Η 8η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων του Ε.Ι.Α. στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ
Η εμπειρία της νεωτερικότητας, του Νίκου Καλογήρου
Στον εκθεσιακό χώρο της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής (Ε.Ι.Α.) μεταφέρει την έκθεση των έργων που επιλέχθηκαν στην 8η Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, η οποία φιλοξενήθηκε αρχικά στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, από τις 18 Σεπτεμβρίου έως τις 8 Νοεμβρίου 2015.
Πρόκειται για 59 μελέτες και υλοποιημένα έργα που διακρίθηκαν μεταξύ των 214 σχετικών προτάσεων που υποβλήθηκαν. Την επιτροπή επιλογής αποτελούσαν οι αρχιτέκτονες Ανδρέας Γιακουμακάτος, Δημήτρης Ησαΐας, Μιχάλης Μανιδάκης, Κώστας Μωραΐτης και Διονύσης Σοτοβίκης. Η επιμέλεια και ο σχεδιασμός της έκθεσης έχει γίνει από την αρχιτέκτονα Νάντια Κούλα.
Ο σχεδιασμός της έκθεσης στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ έγινε από τους Καθηγητές Νίκο Καλογήρου, Αλκμήνη Πάκα, Κώστα Σακαντάμη και τον αρχιτέκτονα Αρσένη Ζαχαριάδη, σε συνεργασία με το ΕΙΑ.
Πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης, την Τρίτη 8 Δεκεμβρίου και ώρα 18.00, θα γίνει συζήτηση-στρογγυλό τραπέζι, στην αίθουσα 301 (Γ΄ όροφος Πτέρυγας Αρχιτεκτόνων), με θέμα «Νέα αρχιτεκτονική σε περίοδο κρίσης: από την παιδεία στην εφαρμογή» στο οποίο συμμετέχουν οι νεότεροι διδάσκοντες του τμήματος: Μαρία Δούση, Κώστας Ιωαννίδης, Δημήτρης Κονταξάκης, Σπύρος Παπαδημητρίου, Κώστας Σακαντάμης, Αναστάσιος Τέλλιος και Χάρις Χριστοδούλου.
Την έκθεση θα παρουσιάσουν, ο Καθηγητής Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος, εκ μέρους του Δ.Σ. του Ε.Ι.Α. και η αρχιτέκτων Νάντια Κούλα, επιμελήτρια της έκθεσης. Τα εγκαίνια θα γίνουν αμέσως μετά την εκδήλωση στις 20.00, στον εκθεσιακό χώρο της Πολυτεχνικής (διάδρομος 1ου ορόφου μεταξύ των πτερύγων).
Η έκθεση θα είναι ανοικτή καθημερινά, από τις 8 Δεκεμβρίου έως τις 29 Ιανουαρίου, από Δευτέρα ως Παρασκευή, ώρες 12.00-18.00. Θα παραμείνει κλειστή στις διακοπές των Χριστουγέννων, 21 Δεκεμβρίου-11 Ιανουαρίου.
Το κείμενο της ομιλίας του Προέδρου του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, Καθηγητή Νίκου Καλογήρου που θα πραγματοποιηθεί στα Εγκαίνια της Έκθεσης:
• Η εμπειρία της νεωτερικότητας
Με αφορμή την παρουσίαση της 8ης Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων του ΕΙΑ στο ΑΠΘ
Του Νίκου Καλογήρου, Προέδρου του τμήματος Αρχιτεκτόνων ΠΣ ΑΠΘ
«Η εμπειρία της νεωτερικότητας εμφανίζεται σήμερα περισσότερο οδυνηρή και αμφιλεγόμενη παρά αισιόδοξη. Η ρευστότητα αυτής της εξέλιξης είχε επισημανθεί από προσεκτικούς αναλυτές. «Καθετί σταθερό εξαερώνεται, καθετί ιερό βεβηλώνεται και στο τέλος οι άνθρωποι αναγκάζονται να αντικρύζουν με νηφαλιότητα τις πραγματικές συνθήκες της ζωής», επισήμαναν ήδη το 1848 επιγραμματικά ο Μαρξ και ο Ένγκελς, φράση που επανέλαβαν αργότερα ακαδημαϊκοί (Marshall Berman, 1982) και συγγραφείς (Darragh McKeon, 2014). Το σλόγκαν αποδείχθηκε προφητικό και ιδιαίτερα οξυδερκές, καθώς όλες οι αξίες ακόμη και η ίδια η κλασική ουτοπία του υπαρκτού σοσιαλισμού, έχασαν τον αρχικό προσανατολισμό τους. Η νεωτερικότητα από σχεδόν ταυτόσημη έννοια με τον μοντερνισμό έχει προ πολλού κινηθεί σε άλλες κατευθύνσεις γενικότερα στο πολιτισμικό πεδίο και ειδικότερα στη ρύθμιση του χώρου και στο σχεδιασμό των κατασκευών.
Είναι γεγονός ότι οι συνθήκες σύλληψης, μελέτης και εφαρμογής της αρχιτεκτονικής έχουν αισθητά μεταβληθεί σήμερα. Τα νέα μέσα σχεδιασμού και αναπαράστασης σε συνδυασμό με την ταχύτατα αυξανόμενη συνθετότητα και τη σύγχρονη τεχνολογία των υλοποιήσεων μετασχηματίζουν τα προϊόντα των αρχιτεκτονικών προτάσεων. Για τους νέους Έλληνες αρχιτέκτονες η διαρκώς εντεινόμενη οικονομική και πολιτισμική κρίση προκαλεί φαινομενικά αντιθετικά αποτελέσματα. Οι παραγγελίες έχουν ουσιαστικά ανασταλεί. Αυτό το γεγονός από ανάγκη δημιουργεί συνθήκες για εξωστρέφεια και για δράσεις που υπερβαίνουν την εμπειρία των συνόρων απαιτώντας δημιουργικές συγκλίσεις και διαντιδράσεις μεταξύ επιστημονικών κλάδων.
Οι οκτώ διαδοχικές διοργανώσεις των «Biennale νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων» από το ιδιαίτερα δραστήριο Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ) εντάσσονται σε ένα πλαίσιο συστηματικής οργάνωσης εκθέσεων, θεματικών, ιστορικών και μονογραφικών, που συνοδεύονται από διαγωνισμούς, βραβεύσεις, διαλέξεις, εκδόσεις και γενικότερα δράσεων προβολής της αρχιτεκτονικής. Κατά κάποιο τρόπο το ΕΙΑ ασκεί συμπληρωματικές και παράλληλες ενέργειες με τις σχολές αρχιτεκτονικής απευθυνόμενο προς την ελληνική κοινωνία.
Συμμεριζόμενος και προσωπικά την αναγκαιότητα μίας ευρύτερης παιδευτικής λειτουργίας του πανεπιστημίου, εκτιμώ ότι το τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ οφείλει να συνεργάζεται και να προβάλλει τις νεωτερικές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις, όχι μόνο στους φοιτητές μας, αλλά και προς όλους τους ενδιαφερόμενους. Έχοντας παρακολουθήσει από κοντά τις εκθέσεις των Μπιενάλε του ΕΙΑ, ως επιλεγμένος νέος αρχιτέκτων με ένα έργο μου στην πρώτη του 1995, ως κριτής στην έκτη του 2010 και ως θεατής στις υπόλοιπες διαπιστώνω σταδιακές μεταβολές προσεγγίσεων και περιεχομένων. Από την κυριαρχία των υλοποιήσεων κατοικιών που πλειοψηφούσαν στις πρώτες διοργανώσεις, καθώς αποτελούν ένα πρωταρχικό αντικείμενο ενασχόλησης για νέους αρχιτέκτονες, έχουμε στην τωρινή 8η Μπιενάλε μίαν ευρύτερη ποικιλία θεμάτων με έμφαση στον αστικό σχεδιασμό και στη δημόσια αρχιτεκτονική. Οι 59 προτάσεις που διακρίθηκαν και επιλέχθηκαν φέτος εμφανίζουν περισσότερες μη υλοποιημένες μελέτες. Αυτές είναι κυρίως προϊόντα αρχιτεκτονικών διαγωνισμών με αξιόλογη διασπορά στην περιφέρεια, αλλά και στο εξωτερικό.
Το μέλλον της ελληνικής αρχιτεκτονικής, όπως διαγράφεται σήμερα στο έργο των φοιτητών μας και στη συνέχεια στο αντίστοιχο των νεότερων συναδέλφων πρέπει να αναζητηθεί περισσότερο στην ουσία των προτάσεων. Από την περισσότερο τοπική προσέγγιση των πρώτων διοργανώσεων έχουμε σήμερα μιαν ηθελημένη ή αναγκαστική προσαρμογή στην παγκοσμιοποίηση. Μία προσεκτικότερη ανάγνωση οφείλει ωστόσο, να διακρίνει τις λεπτές αποχρώσεις. Η προσαρμογή και ο διάλογος με τον τόπο δεν ταυτίζεται με την ενδεχομένως συντηρητική εμμονή στην κατασκευαστική «ειλικρίνεια» με εμφανή συμβατικά υλικά. Αυτή οδηγεί ορισμένους συμμετέχοντες στην αποστειρωμένη μινιμαλιστική έως εξπρεσιονιστική αισθητική. Από την άλλη πλευρά η ψηφιακή «υλικότητα» άλλων προτάσεων οφείλει να αξιοποιεί τη διαλεκτική σχέση μεταξύ των διαδικασιών προγραμματισμού και κατασκευής. Το ερώτημα σ’ αυτήν την περίπτωση είναι αν αποφεύγεται ο ενδεχομένως εύκολος αυτοματισμός που παρέχουν τα σύγχρονα σχεδιαστικά εργαλεία των υπολογιστών. Από τα έργα που συμπεριλαμβάνονται στη Μπιενάλε προκύπτει η κυριαρχία των απεικονίσεων σε βαθμό που ορισμένες φορές είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς εάν πρόκειται για αναπαραστάσεις προτάσεων ή για φωτογραφικές αποτυπώσεις υλοποιήσεων. Ακόμη και οι φωτογραφικές λήψεις σήμερα με τις τεχνικές του photoshop μπορούν να είναι πειραγμένες «δημιουργικά» και να απέχουν αρκετά από την τεκμηρίωση της πραγματικότητας.
Τα πρότυπα των σύγχρονων ποπ αρχιτεκτόνων-ειδώλων και των κτιρίων-τοποσήμων μοιραία επηρεάζουν τους φοιτητές και τους νέους αρχιτέκτονες και ευνοούν πολλές φορμαλιστικές προσεγγίσεις. Παρά τις αναπόφευκτες αυτές εξελίξεις εξακολουθώ να πιστεύω ότι, μέσα στην παγκοσμιότητα της, η αρχιτεκτονική είναι εξ ορισμού άρρηκτα συνδεμένη με τον τόπο, όπου υλοποιείται. Στο αναχρονιστικό αίτημα της «ελληνικότητας» που απασχόλησε στο παρελθόν τους αρχιτέκτονες της χώρας μας αντιπαρατίθεται σήμερα το αίτημα της βιωσιμότητας σε όλες τις κλίμακες σύλληψης και υλοποίησης του καθημερινού μας χώρου. Αίτημα που γίνεται πιο επιτακτικό στις σχεδόν πολεμικές σημερινές συνθήκες, όπου ό, τι ήταν σταθερό εξαϋλώνεται.»
