίζουμε τις τιμές που έλαβαν τον Ιούνιο 2020, 1ον ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών PMI μεταποίησης (πηγή: IHS Markit) και 2ον ο βαθμός χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού στη βιομηχανία (πηγή: ΤτΕ, ΙΟΒΕ). Ο πρώτος, μετά την απότομη μείωση που κατέγραψε το δίμηνο Μαρτίου – Απριλίου 2020 (από 56,2 μονάδες τον Φεβρουάριο 2020 στις 29,5 τον Απρίλιο 2020), ενισχύθηκε για 2ο συνεχή μήνα τον Ιούνιο 2020 και διαμορφώθηκε στις 49,4 μονάδες, οριακά χαμηλότερα από το φράγμα επέκτασης – συρρίκνωσης των 50 μονάδων. Ο δεύτερος, αυξήθηκε ελαφρά στο 65,9% από 64,8% τον Μάιο 2020, δηλαδή ενισχύθηκε έστω και οριακά ο βαθμός χρήσης του παραγωγικού συντελεστή του φυσικού κεφαλαίου. Παρά ταύτα, όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 2, για το σύνολο του 2ου τριμήνου 2020 ο βαθμός χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού στη βιομηχανία μειώθηκε απότομα σε τριμηνιαία βάση κατά -7,5% ή -6,5% σε σύγκριση με την ετήσια τάση. Αυτό αναμένεται να αποτυπωθεί στα στοιχεία του πραγματικού ΑΕΠ του 2ου τριμήνου 2020.
Οι προαναφερθείσες μηνιαίες παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι τον Ιούνιο 2020 συνεχίστηκε η σταδιακή ομαλοποίηση στον κλάδο της βιομηχανίας (όπως σταδιακή ήταν και η άρση των περιοριστικών μέτρων), δηλαδή είναι συμβατές με το σενάριο επιβράδυνσης της ύφεσης στο τέλος του 2ου τρίμηνου 2020. Το ίδιο δύναται να ισχύει και για το λιανικό εμπόριο, καθότι ο σχετικός δείκτης εμπιστοσύνης (πηγή: ΙΟΒΕ και Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ανέκαμψε στις -6,2 μονάδες τον Ιούνιο 2020 από -22,4 τον Μάιο 2020. Αν και στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας η τελευταία διαθέσιμη παρατήρηση για τον δείκτη όγκου στο λιανικό εμπόριο είναι αυτή του Απριλίου 2020 (-25,5% MoM, επόμενη δημοσίευση στις 31/7/2020), οι αντίστοιχοι δημοσιευθέντες δείκτες για το σύνολο των χωρών της ΕΕ-27 ανέκαμψαν τον Μάιο 2020. Για παράδειγμα στην Ευρωζώνη (ΕΕ-27) με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων και του ελεγχόμενου ανοίγματος των οικονομιών ο όγκος των πωλήσεων στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε σε μηνιαία βάση κατά 17,8% (16,4% ΜοΜ στην ΕΕ-27) από συρρίκνωση -12,1% MoM (-11,4% MoM στην ΕΕ-27) και -10,6% MoM (-9,8% ΜοΜ στην ΕΕ-27) τον Απρίλιο και τον Μάρτιο 2020 αντίστοιχα.
Ωστόσο ένα ποσοστό των θετικών μηνιαίων μεταβολών που παρατηρούμε στους τρέχοντες δείκτες οικονομικής συγκυρίας και προσδοκιών είναι αμιγώς τεχνικό-μηχανικό. Το επίπεδο παραγωγής μιας ανοιχτής επιχείρησης είναι υψηλότερο ή ίσο με το αντίστοιχο μιας κλειστής επιχείρησης (δεν ισχύει το ίδιο για τις ζημίες). Η προγραμματισμένη κατανάλωση αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών που αναβλήθηκε λόγω των περιοριστικών μέτρων είναι αναμενόμενο να πραγματοποιηθεί (σε ένα ποσοστό) με το σταδιακό άνοιγμα της οικονομίας. Το εν λόγω φαινόμενο σταδιακά θα φθίνει και κάποια στιγμή θα μηδενιστεί. Καθώς θα μειώνονται οι περιορισμοί ως προς τη λειτουργία των επιχειρήσεων και την κυκλοφορία των νοικοκυριών, οι αποφάσεις των εν λόγω φορέων θα εξαρτώνται ξανά κατά βάση από τους οικονομικούς περιορισμούς. Δηλαδή, με δεδομένες τις προτιμήσεις τους, οι αποφάσεις των νοικοκυριών για το πόσο θα καταναλώσουν ή των επιχειρήσεων για το πόσο θα επενδύσουν, θα εξαρτώνται από την πορεία μεταβλητών όπως το διαθέσιμο εισόδημα, η απασχόληση, ο πλούτος, τα κέρδη και οι ταμειακές ροές καθώς και από τις προσδοκίες που θα σχηματίσουν για την μελλοντική εξέλιξη αυτών των μεταβλητών.
Με δεδομένο ότι το τοπίο στο μέτωπο της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 παραμένει ομιχλώδες (βέβαια η γνώση των επιστημόνων έχει αυξηθεί σημαντικά), η αβεβαιότητα στην οικονομία εξακολουθεί να είναι υψηλή. Αυτό το στοιχείο από μόνο του βάζει ένα εμπόδιο στην πορεία ανάκαμψης των οικονομιών από το 3ο τρίμηνο 2020 και έπειτα. Τα νοικοκυριά γίνονται φειδωλά ως προς τις καταναλωτικές δαπάνες τους και οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε στάση αναμονής για τις επενδύσεις τους. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα παραγωγής, αγοράς και πώλησης αγαθών, παραγωγικών συντελεστών και περιουσιακών στοιχείων έχει κόστος και καθίσταται αναγκαία για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
Info 2
[i]Το 67,2% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της χώρας το 2017 πραγματοποιήθηκε από επιχειρήσεις των τομέων οικονομικής δραστηριότητας «Μεταποίησης, Παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού, Παροχής νερού, επεξεργασίας λυμάτων, διαχείρισης αποβλήτων και δραστηριοτήτων εξυγίανσης και Ορυχείων και λατομείων», ΕΛΣΤΑΤ, Στατιστικές Διεθνούς Εμπορίου Αγαθών κατά Επαγγελματικά Χαρακτηριστικά, Έτος 2017.
[ii]United Nations: “Coronavirus: the economic impact”, 10 July 2020, McKinsey: “The Great Acceleration”, 14 July 2020
[iii] Μεταξύ των βασικών μεθοδολογικών υποθέσεων της εν λόγω άσκησης, είναι ότι μετά το τέλος της περιόδου επαναφοράς (post-lockdown period), όλοι οι κλάδοι της οικονομίας πλην αυτών που συνδέονται άμεσα με την τουριστική δραστηριότητα (εστίαση και καταλύματα) επανέρχονται στο επίπεδο δραστηριότητας του 2019 (Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, Ιούνιος 2020, Πλαίσιο IV.2, “Το οικονομικό κόστος, σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, από την αναστολή της δραστηριότητας (lockdown) λόγω της πανδημίας, σελ. 116-121).
