Η Θερμοκηπιακή Γεωργία εκτός εδάφους στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προοπτικές
Το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) παρουσίασε στις 19 Ιουνίου 2025 μια νέα μελέτη με τίτλο «Η Θερμοκηπιακή Γεωργία Εκτός Εδάφους στην Ελλάδα Προκλήσεις, προοπτικές και οι περιπτώσεις της Στερεάς και Βόρειας Ελλάδας». Η μελέτη αυτή, η οποία εκπονήθηκε με την υποστήριξη του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Στερεάς Ελλάδος, της Τράπεζας Πειραιώς και της Intelligent Green Crops S.A., υπογραμμίζει τα σημαντικά πλεονεκτήματα της θερμοκηπιακής γεωργίας εκτός εδάφους (ΘΓΕΕ), με έμφαση στις υδροπονικές καλλιέργειες, για την ενίσχυση της εγχώριας αγροτικής παραγωγής και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Προκλήσεις στην παραδοσιακή γεωργία και η λύση της ΘΓΕΕ
Η παραδοσιακή υπαίθρια γεωργία αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή (ισχυρές βροχοπτώσεις, υψηλές θερμοκρασίες), τα οποία θέτουν σε κίνδυνο μεγάλο μέρος της γεωργικής παραγωγής. Σε αυτό το απαιτητικό περιβάλλον, η θερμοκηπιακή γεωργία μπορεί να θωρακίσει την αγροτική παραγωγή και να βελτιώσει δραστικά την παραγωγικότητα μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών και μεθόδων.
Χαρακτηριστικό είναι ότι η υδροπονία, αν και καλύπτει μόλις το 2% των θερμοκηπιακών εκτάσεων, συνεισφέρει ήδη στο 8% της εγχώριας παραγωγής κηπευτικών, με ισχυρές προοπτικές επέκτασης. Ωστόσο, υπάρχει σημαντικό έλλειμμα παραγωγικότητας σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. Για παράδειγμα, η μέση στρεμματική απόδοση στο μαρούλι σε θερμοκήπια στην Πολωνία είναι 4,9 φορές υψηλότερη από την αντίστοιχη στην Ελλάδα, στην ντομάτα 4,3 φορές μεγαλύτερη στην Πολωνία, ενώ στο αγγούρι 8,8 φορές μεγαλύτερη στην Ολλανδία.
Το Εθνικό Πρόγραμμα για την ανάπτυξη των καλλιεργειών θερμοκηπίου, ύψους 600 εκατ. ευρώ, στοχεύει στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής, στην εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Πλεονεκτήματα και αδυναμίες της υδροπονίας
Η μελέτη του ΙΟΒΕ αναδεικνύει τα βασικά πλεονεκτήματα της υδροπονίας:
- Αυξημένη παραγωγικότητα
- Περιβαλλοντική βιωσιμότητα: Εξοικονόμηση νερού (έως 90%), δραστική μείωση χρήσης αγροχημικών, αποφυγή μόλυνσης υπογείων υδάτων, κυκλικότητα
- Προστασία καλλιεργειών από ακραίες καιρικές συνθήκες και ασθένειες
- Ευελιξία: Δυνατότητα παραγωγής σε αστικές και μη παραγωγικές περιοχές, και καλλιέργεια εκτός εποχής
Ωστόσο, εντοπίζονται και σημαντικές προκλήσεις:
- Υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης για εξοπλισμό και υποδομές
- Υψηλές ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και αυτοματισμούς
- Ανάγκη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού
- Δυσκολία για μικρούς παραγωγούς με χαμηλή οικονομική δυνατότητα
Κύριες διαπιστώσεις και προτάσεις πολιτικής
Η μελέτη του ΙΟΒΕ αναδεικνύει μια σειρά από κρίσιμες διαπιστώσεις:
- Ο τομέας των κηπευτικών αποτελεί σημαντικό πυλώνα της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, με υψηλή προστιθέμενη αξία και ισχυρή σύνδεση με τη διατροφική αυτάρκεια και τις εξαγωγές.
- Η υπαίθρια παραγωγή κηπευτικών ακολουθεί φθίνουσα πορεία, εντείνοντας την ανάγκη στροφής προς πιο αποδοτικά και ανθεκτικά παραγωγικά συστήματα.
- Η παραγωγικότητα των ελληνικών θερμοκηπίων υπολείπεται σημαντικά εκείνης των θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας σε άλλες χώρες της Ε.Ε., κυρίως λόγω περιορισμένης αξιοποίησης τεχνολογικών λύσεων.
- Το εξωτερικό εμπόριο κηπευτικών παρουσιάζει υστέρηση, με χαμηλές εξαγωγές και αυξανόμενες εισαγωγές.
- Υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης της θερμοκηπιακής γεωργίας στην Ελλάδα μέσω του εκσυγχρονισμού των υποδομών και της τεχνολογικής αναβάθμισης.
- Το Εθνικό Πρόγραμμα Εκσυγχρονισμού και Ανάπτυξης Θερμοκηπίων θα έχει καταλυτικό ρόλο, προσφέροντας χρηματοδότηση και θεσμική στήριξη.Σε ένα σενάριο ανάπτυξης 5.000 στρεμμάτων υδροπονικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας (από περίπου 1.350 στρέμματα σήμερα), η συνολική συμβολή της ΘΓΕΕ στο ΑΕΠ και την απασχόληση της ελληνικής οικονομίας μπορεί να φτάσει τα 395 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ θα μπορούσαν να υποστηριχθούν 10.202 θέσεις εργασίας ετησίως, ιδίως στην περιφέρεια.
Η μελέτη καταλήγει σε προτάσεις πολιτικής για την ταχύτερη ενσωμάτωση των νέων μεθόδων παραγωγής στον αγροτικό τομέα:
- Σχέδιο ανάπτυξης ΘΓΕΕ: Συμπληρωματικά στον υφιστάμενο σχεδιασμό, με μέριμνα για ειδική εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού και παροχή επαρκών οικονομικών κινήτρων.
- Χρηματοδότηση: Αξιοποίηση πόρων και μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου για επιχορηγήσεις άνω των 500 χιλ. ευρώ, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση ιδιωτικών και δανειακών κεφαλαίων.
- Ενέργεια: Εξασφάλιση προτεραιότητας σύνδεσης των μονάδων ΑΠΕ των θερμοκηπίων στο δίκτυο ηλεκτρισμού για αυτοκατανάλωση, και αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων της χώρας.
- Ανθρώπινο δυναμικό: Ενίσχυση των διασυνδέσεων των Γεωπονικών σχολών με τις επιχειρήσεις ΘΓΕΕ για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και την εισαγωγή καινοτομιών.Συμπερασματικά, η μελέτη του ΙΟΒΕ αναδεικνύει τη θερμοκηπιακή γεωργία εκτός εδάφους ως ένα κρίσιμο εργαλείο για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, προσφέροντας λύσεις στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και ενισχύοντας την παραγωγικότητα, την εξωστρέφεια και τη βιωσιμότητα του αγροτικού τομέα. Η επιτυχής εφαρμογή των προτεινόμενων πολιτικών θα είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση ενός νέου, δυναμικού μέλλοντος για την ελληνική παραγωγή.
Η μελέτη είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύνδεσμο:
mywaypress.gr – Για προσεκτικούς αναγνώστες
