Η σταθερότητα στην αγορά πετρελαίου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη

Τι οδήγησε στην πτώση της τιμής του πετρελαίου;

Η πιθανολογούμενη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής αναπτύξεως, η αυξημένη παραγωγή και ο προβληματισμός σχετικά με τη δυνατότητα του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ) να διαχειρισθεί τις προτεραιότητες των κρατών-μελών του, έχουν συμβάλει στην πτώση των τιμών του πετρελαίου τους τελευταίους δύο μήνες. Η πτώση επιβεβαιώνει κατά ένα ποσοστό την ενσωμάτωση των διαρθρωτικών αλλαγών που έχουν λάβει χώρα και οι οποίες επιδρούν καθοριστικά στις επενδύσεις, στην παραγωγή και στην κατανάλωση. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η τιμή του πετρελαίου Brent έχει υποχωρήσει από το υψηλό έτους (3 Οκτ.) κατά 48,5%, ενώ η τιμή του πετρελαίου WTI κατά 34,9%. Ωστόσο, έντονες είναι οι ανησυχίες στην αγορά ότι μπορεί να επαναληφθεί η υποχώρηση των τιμών που σημειώθηκε πριν από μερικά χρόνια, όταν η τιμή του πετρελαίου από τα $112,83 (τύπος Brent) στο τρίτο τρίμηνο του 2014, διολίσθησε στα $27,10 στο πρώτο τρίμηνο του 2016.

 
Θα κινηθούμε σε νέα επίπεδα ισορροπίας;

Η επικείμενη συνάντηση των κρατών-μελών του ΟΠΕΚ στις αρχές Δεκεμβρίου στη Βιέννη, αποτελεί ευκαιρία για μια προσπάθεια σταθεροποιήσεως των διεθνών τιμών, χωρίς ωστόσο να μπορεί να προεξοφληθεί η αποτελεσματικότητά της. Το πιθανότερο σενάριο είναι η Σαουδική Αραβία να θέσει στο τραπέζι των συζητήσεων εκ νέου την περικοπή της παραγωγής, τόσο τη δική της, όσο και κάποιων άλλων παραγωγών, εντός και εκτός ΟΠΕΚ (Ρωσία). Η Ρωσία εκτιμάται, ότι βάσει της συμπεριφοράς που έχει επιδείξει στο παρελθόν, θα στηρίξει οποιαδήποτε προσπάθεια που στόχο θα έχει τη συγκράτηση της τιμής, αφού η μείωση της τιμής επιδρά αρνητικά στα πετρελαϊκά της έσοδα και κατά συνέπεια επηρεάζει τη δημοσιονομική της θέση. Σε δύσκολη θέση βρίσκεται η Σαουδική Αραβία, η οποία ενώ επιθυμεί την αύξηση της παραγωγής προκειμένου να ενισχύσει τα έσοδα της, θα πρέπει να εμφανισθεί περισσότερο διαλλακτική, καθώς δέχεται πιέσεις από τις ΗΠΑ για μείωση των τιμών.

 
Οι επιδράσεις στην παγκόσμια οικονομία

Ευνοϊκή εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι, η πτώση των τιμών του πετρελαίου λαμβάνει χώρα λίγο πριν ξεκινήσει ο χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο, περίοδος κατά την οποία οι ανάγκες ενέργειας είναι υψηλές τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για τα νοικοκυριά. Η μείωση της τιμής εκτιμάται ότι από την πλευρά της ζητήσεως, θα ενισχύσει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών προς κατανάλωση με αποτέλεσμα να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα σε μια περίοδο  πιθανολογούμενης επιβραδύνσεως της οικονομικής αναπτύξεως διεθνώς. Αναμφίβολα, οι επιδράσεις της πτώσεως της τιμής του πετρελαίου είναι διαφορετικές ανά χώρα. Σε γενικές γραμμές όμως, οι χώρες που είναι καθαροί εισαγωγείς πετρελαίου είναι κερδισμένες, ενώ οι χώρες που είναι καθαροί εξαγωγείς, οι χαμένοι. Σύμφωνα με υπολογισμούς της Capital Economics (Market Watch– Plunging oil prices create winners and losers in emerging markets, Nov 27,2018) μια υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου κατά $10/βαρέλι, αφαιρεί 3-5 ποσοστιαίες μονάδες από το ΑΕΠ των οικονομιών του περσικού κόλπου. Αντιθέτως, οι χώρες οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων και εμφανίζουν έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ωφελούνται σημαντικά (π.χ. Νότια Αφρική). Ειδικότερα, η υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου κατά $10/βαρέλι, αυξάνει τα έσοδα κατά περίπου 0,5%-0,7% του ΑΕΠ των εισαγωγέων πετρελαίου της ομάδας των αναδυόμενων οικονομιών.

Επιπροσθέτως, η Κίνα, ήτοι η σημαντικότερη χώρα μεταξύ των αναδυομένων οικονομιών και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου παγκοσμίως, στην παρούσα συγκυρία καλείται να αντιμετωπίσει την επιβράδυνση της οικονομικής της αναπτύξεως. Η τελευταία, σε μεγάλο ποσοστό αποδίδεται στο νέο εμπορικό καθεστώς που έχει προκαλέσει η επιβολή υψηλότερων δασμών από τις ΗΠΑ και η χαμηλή εσωτερική ζήτηση. Ωστόσο η μείωση της τιμής του πετρελαίου, θα μπορέσει να προσφέρει αναπτυξιακή ώθηση στην οικονομία, καθώς θα συμβάλει ουσιαστικά, στη μείωση του κόστους των πρώτων υλών και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.

 
Τι σημαίνει η μείωση της τιμής του πετρελαίου για τις επενδύσεις στο χώρο της ενέργειας;

Η πτώση της τιμής του πετρελαίου λειτουργεί αποτρεπτικά σε νέα προγράμματα εξορύξεως, έρευνας και εκσυγχρονισμού εγκαταστάσεων, καθώς οι επενδυτές δεν προσδοκούν αύξηση της μελλοντικής κερδοφορίας, αφού η χαμηλή τιμή δεν είναι ικανή να καλύψει το επενδυτικό κόστος. Η χαμηλή τιμή του πετρελαίου εκτιμάται ότι δύναται να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα στην οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ, καθώς θα περικοπούν οι κεφαλαιουχικές δαπάνες που πυροδότησαν τη μεγέθυνση του κλάδου παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου. Σημειώνεται ότι, η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου αυξήθηκε απότομα την τελευταία 10ετία στις ΗΠΑ, ωθώντας την παραγωγή πετρελαίου σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, ήτοι άνω των 10 εκατ. βαρελιών ημερησίως το 2018. Ωστόσο, μια παρατεταμένη διατήρηση της τιμής του πετρελαίου τύπου WTI κάτω των $50/βαρέλι, θα μπορούσε να προκαλέσει ζημίες στην οικονομική κατάσταση των εταιριών παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ.

 
Πληθωρισμός και επιτόκια

Η χαμηλή τιμή του πετρελαίου, από την πλευρά της προσφοράς, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κόστους παραγωγής. Το χαμηλότερο κόστος παραγωγής σε ένα ευρύ φάσμα ενεργειακά συνδεδεμένων αγαθών, μπορεί να μετακυληθεί στους καταναλωτές και ως εκ τούτου, έμμεσα να μειώσει τον πληθωρισμό. Αν η υποχώρηση της τιμής του πετρελαίου εξασθενεί τον πληθωρισμό – ειδικά το δομικό- οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να καθυστερήσουν την άνοδο των επιτοκίων, ενισχύοντας την οικονομική δραστηριότητα. Ιστορικά, οι διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου και ο πληθωρισμός συσχετίζονται θετικά, παρόλο που οι σχέσεις αυτές διαφέρουν ευρέως ανά χώρα.

 
Διαπιστώσεις

Λαμβανομένου υπόψη των προοπτικών του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, η σταθερότητα στην αγορά πετρελαίου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Η πρόσφατη πτώση της τιμής του πετρελαίου θα έχει σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις. Αν διατηρηθεί, θα υποστηρίξει την παγκόσμια ανάπτυξη και τον αποπληθωρισμό. Επίσης, θα προκαλέσει σημαντικές μεταβολές των πραγματικών εισοδημάτων από τους εξαγωγείς πετρελαίου στους εισαγωγείς πετρελαίου, ενισχύοντας την ανάπτυξη και μειώνοντας τον πληθωρισμό σε μεγάλο αριθμό χωρών εισαγωγής πετρελαίου, αλλά επιβραδύνοντας την οικονομική δραστηριότητα στις χώρες που εξάγουν πετρέλαιο. Ταυτόχρονα θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων των ΗΠΑ στο Ιράν που έχουν τεθεί σε εφαρμογή από τις 4 Νοεμβρίου 2018.

Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Διευθύνσεως Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank