Η παγκόσμια οικονομία στη δίνη της αβεβαιότητας

Κατάλληλη οικονομική συγκυρία για την υιοθέτηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων

 
Οι αρνητικές συνέπειες της αβεβαιότητας στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη είναι εμφανείς τόσο στις αποκλίνουσες τάσεις μεταξύ του τομέα της μεταποίησης και των υπηρεσιών, όσο και στην αδυναμία της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας. Ο δείκτης IHS Markit Global Business, που αποτυπώνει τις προσδοκίες για την πορεία της παγκόσμιας παραγωγής, διαμορφώνεται στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2009, ενώ παράλληλα καταγράφεται επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος, καθώς οι επιχειρήσεις περιορίζουν τις επενδύσεις, εξαιτίας της οικονομικής αβεβαιότητας. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, η οποία έχει υψηλό δείκτη συσχέτισης με τις επενδύσεις, επιβραδύνθηκε στο πρώτο τρίμηνο του 2019 στο 0,5% (σε ετήσια βάση), ήτοι το χαμηλότερο ρυθμό μεταβολής από το 2012. Αντιθέτως, η καταναλωτική ζήτηση είναι ισχυρή, καθώς τα ποσοστά της ανεργίας αγγίζουν σχετικώς χαμηλά επίπεδα, ενώ παράλληλα σημειώνεται σημαντική άνοδος των μισθών σε πολλές χώρες.

Μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωζώνη κατέγραψαν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με αυτούς που  αναμένονταν, στο πρώτο τρίμηνο του 2019. Ωστόσο, στους επόμενους μήνες η ανάπτυξη αναμένεται να είναι ασθενέστερη, ειδικά στις χώρες που εξαρτώνται σημαντικά από την εξωτερική ζήτηση. Σύμφωνα με μελέτη του ΔΝΤ (Sluggish Global Growth Calls for Supportive Policies, July 2019), η ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί στις προηγμένες οικονομίες, καθώς θα εκλείψουν τα δημοσιονομικά κίνητρα στις ΗΠΑ, η παραγωγικότητα αυξάνεται με χαμηλούς ρυθμούς, ενώ εντείνεται το φαινόμενο «γήρανσης» του πληθυσμού.

Στις αναδυόμενες αγορές και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η ανάπτυξη, σύμφωνα με το ΔΝΤ, αναθεωρείται προς τα κάτω κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες για το 2019 στο 4,1% και κατά 0,1 ποσοστιαίες μονάδες για το 2020 σε 4,7%. Οι αναθεωρήσεις προς τα κάτω για το 2019 αφορούν σχεδόν όλες τις μεγάλες οικονομίες. Στην Κίνα, η οριακή αναθεώρηση προς τα κάτω αντικατοπτρίζει, μερικώς, τους υψηλότερους δασμούς που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ οι αναθεωρήσεις που αφορούν την Ινδία και τη Βραζιλία αντανακλούν την ασθενή εγχώρια ζήτηση. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρωζώνη έχουν βελτιωθεί περαιτέρω, καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν αποδεχθεί την υιοθέτηση της διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής. Επισημαίνεται ότι οι αναδυόμενες και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν επωφεληθεί από τη νομισματική χαλάρωση που υιοθετήθηκε στις προηγμένες οικονομίες, ωστόσο βρίσκονται αντιμέτωπες με το ασταθές περιβάλλον που προκαλούν οι εμπορικές εντάσεις.

 
Η οικονομική ανάπτυξη απαιτεί τη λήψη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων

Η αποδυνάμωση της οικονομικής ανάπτυξης έρχεται σε μια χρονική στιγμή που η παγκοσμιοποίηση, η επέκταση της ψηφιακής τεχνολογίας, η «γήρανση» του πληθυσμού και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος αποτελούν τις βασικές παραμέτρους διαμόρφωσης των οικονομικών εξελίξεων. Προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματικότερη διαχείριση των προαναφερθέντων παραμέτρων, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (Going for Growth 2019: The time for reform is now), οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη μακροπρόθεσμα, θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα, θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα εξασφαλίσουν ένα περιβάλλον με ίσες ευκαιρίες για όλους.

Συγκεκριμένα, η Γαλλία βελτίωσε τη συλλογική διαπραγμάτευση των μισθών και την ασφάλεια δικαίου για τις απολύσεις, αναμόρφωσε τους κανόνες για την ασφάλιση ανεργίας και αύξησε τις εργασιακές παροχές. Η Ιαπωνία έλαβε μέτρα για τη βελτίωση της παροχής παιδικής μέριμνας, ενώ θέσπισε νέο νομικό πλαίσιο για τις υπερωρίες.

Σε αρκετές χώρες, η φορολογική πολιτική χρησιμοποιήθηκε για τη στήριξη των επενδύσεων και της ανάπτυξης των επιχειρήσεων, παρέχοντας  στις κυβερνήσεις τα απαραίτητα μέσα για την αναδιανομή του εισοδήματος. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μειώθηκαν οι συντελεστές φορολογίας των επιχειρήσεων, ενώ χώρες, όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και η Ισπανία, έλαβαν σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της εισπραξιμότητας των φορολογικών τους εσόδων. Επιπροσθέτως,  υπήρξαν κυβερνήσεις που ενίσχυσαν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ινδία, η οποία ολοκλήρωσε τη σύνδεση όλων των χωριών της με το ηλεκτρικό δίκτυο, θέτοντας παράλληλα σε εφαρμογή ένα εθνικό πρόγραμμα υγείας για 100 εκατομμύρια φτωχές οικογένειες.

 
Που αξίζει να δοθεί έμφαση

Οι προτεραιότητες στις μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη της ανάπτυξης διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Η εκπαίδευση είναι η συνηθέστερη μεταρρυθμιστική προτεραιότητα και είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι σημερινές και οι μελλοντικές γενεές θα βρουν απασχόληση, γεγονός που θα ενισχύσει την παραγωγικότητα και θα δώσει σε όλους την ευκαιρία για ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο.

Η φορολογική μεταρρύθμιση, η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα και η ύπαρξη ενός κράτους δικαίου είναι σημαντικές για την εξοικονόμηση πόρων. Στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανάπτυξης μακροπρόθεσμα, οι υπεύθυνοι χάραξης των εθνικών πολιτικών θα πρέπει να εστιάσουν τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες στην ευημερία των πολιτών και να επιτύχουν ισχυρή, βιώσιμη, ισόρροπη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Ωστόσο, ορισμένες προσπάθειες απαιτούν συντονισμένη προσπάθεια από πολλές χώρες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η φορολογία των πολυεθνικών επιχειρήσεων, η μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή.

 
Προκλήσεις και συνεργασία

Η νομισματική πολιτική αναμένεται να διατηρήσει το διευκολυντικό της χαρακτήρα, καθώς ο πληθωρισμός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα και σε αρκετές περιπτώσεις σε επίπεδα χαμηλότερα των τεθέντων στόχων από τις κεντρικές τράπεζες. Ωστόσο, εν μέσω αυτού του οικονομικού περιβάλλοντος, θα πρέπει να αναπτυχθούν τα κατάλληλα εργαλεία που θα διασφαλίσουν την αποτροπή των κινδύνων.

Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να εξισορροπήσει τις ανησυχίες για την ανάπτυξη, την ισότητα και τη βιωσιμότητα. Οι χώρες με δημοσιονομικό χώρο πρέπει να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να επιτύχουν μια ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που δημιουργούνται στο νέο οικονομικό περιβάλλον.

Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί η ανάγκη για μεγαλύτερη παγκόσμια συνεργασία, καθώς οι χώρες, πέρα από την επίλυση των εμπορικών τους διαφορών, πρέπει να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν σημαντικά ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η διεθνής φορολογία, η διαφθορά και η ασφάλεια του κυβερνοχώρου.

Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank.