Η ομάδα Τραμπ υπόσχεται «Σοκ και Δέος». Ξέρουν τι σημαίνει αυτό;

Ο συνταγματάρχης Mark Hertling, σε άρθρο του στο thebulwark.com αναλύοντας τη στρατιωτική έννοια του “σοκ και δέους” και την εφαρμογή της στον πόλεμο του Ιράκ, κριτικάρει την χρήση αυτής της φράσης από την κυβέρνηση Trump για την περιγραφή της πολιτικής της ατζέντας. Επισημαίνει ότι η αρχική ένταση, χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, οδηγεί σε απρόβλεπτα αποτελέσματα, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η επιτυχία του “σοκ και δέους” εξαρτάται από την ικανότητα να διαχειριστεί κανείς τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ο Hertling υποστηρίζει ότι η απλοϊκή χρήση του όρου αγνοεί την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων.

 
Τι είναι  “σοκ και δέος” (shock and awe) στο αρχικό της στρατιωτικό πλαίσιο; Το “σοκ και δέος”, ή “ταχεία κυριαρχία” (rapid dominance), είναι μια στρατιωτική ιδέα που επιδιώκει να παραλύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων του εχθρού και να επιβάλει άμεση παράδοση μέσω της χρήσης συντριπτικής δύναμης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της απόλυτης γνώσης του εχθρού και του περιβάλλοντος, του πλήρους ελέγχου του επιχειρησιακού ρυθμού, της συνεχούς παρακολούθησης του πεδίου της μάχης και της εξαιρετικής επιχειρησιακής εκτέλεσης. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια κατάσταση παραίτησης και έλλειψης θέλησης για συνέχιση της μάχης.

 
Ποια ήταν τα τέσσερα βασικά στοιχεία της “ταχείας κυριαρχίας”; Σύμφωνα με το αρχικό στρατιωτικό δόγμα, τα τέσσερα βασικά στοιχεία ήταν: 1) Απόλυτη γνώση του εχθρού και του περιβάλλοντος, καθώς και αυτογνωσία των δυνάμεων και αδυναμιών. 2) Πλήρης έλεγχος του επιχειρησιακού ρυθμού και τέλειος συγχρονισμός των ενεργειών. 3) Συνεχής παρακολούθηση κάθε δράσης στο συνεχώς μεταβαλλόμενο πεδίο της μάχης. 4) Συνεχής επίδειξη επιχειρησιακής λαμπρότητας στον σχεδιασμό και την εκτέλεση, ενώ ταυτόχρονα ελέγχεται ολόκληρο το επιχειρησιακό περιβάλλον.

 
Γιατί υπήρξε σκεπτικισμός από στρατιωτικούς για το “σοκ και δέος”; Οι στρατιωτικοί, ειδικά εκείνοι με εμπειρία σε πραγματικές μάχες, ήταν σκεπτικοί επειδή η ιδέα φαίνεται να υποθέτει απόλυτη γνώση και έλεγχο, κάτι που σπάνια συμβαίνει στο πραγματικό πεδίο της μάχης. Παράγοντες όπως η ομίχλη του πολέμου, η έλλειψη πληροφόρησης, οι απρόβλεπτες περιστάσεις και η δυνατότητα του εχθρού να προσαρμόζεται καθιστούν δύσκολη την επιτυχή εφαρμογή του “σοκ και δέους” όπως αρχικά είχε σχεδιαστεί.

 
Πώς εφαρμόστηκε η “κατάπληξη και δέος” στην εισβολή στο Ιράκ το 2003; Κατά τις πρώτες ώρες της επιχείρησης “Ελευθερία του Ιράκ” το 2003, φάνηκε να υπήρχε “σοκ και δέος” με μαζικές και ταυτόχρονες επιθέσεις σε βασικούς στόχους στη Βαγδάτη. Ωστόσο, οι χερσαίες επιχειρήσεις σύντομα αντιμετώπισαν απρόβλεπτες δυσκολίες, προκλήσεις στον συντονισμό και τη συγχρονισμό, και την ομίχλη του πολέμου. Η επιτυχία του αρχικού κύματος δεν οδήγησε σε μια ταχεία και αποφασιστική νίκη.

 
Πώς έχει μεταφερθεί η έννοια του “σοκ και δέους” στην πολιτική σφαίρα; Στην πολιτική, το “σοκ και δέος” χρησιμοποιείται μεταφορικά για να περιγράψει στρατηγικές που επιδιώκουν ριζικές αλλαγές, επιθετική ρητορική, και δραματικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στο να αιφνιδιάσουν τους πολιτικούς αντιπάλους, να κεντρίσουν την προσοχή του κοινού και να εδραιώσουν την εξουσία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια σειρά εκτελεστικών διαταγμάτων, ριζικών αλλαγών πολιτικής και αμφιλεγόμενων διορισμών.

 
Ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι της εφαρμογής “σοκ και δέους” στην πολιτική; Παρά τις επιφανειακές ομοιότητες με τη στρατιωτική εφαρμογή, η εφαρμογή του “σοκ και δέους” στην πολιτική φέρει κινδύνους όπως η υποτίμηση της πολυπλοκότητας των πολιτικών ζητημάτων, η ταχεία προσαρμογή των πολιτικών αντιπάλων ή και του κοινού, και η πιθανότητα ακούσιων και αρνητικών συνεπειών μακροπρόθεσμα. Η έλλειψη σχεδιασμού για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μπορεί να υπονομεύσει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

 
Γιατί ο συγγραφέας του άρθρου αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό τη χρήση της φράσης “σοκ και δέος” από πολιτικούς; Ο συγγραφέας, με βάση την εμπειρία του στο πεδίο της μάχης, είναι σκεπτικιστής γιατί γνωρίζει τις δυσκολίες και τις αβεβαιότητες της εφαρμογής  “σοκ και δέος” στην πράξη. Θεωρεί ότι οι πολιτικοί που χρησιμοποιούν τη φράση συχνά αγνοούν την πολυπλοκότητα και τις πιθανές παρενέργειες. Η φράση μπορεί να δημιουργεί μια αίσθηση παντοδυναμίας και αναπόφευκτης νίκης, ενώ στην πραγματικότητα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί και διαχειριστεί αποτελεσματικά, τόσο στον πόλεμο όσο και στην πολιτική.

 
Ποιο είναι το βασικό συμπέρασμα σχετικά με το “σοκ και δέος” τόσο στον στρατιωτικό όσο και στον πολιτικό τομέα; Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το “σοκ και δέος”, είτε στο πεδίο της μάχης είτε στην πολιτική, είναι πιο δύσκολο στην εκτέλεση και τη διαχείριση απ’ ό,τι φαίνεται. Δεν εγγυάται την επιτυχία και δεν εξαλείφει την πιθανότητα αποτυχιών, αντιδράσεων, και επιπλοκών. Η επιτυχία εξαρτάται όχι μόνο από την αρχική δράση, αλλά και από την ικανότητα διαχείρισης των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων.

 
Πώς εφαρμόζεται η στρατηγική “Σοκ και Δέος” στην πολιτική σφαίρα;

Η στρατηγική “σοκ και δέος” εφαρμόζεται στην πολιτική σφαίρα με στόχο την επίτευξη ταχείας και μετασχηματιστικής αλλαγής στην κυβέρνηση. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω:

• Έντονης ρητορικής και δραματικών πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στο να κατακλύσουν τους πολιτικούς αντιπάλους και να τραβήξουν την προσοχή του κοινού.
• Εκτεταμένης χρήσης εκτελεστικών εντολών, προτάσεις ριζικών πολιτικών αλλαγών ή αμφισβητούμενων διορισμών υψηλού προφίλ, τα οποία έχουν ως στόχο να σηματοδοτήσουν την αποφασιστικότητα, να δημιουργήσουν δυναμική στο κόμμα, να προσπαθήσουν να κατακλύσουν την αντιπολίτευση και να εδραιώσουν μια κυρίαρχη αφηγηματική προσέγγιση.
• Η ίδια η χρήση της φράσης «Σοκ και Δέος» πριν από την εφαρμογή της, μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση παντοδυναμίας και αναπόφευκτου.

Η στρατηγική αυτή στην πολιτική, όπως και στον στρατιωτικό τομέα, βασίζεται στο στοιχείο του αιφνιδιασμού και της συντριπτικής δύναμης για την επίτευξη των στόχων. Αποσκοπεί στον αποπροσανατολισμό και την αποθάρρυνση των αντιπάλων, ενώ παράλληλα εδραιώνει την εξουσία ή τον έλεγχο. Ωστόσο, αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως την υποτίμηση της πολυπλοκότητας του περιβάλλοντος, την ταχεία προσαρμογή του «εχθρού» (ή του αντίπαλου πολιτικού κόμματος ή άλλων στοιχείων του πληθυσμού) και την μεγάλη πιθανότητα ακούσιων συνεπειών.

Επιπλέον, η επιτυχία της στρατηγικής «Σοκ και Δέος» εξαρτάται όχι μόνο από την αρχική φαινομενικά συντριπτική δράση, αλλά και από την ικανότητα διαχείρισης των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των ταχέων και επιθυμητών μετασχηματιστικών ενεργειών. Με άλλα λόγια, η εφαρμογή του “Σοκ και Δέους” είναι πιο δύσκολη από ό,τι φαίνεται και δεν εξαλείφει τις πιθανότητες ήττας, αντιδράσεων και επιπλοκών.