ΙΟΒΕ: Πολιτικές προσέλκυσης διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων

Προκειμένου να προσελκυστούν κεφαλαία από επιχειρήσεις στην Ελλάδα, απαιτείται η διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών. Για αυτόν το σκοπό, χρειάζεται η εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών.

Η επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας, με αλλαγή του δημοσιονομικού μίγματος από αυτό που οδήγησε στην τρέχουσα δημοσιονομική θέση και βασίζεται κυρίως σε αύξηση φόρων, η εφαρμογή των μέτρων ελάφρυνσης του δημόσιου χρέους, τα οποία θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στη σταθερότητα της ελληνικής οικονομίας, και η άρση ρυθμιστικών περιορισμών στην επιχειρηματικότητα, πρέπει να αποτελούν προτεραιότητες της πολιτικής εγχωρίως για την προσέλκυση διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων.

Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτήν την εξέλιξη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι η σταθεροποίηση του χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος, κατόπιν της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Αυτόν τον σκοπό εξυπηρετεί η Τραπεζική Ένωση της Ε.Ε. (Banking Union), ένα σύστημα τραπεζικής εποπτείας, το οποίο περιλαμβάνει μηχανισμό εξυγίανσης τραπεζικών ιδρυμάτων και λειτουργεί βάσει κοινών κανόνων για όλες τις χώρες της Ένωσης.

Η χαλάρωση ή η άρση περιοριστικών κανονισμών στη διασυνοριακή κίνηση και διαχείριση κεφαλαίων, επίσης αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την προσέλκυση διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων. Ενδεικτική ως προς τις ενέργειες σε επίπεδο ΕΕ για τον εναρμονισμό των νομοθετικών πλαισίων για επενδύσεις σε κεφάλαια, είναι η οδηγία για τους «Διαχειριστές Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων» (2011/61/Ε.Ε.), η οποία αποσκοπεί στη διευκόλυνση των συναλλαγών από διαχειριστές εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων (π.χ. ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, αμοιβαία κεφάλαια ακινήτων) σε όλα τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις το ρυθμιστικό πλαίσιο για τη διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων μάλλον είναι σχετικά αυστηρό, για λόγους όπως η προστασία των επενδυτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της επιδίωξης αποτελεί η κοινοτική οδηγία «Φερεγγυότητα ΙΙ» (Solvency II), η οποία διέπει τις ασφαλιστικές εταιρείες και τις επενδυτικές επιχειρήσεις,

Σημαντικά επενδυτικά κίνητρα στην Ε.Ε. σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, είναι τα φορολογικά. Πολιτικές όπως η καθιέρωση ενός ενιαίου τρόπου φορολόγησης των εταιρειών θεωρείται ότι μπορούν να συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στην προώθηση των επενδύσεων και της απασχόλησης. Υπό μια κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών στην ενιαία αγορά της Ε.Ε. (Common Consolidated Corporate Tax Base, CCCTB), οι διασυνοριακές εταιρίες θα μπορούν να πραγματοποιηθούν ευκολότερα και φθηνότερα σε ευρωπαϊκά κράτη, επομένως και να προβούν σε άμεσες επενδύσεις.

Κεφαλαιαγορές και Ασφαλιστικό Σύστημα

Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι κεφαλαιαγορές διεθνώς, επομένως και στην Ελλάδα, στην ενίσχυση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος. Η κυρίαρχη μεταρρυθμιστική τάση στην πρόσφατη περίοδο στα ασφαλιστικά συστήματα είναι η μετάβαση προς ένα σύστημα το οποίο περιλαμβάνει στον πρώτο πυλώνα, ο οποίος βρίσκεται υπό κρατικό έλεγχο, και ένα κεφαλαιοποιητικό σκέλος. Οι χώρες που έχουν μεταβεί σε συστήματα με αυτό το χαρακτηριστικό, έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση των παραγόντων που απειλούν μακροπρόθεσμα τη βιωσιμότητα ενός ασφαλιστικού συστήματος, όπως η γήρανση ενός συνεχώς αυξανόμενου μέρους του πληθυσμού, η άνοδος του προσδόκιμου ζωής. Στην Ελλάδα, κύριος πυλώνας του συστήματος συνταξιοδότησης είναι ο πρώτος, στο πλαίσιο του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, με αμιγώς αναδιανεμητικό ρόλο. Ωστόσο τυπικά το εγχώριο συνταξιοδοτικό σύστημα τυπικά αποτελείται από τους τρεις πυλώνες οι οποίοι ορίστηκαν από την Παγκόσμια Τράπεζα το 1994. Στο δεύτερο πυλώνα υπάγονται τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα μέσω της επιχείρησης στην οποία εργάζεται ο απασχολούμενος, ενώ ο τρίτος πυλώνας ασφάλισης έγκειται στα εθελοντικά, ατομικά κεφαλαιοποιητικά προγράμματα ιδιωτικής ασφαλιστικής κάλυψης. Τα ιδιωτικά, επαγγελματικά και προσωπικά συνταξιοδοτικά προγράμματα εγχωρίως είναι πολύ λίγα, κάτι που αποτυπώνεται στο ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους ουραγούς μεταξύ των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α. στη ζήτηση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων ως προς το σύνολο των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών στοιχείων (Διάγραμμα 4.6). Συνεπώς, τα νοικοκυριά εγχωρίως προσδοκούν την κάλυψη των δαπανών συνταξιοδότησης από το κρατικό, αναδιανεμητικό σύστημα.

Oι επιλογές τοποθετήσεων των ασφαλιστικών ταμείων στην Ελλάδα διαφέρουν από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, έχοντας περισσότερο αποταμιευτικό και λιγότερο επενδυτικό χαρακτήρα. Οι συντηρητικές τοποθετήσεις των ασφαλιστικών ταμείων στην Ελλάδα επηρεάζουν αντίστοιχα προς τα κάτω τις αποδόσεις τους (Διάγραμμα 4.7).

Στην αναγκαία σταδιακή αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος εγχωρίως στην κατεύθυνση της ανάπτυξης του κεφαλαιοποιητικού του σκέλους, μπορεί να συμβάλλει η προωθούμενη Ένωση Κεφαλαιαγορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Capital Markets Union). Η Ένωση Κεφαλαιαγορών συμπληρώνει τις χρηματοοικονομικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών στην ΕΕ και την Τραπεζική Ένωση, που αποσκοπούν στην ενίσχυση της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Επιπλέον, η CMU επεκτείνει προηγούμενες πρωτοβουλίες για την προώθηση της ενιαίας αγοράς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, θέτοντας ορισμένους κοινούς στόχους με το προϋπάρχον Σχέδιο Δράσης Παροχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών (Financial Services Action Plan – FSAP). Σε αυτούς περιλαμβάνονται η μείωση των εμποδίων στις διασυνοριακές χρηματοοικονομικές επενδύσεις, με σκοπό την αύξηση της αποδοτικότητας μέσω του μεγαλύτερου ανταγωνισμού και η μεγαλύτερη διαφοροποίηση του επενδυτικού κινδύνου από τη διεύρυνση των επιλογών τοποθετήσεων.

Η Ελλάδα στους ουραγούς μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ στη ζήτηση ιδιωτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων

 
Διάγραμμα 4.6

Ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα, ανά τύπο συνταξιοδοτικού σχήματος, χώρες ΟΟΣΑ (2015, % ΑΕΠ)

Πηγή: Pension Markets in Focus, 2016, ΟΟΣΑ

Πλέον απαραίτητη εξέλιξη για την αναδιάρθρωση του εγχώριου ασφαλιστικού συστήματος προκειμένου αυτό να ενισχύσει τον αποταμιευτικό χαρακτήρα αποτελεί η μεταρρύθμιση του πρώτου του πυλώνα, με την εισαγωγή σε αυτόν ενός κεφαλαιοποιητικού σκέλους, βασιζόμενου στο πρότυπο των συστημάτων Πλασματικά Καθορισμένων Εισφορών (Notional Defined Contribution Systems). Στην ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα θα συμβάλλουν και ορισμένες αλλαγές για την ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα, όπως: i) η μείωση του ελάχιστου απαιτούμενου αριθμού εργαζομένων σε μια επιχείρηση για τη σύστασή τους, ii) η θέσπιση φορολογικών κινήτρων για τους εργοδότες για την ίδρυσή τους και iii) η παροχή δυνατότητας δημιουργίας επαγγελματικών ταμείων από πολλούς εργοδότες. Δεδομένων των σημαντικών πιέσεων που έχουν ασκηθεί στο ατομικό και οικογενειακό διαθέσιμο εισόδημα από την ύφεση και την αύξηση της άμεσης φορολογίας, η συμμετοχή στον τρίτο πυλώνα θα πρέπει να παραμείνει προαιρετική.

Διάγραμμα 4.7

Κατανομή τοποθετήσεων συνταξιοδοτικών ταμείων, χώρες ΟΟΣΑ (2015)

Πηγή: Pension Markets in Focus, 2016, ΟΟΣΑ

 
Πηγή: τριμηνιαία Έκθεση του ΙΟΒΕ για την Ελληνική Οικονομία