Η Τουρκία στα πρόθυρα κατάλυσης της Δημοκρατίας;
Η σύλληψη Ιμάμογλου και οι πολυεπίπεδες συνέπειες
Η σύλληψη του Δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, στις 19 Μαρτίου από τις τουρκικές αρχές, σηματοδοτεί μια επικίνδυνη κλιμάκωση στην αυταρχική πορεία της Τουρκίας υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ιμάμογλου, ο οποίος έχει αναδειχθεί στον πιο σοβαρό πολιτικό αντίπαλο του Ερντογάν, αντιμετωπίζει αβάσιμες κατηγορίες για διαφθορά και υποβοήθηση τρομοκρατίας, μια κίνηση που ερμηνεύεται ευρέως ως προσπάθεια εξουδετέρωσής του ενόψει των επόμενων προεδρικών εκλογών.
Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας σύλληψης και οι εγχώριες αντιδράσεις
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου δεν είναι τυχαίος αντίπαλος. Από την εκλογή του ως Δήμαρχος το 2019, έχει καταφέρει να νικήσει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, εδραιώνοντας τη θέση του ως μια αξιόπιστη εναλλακτική. Η σύλληψή του, μαζί με περισσότερα από 100 άτομα, συμπεριλαμβανομένων ανώτερων συμβούλων και δημοτικών συνεργατών του, οδήγησε τον ίδιο να αυτοχαρακτηριστεί «πολιτικός κρατούμενος». Η ενέργεια αυτή θεωρείται ευθέως ως διαταγή του Ερντογάν για φυλάκιση του ανθρώπου που πιθανόν φοβάται περισσότερο πολιτικά.
Η αντίδραση στην τουρκική κοινωνία ήταν άμεση. Εκτεταμένες διαδηλώσεις ξέσπασαν σε ολόκληρη τη χώρα, με τους πολίτες να απαιτούν την απελευθέρωση του Ιμάμογλου και να υπερασπίζονται το θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα της επιλογής των ηγετών τους. Αψηφώντας τις τακτικές του καθεστώτος, το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) εξέλεξε με συντριπτική πλειοψηφία τον Ιμάμογλου ως υποψήφιό του για την προεδρία, ακόμη και ενώ αυτός βρισκόταν πίσω από τα κάγκελα. Οι εξελίξεις αυτές υποδεικνύουν μια ανησυχητική πραγματικότητα: ο Ερντογάν και το AKP ενδέχεται να μην είναι πλέον διατεθειμένοι να μεταβιβάσουν την εξουσία ειρηνικά μέσω εκλογών.
Διεθνής απομόνωση και οικονομική κατρακύλα
Η φυλάκιση του Ιμάμογλου επέφερε άμεσο και σοβαρό πλήγμα στη διεθνή θέση της Τουρκίας. Η Γερμανία ανέστειλε την πώληση μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter στην Τουρκία, επικαλούμενη ανησυχίες για την κατάρρευση των δημοκρατικών θεσμών στη χώρα.1 Η κίνηση αυτή δεν ήταν απλώς συμβολική, αλλά μια σαφής στάση ότι οι δημοκρατικοί κανόνες, και όχι οι συναλλακτικές συμφωνίες ασφαλείας, αποτελούν το θεμέλιο της ευρωπαϊκής άμυνας, ειδικά σε μια περίοδο αυξημένης επιφυλακής λόγω της συνεχιζόμενης ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία. Ο ισχυρισμός του Ερντογάν ότι η στρατιωτική ισχύς της Τουρκίας την καθιστά απαραίτητο εταίρο, τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση ενόψει της αυταρχικής τροχιάς της κυβέρνησής του.
Οι οικονομικές συνέπειες ήταν εξίσου ολέθριες. Η τουρκική λίρα σημείωσε κατακόρυφη πτώση έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και του ευρώ, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα να χρησιμοποιήσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα για να σταθεροποιήσει το νόμισμα. Μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αντέδρασαν άμεσα, με τη Morgan Stanley, έναν από τους μεγαλύτερους οίκους εκκαθάρισης παγκοσμίως, να ανακοινώνει την παύση των δραστηριοτήτων της στην Τουρκία, επικαλούμενη την πλήρη κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο νομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον της χώρας. Το κόστος της απόφασης φυλάκισης του Ιμάμογλου για την τουρκική οικονομία είναι τεράστιο.
Μια συστηματική υπονόμευση της δημοκρατίας
Η σύλληψη του Ιμάμογλου δεν αποτελεί μεμονωμένη ενέργεια, αλλά την κορύφωση μιας σειράς αντιδημοκρατικών πρακτικών της προεδρίας Ερντογάν. Η διεθνής κοινότητα έχει συνηθίσει να παρακολουθεί την Τουρκία να απομακρύνεται από το κράτος δικαίου, συχνά με υποτονικές αντιδράσεις. Ωστόσο, η φυλάκιση του Ιμάμογλου μπορεί να αποτελεί μια κλιμάκωση – ένα σήμα ότι ο Ερντογάν είναι διατεθειμένος είτε να καταργήσει εντελώς τις εκλογές είτε να εμποδίσει τη συμμετοχή οποιουδήποτε βιώσιμου αντιπάλου. Και τα δύο σενάρια ισοδυναμούν με το τέλος της εκλογικής δημοκρατίας στην Τουρκία.
Δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη νομική βάση για τη φυλάκιση του Ιμάμογλου. Τα έγγραφα κατηγορίας στερούνται ουσιαστικών αποδεικτικών στοιχείων και δεν έχει εκδοθεί καμία καταδικαστική απόφαση. Η σύλληψη διατάχθηκε από εισαγγελέα πιστό στο Υπουργείο Δικαιοσύνης του Ερντογάν, το οποίο κατηγορείται εδώ και καιρό ότι λειτουργεί ως πολιτικό εργαλείο παρά ως αμερόληπτος νομικός θεσμός. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τη σύλληψη του νομικού συμβούλου του Ιμάμογλου και άλλων ανώτερων δημοτικών αξιωματούχων, υποδηλώνοντας μια ωμή προσπάθεια διάλυσης του πολιτικού μηχανισμού ενός αξιόπιστου αμφισβητία.
Οικονομικό βάρος και προσπάθειες εξωραϊσμού
Ο Ερντογάν ενδέχεται πλέον να αισθάνεται αρκετά τολμηρός ώστε να αποκλείσει ή να φυλακίσει προληπτικά οποιοδήποτε άτομο με δυνατότητα να τον νικήσει. Εάν είναι ακόμη πιο τολμηρός, η Τουρκία μπορεί να εγκαταλείψει εντελώς τις ανταγωνιστικές εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, το τουρκικό κοινό έχει ουσιαστικά στερηθεί το δικαίωμα επιλογής των ηγετών του – για πρώτη φορά στην 101χρονη ιστορία της Δημοκρατίας.
Το οικονομικό βάρος των αυταρχικών ελιγμών του Ερντογάν μετακυλίεται απευθείας στον τουρκικό λαό. Η χρήση των αποθεμάτων της κεντρικής τράπεζας για τη σταθεροποίηση της λίρας μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου έχει υπονομεύσει σοβαρά τη μακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η φυγή κεφαλαίων επιταχύνεται και η φήμη της Τουρκίας ως επενδύσιμης οικονομίας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση.
Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση Ερντογάν συνεχίζει να προβάλλει μια επίφαση κανονικότητας. Ο Υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ περιοδεύει διεθνώς, προσπαθώντας να προσελκύσει επενδυτές με το επιχείρημα ότι οι πολιτικές αναταραχές στην Τουρκία δεν πρέπει να αποθαρρύνουν το ξένο κεφάλαιο. Αυτό αποτελεί άρνηση της πραγματικότητας, καθώς προϋποθέτει ότι οι παγκόσμιοι επενδυτές θα παραβλέψουν την αποδόμηση των δημοκρατικών θεσμών και την κατάρρευση της νομικής προστασίας – μια μη ρεαλιστική υπόθεση.
Το διακύβευμα: Διατήρηση καθεστώτος έναντι πάντων
Τελικά, ο στόχος του Ερντογάν δεν είναι πλέον η διατήρηση μιας λειτουργικής δημοκρατίας ή η διαχείριση μιας υγιούς, βασισμένης σε κανόνες οικονομίας. Ο μοναδικός του σκοπός είναι η διατήρηση του καθεστώτος. Όλα τα άλλα – οι θεσμοί της Τουρκίας, η οικονομία της, η θέση της στον κόσμο – είναι αναλώσιμα.
Κάλεσμα για διεθνή δράση
Η σύλληψη του Ιμάμογλου δεν είναι απλώς ένα εσωτερικό ζήτημα. Είναι μια δοκιμασία για το πόσο μακριά μπορεί ένα μέλος του ΝΑΤΟ να παρεκκλίνει από τους δημοκρατικούς κανόνες προτού η διεθνής κοινότητα αντιδράσει ουσιαστικά. Εάν οι ενέργειες του Ερντογάν μείνουν αναπάντητες, κινδυνεύουν να δημιουργήσουν προηγούμενο για άλλες κυβερνήσεις με αυταρχικές τάσεις, οι οποίες μπορεί να συμπεράνουν ότι οι δημοκρατικές εκλογές είναι προαιρετικές και οι πολιτικοί αντίπαλοι μπορούν να εξαλειφθούν χωρίς συνέπειες.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτή είναι μια αποφασιστική καμπή για το μέλλον της Τουρκίας ως δημοκρατίας. Η σιωπή θα ενθαρρύνει μόνο την περαιτέρω καταστολή. Και το κόστος της αδράνειας – για την Τουρκία, για την περιοχή και για τη διατλαντική συμμαχία – θα είναι πολύ μεγαλύτερο μακροπρόθεσμα. Το μέλλον της τουρκικής δημοκρατίας κρέμεται από μια κλωστή, και η απάντηση της διεθνούς κοινότητας θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την έκβασή του.
Sinan Ciddi is a non-resident senior fellow at FDD and an expert on Turkish politics.
mywaypress.gr
