Η κινητικότητα των ταλέντων βασικό συστατικό της οικονομικής ανάπτυξης
Του κ.Κωνσταντίνου Μυλωνά, Country Manager, Adecco Greece
«Ο όμιλος Adecco για 3η συνεχή χρονιά πραγματοποίησε μελέτη και παρουσίασε τον Παγκόσμιο Δείκτη Ανταγωνιστικότητας Ταλέντων (Global Talent Competitive Index, GTCI) που κατατάσσει τις χώρες ως προς την ανταγωνιστικότητά τους όσον αφορά στην ανάπτυξη, προσέλκυση και διατήρηση ταλαντούχων εργαζομένων. Πρόκειται για μια ετήσια μελέτη βασισμένη σε έρευνα που πραγματοποιείται από το INSEAD σε συνεργασία με τον Όμιλο Adecco και το Human Capital Leadership Institute στη Σιγκαπούρη (HCLI).
Η μελέτη φέτος επικεντρώθηκε στην «Προσέλκυση Ταλέντων» και τη «Διεθνή Κινητικότητα» που φαίνεται να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την οικονομική ευημερία, καθώς χάρη σε αυτές καλύπτονται ελλείψεις δεξιοτήτων χωρών και επιχειρήσεων αξιοποιώντας καινοτόμους ανθρώπους από ολόκληρο τον κόσμο. Οι δέκα χώρες που κατέλαβαν τις πρώτες θέσεις της κατάταξης είναι όλες χώρες που ενθαρρύνουν την κινητικότητα ταλέντων.
Θέση στον Δείκτη GTCI
H Ελλάδα κατατάσσεται στη 49η θέση στον Δείκτη GTCI που συγκεντρώνει στοιχεία από 109 χώρες (Πίνακας 1). Διατηρεί σχετικά καλή θέση στην κατάταξη στον πυλώνα της ‘Διατήρησης’. Αντίθετα, υστερεί όσον αφορά στην ‘Προσέλκυση’ παγκόσμιων ταλέντων.
Σύγκριση με τις διάφορες ομάδες χωρών
Η Ελλάδα ανήκει στην περιοχή της Ευρώπης και έχει χαρακτηριστεί ως μία χώρα Υψηλού Εισοδήματος- (βλέπε INFO). Η σχετική κατάταξή της είναι κακή εντός της ομάδας εισοδήματος (μόνο το 9% των χωρών σε αυτή την ομάδα κατατάσσονται χαμηλότερα, όπως φαίνεται στον Πίνακα 2), καθώς και εντός της περιοχής της (μόνο το 19% των χωρών της ομάδας έχουν χαμηλότερη κατάταξη).
Σε σύγκριση με άλλες περιοχές πέρα από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, η Ελλάδα κατέχει καλύτερη θέση, ιδιαίτερα συγκριτικά με τις περιφέρειες που αποτελούνται κυρίως από αναδυόμενες αγορές: ξεπερνά όλες τις χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ασίας (συγκεκριμένα το 100% των χωρών έχουν χαμηλότερη κατάταξη) και επίσης της Υποσαχάριας Αφρικής. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές χώρες τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Ασία, που έχουν καλύτερες επιδόσεις.
Η Ομάδα των ανταγωνιστών
Ως «Ομάδα ανταγωνιστών» της Ελλάδας ορίζονται οι χώρες του δείγματος GTCI που βρίσκονται στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη. Αυτή η ομάδα αποτελείται από 12 χώρες. Ο Πίνακας 3 συγκρίνει τις επιδόσεις τους στον δείκτη GTCI σε σχέση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το μέγεθος του πληθυσμού τους.
Με βάση το επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το μέγεθος του πληθυσμού της χώρας, η Πορτογαλία είναι ίσως ο πλησιέστερος ανταγωνιστής (έχει υψηλότερη βαθμολογία από την Ελλάδα στον Δείκτη GTCI). Η επίδοση της Ελλάδας στον δείκτη GTCI είναι χαμηλότερη από τις περισσότερες χώρες αυτής της ομάδας, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων με χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Απόδοση με βάση τους Πυλώνες
Με εξαίρεση τον πυλώνα ‘Διατήρησης’, η Ελλάδα γενικότερα αποδίδει κάτω του μέσου όρου της ομάδας του εισοδήματος και της περιοχής της σε όλους τους πυλώνες (Πίνακας 4).
Μεγάλο μειονέκτημα της Ελλάδας σε σχέση με τις κορυφαίες χώρες παρατηρείται στον πυλώνα ‘Προσέλκυση’ (Πίνακας 5). Η Ελλάδα δεν έχει καλή απόδοση ούτε από άποψη ‘Ενεργοποίησης’. Όλα αυτά σημαίνουν ότι δυσκολεύεται ιδιαίτερα να δημιουργήσει μία ανταγωνιστική δεξαμενή ταλέντων. Υπάρχει αρκετός χώρος βελτίωσης στον τομέα των ‘Επαγγελματικών δεξιοτήτων’. Ευρωπαϊκά κράτη που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις στον δείκτη όπως η Ελβετία ή η Δανία θα μπορούσαν να προσφέρουν καλές πρακτικές για το πώς μπορεί να βελτιωθεί το κανονιστικό τοπίο και η αγορά (δηλαδή ο πυλώνας ‘Ενεργοποίηση’).
Εξωστρέφεια και Προσέλκυση Ταλέντων
Η διεθνής κινητικότητα των ειδικευμένων εργαζομένων περιλαμβάνει δύο τάσεις: (i) την προσέλκυση ταλέντων – δηλαδή τον παράγοντα έλξης και (ii) τη διατήρηση ταλέντων. Οι τρεις υπο-πυλώνες του δείκτη GTCI δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη μέτρηση αυτών των τάσεων: Η Εξωστρέφεια μετρά τον βαθμό στον οποίο οι χώρες προσελκύουν ξένες επιχειρήσεις και ανθρώπους μέσω της διεθνούς μετανάστευσης. Οι υπο-πυλώνες Αειφορίας και Τρόπου Ζωής μετρούν από κοινού το βιοτικό επίπεδο που παρακινεί τους ανθρώπους να ζουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Ο πρώτος υπο-πυλώνας επικεντρώνεται στις αμοιβές, το φορολογικό και συνταξιοδοτικό σύστημα και τα άλλα οφέλη που σχετίζονται με την εργασία. Ο δεύτερος υπο-πυλώνας αναφέρεται σε θέματα όπως το περιβάλλον, η υγιεινή και η ασφάλεια. Η επιτυχία αυτών των παραγόντων, σε συνδυασμό με τον πυλώνα της ‘Ανάπτυξης’, αντικατοπτρίζεται στην τελική δεξαμενή ταλέντων και δεξιοτήτων που διαθέτει η χώρα (π.χ. τεχνικά επαγγέλματα, εργαζόμενοι με γνώσεις, κ.λπ.) και στο πώς αυτή η ομάδα των ανθρώπων ενισχύει την παραγωγικότητα, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Η Ελλάδα δεν έχει καλή απόδοση στον πυλώνα της ‘Προσέλκυσης’, ιδίως στον υπο-πυλώνα της ‘Εξωστρέφειας’, την ικανότητά της να προσελκύει ξένες επιχειρήσεις και ανθρώπους μέσω της διεθνούς μετανάστευσης. Οι ξένες επιχειρήσεις δεν είναι τόσες πολλές όσες σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες και υπάρχουν λίγες Ξένες Άμεσες Επενδύσεις και άρα περιορισμένη μεταφορά τεχνολογίας. Μολονότι η Ελλάδα διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό διεθνών φοιτητών, λίγοι παραμένουν και καινοτομούν στη χώρα (έτσι σπάνια παρατηρείται το φαινόμενο της «προσέλκυσης ταλέντων»). Όσον αφορά στην Εξωστρέφεια, η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει καλές πρακτικές των παγκόσμιων ηγετών (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σιγκαπούρη, Λουξεμβούργο, κ.λπ.), αλλά και ορισμένων χωρών που ανήκουν στην «ομάδα ανταγωνιστών» της χώρας και διαθέτουν πιο ανοικτές οικονομίες, όπως η Ισπανία ή η Τσεχική Δημοκρατία. Η προσέλκυση ταλέντων από το εξωτερικό θα βοηθήσει την Ελλάδα στην προσπάθειά της να ξεπεράσει τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης και να επανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της στην παγκόσμια σκηνή. Η Ελλάδα έχει σχετικά καλύτερη απόδοση στις παραμέτρους που αφορούν στον ‘Τρόπο Ζωής’ και την ‘Αειφορία’, που ανήκουν στον πυλώνα της ‘Διατήρησης’.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή έντονης κινητικότητας των «χρυσών μυαλών»: τα ταλέντα παρουσιάζουν αυξανόμενη κινητικότητα και η κινητικότητα γίνεται μέρος της ανάπτυξης ταλέντων. Μια κοντόφθαλμη άποψη περί «κόστους της μετανάστευσης» πρέπει να αντισταθμίζεται από μία στοιχειοθετημένη άποψη που διαφοροποιεί τη μετανάστευση ατόμων με χαμηλό βαθμό εξειδίκευσης από εκείνη ατόμων με υψηλό βαθμό εξειδίκευσης και από μια πιο μακροπρόθεσμη αξιολόγηση σχετικά με τα οφέλη της διεθνούς κινητικότητας όσων διαθέτουν υψηλές δεξιότητες. Για την προσέλκυση των καλύτερων ταλέντων είναι απαραίτητο χώρες και επιχειρηματικός κόσμος να υιοθετήσουν τις καλές πρακτικές των μεγαλύτερων «παικτών» παγκοσμίως.
Σε εθνικό επίπεδο, οι χώρες πρέπει να γίνουν πιο αποτελεσματικές στη διαχείριση της αναδυόμενης νέας δυναμικής της κινητικότητας των «χρυσών μυαλών»:
- Οι χώρες δεν πρέπει να θεωρούν δεδομένο ότι το καλύτερο ταλέντο θα έρθει απλά μέσω επιλεκτικών μεταναστευτικών πολιτικών. Το ταλέντο έλκεται από την ύπαρξη ευκαιριών, οι οποίες προκύπτουν από καλά αναπτυγμένες ομάδες και δίκτυα γνώσης και από καλές πρακτικές διοίκησης και ηγεσίας εντός των οργανισμών – που ευνοούν την ανάπτυξη και την απόδοση των εργαζομένων.
- Η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο για την προσέλκυση νέων ανθρώπων με μεγάλες δυνατότητες από όλο τον κόσμο. Αυτό απαιτεί τη δημιουργία ενός αξιοκρατικού συστήματος επιβράβευσης πανεπιστημιακών επιστημονικών επιτευγμάτων για τους καθηγητές και μια αυστηρή αλλά δίκαιη διαδικασία εισαγωγής των φοιτητών, που θα προσελκύσουν τόσο τους φοιτητές όσο και τους ερευνητές από το εξωτερικό.
- Οι πόλεις μπορούν να διαφοροποιηθούν μέσω αξιοποίησης τοπικών δυνατοτήτων – και της προβολής αυτών των δυνατοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, ανταποκρινόμενες άμεσα στις ευκαιρίες της αγοράς για καινοτομία.
- Οι χώρες, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες αγορές, θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη των τοπικών επαγγελματικών δεξιοτήτων και των υποδομών που θα προσφέρουν ευκαιρίες στους πολίτες τους και θα λειτουργήσουν ως μαγνήτης για τη δημιουργία δεξαμενής δημιουργικών ταλέντων από το εξωτερικό.
- Η αξιοποίηση της δεξαμενής ταλέντων από το εξωτερικό απαιτεί: (1) τη συμμετοχή των Ελλήνων της διασποράς – μια μεγάλη πηγή γνώσεων, δικτύων και πόρων, και (2) την προώθηση της επιχειρηματικής κουλτούρας που επιβραβεύει την αξία και διευκολύνει την ανοδική επαγγελματική πορεία, προκειμένου να κερδίσει πίσω ταλαντούχους Έλληνες μετανάστες – όσο και ξένα ταλέντα. Οι τοπικοί επιχειρηματικοί παράγοντες με εμπειρία εκπαίδευσης στο εξωτερικό, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση επαγγελματικών πρακτικών διοίκησης με βάση τα πρότυπα του εξωτερικού διατηρώντας όμως ζωντανό και τον τοπικό χαρακτήρα.
- Οι επαναπατρισμένοι δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να ενθαρρυνθούν να ξανά-ενσωματωθούν πλήρως, οι διασυνδέσεις και οι δεσμοί τους με τις κοινότητες στο εξωτερικό θα είναι πολύτιμες πηγές τεχνογνωσίας σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο καινοτομίας.
Σε επιχειρησιακό επίπεδο, κάθε είδους εταιρεία θα πρέπει να δώσει προσοχή στα εξής:
- Τα ανώτερα στελέχη που διοικούν ομάδες αποτελούμενες από άτομα διαφορετικών εθνοτήτων και διαφορετικής κουλτούρας θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί αντίστοιχα και να έχουν αναπτύξει δεξιότητες διοίκησης ετερογενούς ομάδας της οποίας τα μέλη εργάζονται εξ αποστάσεως.
- Θα πρέπει να διασφαλίζεται μέσω καλών πρακτικών διοίκησης ότι η αξία του ατόμου είναι αυτή που μετράει. Ο τρόπος διοίκησης θα πρέπει να προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες, προκειμένου να προσελκύσει τα καλύτερα ταλέντα παγκοσμίως χωρίς να διαταραχθεί ο τοπικός τρόπος εργασίας και αλληλεπίδρασης.
Συνοπτικά, μπορούμε να πούμε πως η Ελλάδα παρουσιάζει σημάδια βελτίωσης σε σύγκριση με τον δείκτη GTCI του προηγούμενου έτους. Η κατάταξή μας όμως είναι χαμηλή σε σχέση με τις χώρες της ίδια ομάδας εισοδήματος, καθώς και σε σχέση με τις χώρες της περιοχής στην οποία ανήκουμε, γεγονός που υποδεικνύει ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε προκειμένου να γίνουμε μία ανταγωνιστική χώρα που θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους επαγγελματίες με υψηλά προσόντα και για τα λεγόμενα ‘χρυσά μυαλά’.
Η κινητικότητα των ταλέντων έχει γίνει βασικό συστατικό της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας των χωρών και των επιχειρήσεων. Τα δημιουργικά ταλέντα όταν περιορίζονται δεν μπορούν να αναπτυχθούν πλήρως. Αντίθετα μόνο εάν ενθαρρυνθεί η διεθνής κινητικότητα μπορούν να αξιοποιηθούν τα ταλέντα τους και να διαπρέψουν.
Η μεταναστευτική πολιτική αποτελεί ευαίσθητό θέμα που χώρες και κυβερνήσεις συχνά αδυνατούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά. Η συζήτηση για τη μετανάστευση πρέπει να αποφορτιστεί συναισθηματικά και να προτείνει πραγματικές λύσεις. Οι χώρες μπορούν πραγματικά να επωφεληθούν αν αντιμετωπίσουν τη μετακίνηση των ανθρώπων μέσα από την οπτική της μετακίνησης ταλέντων.
Είναι όμως και στο χέρι του επιχειρηματικού κόσμου να ενισχύσει την διεθνή κινητικότητα και να επωφεληθεί από αυτή. Οι πρακτικές διοίκησης κάνουν τη διαφορά στην προσέλκυση ταλέντων: εκτός από τα χρηματικά κίνητρα και το βιοτικό επίπεδο, ένας άλλος σημαντικός παράγοντας προσέλκυσης ταλέντων είναι ο επαγγελματισμός της διοίκησης και η επένδυση στην ανάπτυξη των εργαζομένων.
Η έλλειψη επαγγελματικών δεξιοτήτων εξακολουθεί να πλήττει πολλές οικονομίες. Η κινητικότητα ταλέντων μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα αυτό και να τονώσει την παγκόσμια οικονομία.»
INFO: Οι ορισμοί των περιφερειών, καθώς και των εισοδηματικών ομάδων βασίζονται στην ταξινόμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας (η κατάταξη των ομάδων εισοδήματος ενημερώθηκε τον Ιούλιο του 2013).
