Η κρίση του 21ου αιώνα είναι εδώ -Η επιστροφή του πολέμου
Μια επισκόπηση της επιστροφής του πολέμου και της μεταβαλλόμενης παγκόσμιας τάξης
Αθήνα, Ελλάδα – Οι πρόσφατες εξελίξεις στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την αναζωπύρωση της έντασης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, υπογραμμίζουν μια ανησυχητική τάση: την επιστροφή του πολέμου ως κεντρικού παράγοντα στις διεθνείς σχέσεις. Ενώ οι μικρής κλίμακας αψιμαχίες και οι συγκρούσεις με μη κρατικές οντότητες δεν έλειψαν ποτέ, η τρέχουσα περίοδος σηματοδοτεί μια ποιοτική αλλαγή, με αυξανόμενες ενδείξεις ότι ο κόσμος ολισθαίνει προς μια νέα εποχή συγκρούσεων μεγάλης κλίμακας, καθώς τέσσερις από τις εννέα πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη – Ινδία, Πακιστάν, Ρωσία και Ισραήλ – βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εμπόλεμη κατάσταση.
Η επιστροφή του πολέμου: Μια τρομακτική πραγματικότητα
Το επιχείρημα ότι ο πόλεμος είναι μια διαρκής ανθρώπινη συνθήκη, αν και αληθές σε ένα γενικό επίπεδο, συχνά αποκρύπτει τις σημαντικές διακυμάνσεις στην ένταση και τη φύση των συγκρούσεων. Τα τελευταία χρόνια, και ιδίως μετά την πανδημία του COVID-19, παρατηρείται μια δραματική αύξηση στους θανάτους που σχετίζονται με κρατικές συγκρούσεις. Σύμφωνα με αναλύσεις, το 2022 σημειώθηκε ένας ανησυχητικός αριθμός 56 κρατικών ένοπλων συγκρούσεων παγκοσμίως, με τις εχθροπραξίες στην Ουκρανία, τη Μιανμάρ και τη Νιγηρία να οδηγούν σε πάνω από 10.000 θανάτους σχετιζόμενους με συγκρούσεις στην κάθε μία. Η τάση αυτή συνεχίστηκε με την έναρξη της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023.
Η ένταση και ο ανθρώπινος πόνος των ένοπλων συγκρούσεων συνεχίζουν να αυξάνονται, με ορισμένες εκθέσεις να καταγράφουν αύξηση των θανάτων κατά 37% σε ετήσια βάση. Αυτή η ζοφερή εικόνα ενισχύεται από το γεγονός ότι οι πιο θανατηφόρες συγκρούσεις του 21ου αιώνα έχουν επικεντρωθεί στα πιο πρόσφατα χρόνια.
Η ανησυχητική εμπλοκή πυρηνικών δυνάμεων
Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο, ωστόσο, είναι η εμπλοκή πυρηνικών δυνάμεων σε ενεργές πολεμικές συρράξεις. Η σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, δύο κρατών με πυρηνικά οπλοστάσια, αποτελεί πηγή βαθιάς ανησυχίας. Η πρόσφατη κλιμάκωση, που περιλαμβάνει αεροπορικές επιδρομές, πυραυλικές επιθέσεις και αερομαχίες, ξεπερνά σε ένταση προηγούμενα επεισόδια, όπως αυτό του 2019, όπου οι δύο χώρες κατάφεραν να αποκλιμακώσουν γρήγορα την κατάσταση. Η τρέχουσα σύγκρουση, που πυροδοτήθηκε από μια τρομοκρατική επίθεση στο υπό ινδική διοίκηση Κασμίρ και τις επακόλουθες ινδικές αεροπορικές επιδρομές σε πακιστανικό έδαφος, έχει οδηγήσει σε έναν επικίνδυνο κύκλο αντιποίνων. Οι δύο χώρες έχουν απελάσει διπλωμάτες, έχουν κλείσει τα σύνορά τους και τον εναέριο χώρο τους, ενώ διεθνείς ηγέτες απευθύνουν εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία συνεχίζει τον πόλεμό της στην Ουκρανία, μια σύγκρουση που έχει ανατρέψει τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη και έχει οδηγήσει σε εκτεταμένες απώλειες και καταστροφές. Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες για εκεχειρία, οι μάχες συνεχίζονται με αμείωτη ένταση.
Το Ισραήλ βρίσκεται επίσης σε παρατεταμένη πολεμική εμπλοκή, κυρίως στη Λωρίδα της Γάζας εναντίον της Χαμάς, μια σύγκρουση που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023 και έχει προκαλέσει μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.
Ενώ η Ρωσία και το Ισραήλ μάχονται κατά κύριο λόγο εναντίον μη πυρηνικών αντιπάλων, γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν ως παράγοντας περιφερειακής σταθεροποίησης σε ορισμένες περιπτώσεις, η άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ δύο πυρηνικών δυνάμεων όπως η Ινδία και το Πακιστάν καταδεικνύει τα όρια αυτής της σταθεροποίησης και εγείρει σοβαρούς φόβους για μια ευρύτερη κλιμάκωση με απρόβλεπτες συνέπειες.
Το τέλος της Pax Americana και το κενό εξουσίας
Η βαθύτερη αιτία αυτής της επιστροφής στον πόλεμο μεγάλης κλίμακας μπορεί να αναζητηθεί στο τέλος της λεγόμενης “Pax Americana” – της περιόδου σχετικής παγκόσμιας ειρήνης και σταθερότητας που επιβλήθηκε από την ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η φθίνουσα επιρροή του παγκόσμιου ηγεμόνα δημιουργεί ένα κενό εξουσίας, το οποίο ωθεί διάφορες περιφερειακές και ανερχόμενες δυνάμεις σε έναν αγώνα για την αναδιανομή της ισχύος και την προώθηση των δικών τους συμφερόντων.
Η αξιοπιστία των διαβεβαιώσεων και της αποτροπής εντός των συμμαχιών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ έχει μειωθεί σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες. Επιπλέον, τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες δυτικές χώρες, παρατηρείται μια απομάκρυνση από την οικονομική ανοικτότητα και μια αμφισβήτηση των φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών. Αυτές οι τάσεις, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιθυμία για αποφυγή εμπλοκής σε μελλοντικές κρίσεις και πολέμους, συμβάλλουν στην αποδυνάμωση του ρόλου των ΗΠΑ ως εγγυητή της παγκόσμιας τάξης.
Αυτό το κενό εξουσίας δεν παραμένει κενό για πολύ. Άλλες δυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ρωσία, επιδιώκουν να ενισχύσουν την περιφερειακή τους επιρροή και να αμφισβητήσουν την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Αυτός ο “αγώνας για την εξουσία” εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης στρατιωτικής δράσης, των πολέμων δι’ αντιπροσώπων και της ενίσχυσης των περιφερειακών ανταγωνισμών.
Ιστορικές παραλληλίες: Η φθορά της σταθερότητας
Η ιστορία παρέχει πολλά παραδείγματα περιόδων όπου η σταθερότητα των σχέσεων εξουσίας, τόσο μεταξύ των εθνών όσο και στο εσωτερικό τους, φθίνει, οδηγώντας τελικά σε στρατιωτικές αναμετρήσεις για τον καθορισμό της νέας ισορροπίας.
Στην Ευρώπη, τρεις από τους τέσσερις τελευταίους αιώνες χαρακτηρίστηκαν από μεγάλες “κρίσεις” – μαζικές εκρήξεις πολέμου που κατέστρεψαν την παλιά ισορροπία δυνάμεων και εισήγαγαν μια νέα. Ο Τριακονταετής Πόλεμος στις αρχές του 17ου αιώνα, οι Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι στα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα, και φυσικά οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι στις αρχές του 20ου αιώνα, αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Αντίστοιχες κρίσεις, αν και διαφορετικής φύσης, έλαβαν χώρα και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Θεωρίες όπως η “θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας” υποστηρίζουν ότι το διεθνές σύστημα είναι πιθανότερο να παραμείνει σταθερό όταν ένα μόνο κράτος είναι η κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη. Η παρακμή μιας ηγεμονικής δύναμης, επομένως, μειώνει τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος. Παράλληλα, η “πολιτική παρακμή”, όπως την περιέγραψε ο Samuel P. Huntington, μπορεί να προκύψει όταν ο κοινωνικός εκσυγχρονισμός προχωρά ταχύτερα από τον πολιτικό και θεσμικό εκσυγχρονισμό, οδηγώντας σε χάος και αναταραχή.
Προοπτικές και προκλήσεις
Η τρέχουσα συγκυρία, με την κλιμάκωση των συγκρούσεων, την εμπλοκή πυρηνικών δυνάμεων και την αμφισβήτηση της παγκόσμιας τάξης που διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί μια κρίσιμη καμπή για τον 21ο αιώνα. Ακόμη και αν η Ινδία και το Πακιστάν καταφέρουν να αποκλιμακώσουν την τρέχουσα κρίση, η ευρύτερη τάση προς έναν κόσμο πιο επιρρεπή στον πόλεμο θα πρέπει να μας προβληματίζει βαθύτατα.
Η επιστροφή του πολέμου μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, μετά από μια περίοδο όπου κυριαρχούσαν οι ασύμμετρες συγκρούσεις και οι επιχειρήσεις κατά της τρομοκρατίας, σηματοδοτεί μια επικίνδυνη αλλαγή παραδείγματος. Το τέλος της Pax Americana δεν συνεπάγεται αυτόματα την αναρχία, αλλά ανοίγει μια περίοδο αβεβαιότητας και έντονου ανταγωνισμού, όπου οι κανόνες του παιχνιδιού επαναπροσδιορίζονται, συχνά με τη χρήση βίας.
Η διεθνής κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις με νηφαλιότητα, ενισχύοντας τους μηχανισμούς διαλόγου, διπλωματίας και συλλογικής ασφάλειας. Η αποφυγή μιας γενικευμένης σύρραξης και η οικοδόμηση μιας νέας, πιο σταθερής παγκόσμιας τάξης απαιτεί την αναγνώριση των βαθύτερων αιτιών της τρέχουσας κρίσης και τη δέσμευση για την ειρηνική επίλυση των διαφορών. Η κρίση του 21ου αιώνα είναι εδώ και η αντιμετώπισή της αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας.
Με πληροφορίες από noahpinion.blog
mywaypress.gr
