Κ. Φρουζής: Η Φαρμακευτική Βιομηχανία ζωτικός παράγοντας ανάπτυξης της οικονομίας
• «Η συμβολή του φαρμάκου στη βιομηχανική δραστηριότητα ισχυρό δεδομένο το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα σοβαρότητα, σε μια εποχή που η οικονομία αναζητά τους μοχλούς επανεκκίνησης»
-Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας βρίσκεται στην 1η θέση έντασης επενδύσεων ανά εργαζόμενο (επενδύσεις προς προστιθέμενη αξία), μεταξύ των κλάδων μεταποίησης στην Ελλάδα
Κυκλοφόρησε σήμερα η ετήσια έκδοση του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος ( ΣΦΕΕ) υπό τον τίτλο «Η Φαρμακευτική Αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα & Στοιχεία 2013», μία επιστημονική μελέτη που επιμελήθηκε το ΙΟΒΕ με τη συνεργασία της Επιτροπής Παρακολούθησης Δαπανών Υγείας & Τεκμηρίωσης του ΣΦΕΕ.
Στην μελέτη περιγράφονται οι γενικότερες μακροοικονομικές εξελίξεις στην ελληνική οικονομία, η εξέλιξη και οι προσδιοριστικοί παράγοντες της εγχώριας ζήτησης, η διάρθρωση της προσφοράς του κλάδου και οι τάσεις του εξωτερικού εμπορίου φαρμάκων. Επιπλέον, παρουσιάζεται η χρηματοοικονομική εικόνα του κλάδου με βάση αντιπροσωπευτικό δείγμα φαρμακευτικών επιχειρήσεων, φαρμακαποθηκών και φαρμακευτικών συνεταιρισμών, ενώ παράλληλα μελετάται το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, το διεθνές περιβάλλον της φαρμακευτικής αγοράς και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος.
O Πρόεδρος του ΣΦΕΕ κος Κωνσταντίνος Φρουζής (photo άνω), ανέφερε σχετικά ότι: «Αντικείμενό της επιστημονικής εργασίας είναι η καταγραφή και η ανάλυση της κατάστασης που επικρατεί στο χώρο του φαρμάκου, δίνοντας παράλληλα βαρύτητα και στις παραμέτρους που επηρεάζουν τη λειτουργία και τη δομή του κλάδου. Η φετινή έκδοση, αποτελεί εξέλιξη της αντίστοιχης περσινής που είχε επίσης εκπονήσει το ΙΟΒΕ.
Σε μια εποχή που η συγκέντρωση δεδομένων για τη χάραξη αποτελεσματικής πολιτικής, θωρείται αδιαμφισβήτητη προτεραιότητα, εμείς, ως ΣΦΕΕ, ακολουθώντας τα πρότυπα των διεθνών κλαδικών οργανώσεων, παρέχουμε συγκεντρωμένα και συγκεκριμένα στοιχεία συνεισφέροντας στη διαφάνεια και τη γνώση.
Από τα στοιχεία αυτά αναδεικνύεται με τον πλέον αντικειμενικό τρόπο η συνεισφορά και η σημασία της δραστηριότητας των φαρμακευτικών εταιριών και βιομηχανίας της χώρας μας.
Στην μελέτη περιγράφονται με ακρίβεια οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς φαρμάκου, ενώ αποτυπώνεται με σαφή τρόπο η επίδραση της οικονομικής κρίσης αλλά και ο τρόπος που ο κλάδος συνέβαλε στην εξοικονόμηση των δαπανών.
Οι δημογραφικοί παράγοντες και η ανάγκη αναλογιστικής προσέγγισης για το πως θα επιδράσουν, στο άμεσο μέλλον, στη διαμόρφωση της πολιτικής κοινωνικής μέριμνας αποτυπώνονται επίσης ξεκάθαρα.
Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει επίσης η καταγραφή της δυναμικής του κλάδου όπως αυτή αναδεικνύεται από τους επίσημους στατιστικούς λογαριασμούς του ελληνικού κράτους.
Η συμβολή του φαρμάκου στη βιομηχανική δραστηριότητα και τις εξαγωγές αποτελεί ένα ισχυρό δεδομένο το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα σοβαρότητα, σε μια εποχή που η οικονομία αναζητά τους μοχλούς επανεκκίνησης.
Αυτό αποτελεί και το πλέον αισιόδοξο μήνυμα της φετινής έκδοσης. Θέλω να πιστεύω ότι η επόμενη έκδοση θα περιέχει τα στοιχεία εκείνα που θα διαπιστώνουν την πορεία βελτίωσης, και την έναρξη μιας νέας εποικοδομητικής περιόδου, ωφέλιμης για τη χώρα και τη βιομηχανία μας.»
• Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα
Συνοπτικά στην μελέτη αναφέρονται τα ακόλουθα: Η ελληνική οικονομία διάνυσε το 2013 το έκτο κατά σειρά έτος ύφεσης, με αποτέλεσμα το ΑΕΠ να έχει υποχωρήσει κατά περίπου 1/4 (-23,3%) σε σύγκριση με το 2007. Η βαθιά ύφεση, έχει προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στον παραγωγικό ιστό της οικονομίας, όπου σημαντικό τμήμα των επιχειρήσεων έχει διακόψει την λειτουργία του, ενώ η απασχόληση έχει μειωθεί κατά σχεδόν 20%, με ταυτόχρονη έκρηξη στον αριθμό των ανέργων.
Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα άμεσα και έμμεσα, καθώς η μείωση των δαπανών που κατευθύνονταν στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής προστασίας, συρρικνώθηκαν εξαιτίας της δημοσιονομικής προσαρμογής.
Οι παραπάνω εξελίξεις και κυρίως η ανάγκη για δημοσιονομική προσαρμογή, επηρέασαν τα τελευταία χρόνια την εξέλιξη της φαρμακευτικής δαπάνης, καθώς και τις δαπάνες για υπηρεσίες υγείας ευρύτερα.
Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε κατά 2.2 δισεκ. ευρώ την περίοδο 2009-2012 και διαμορφώθηκε το 2013 στα 2,37 δισεκ. ευρώ, ενώ αναμένεται να μειωθεί στα 1,94 δισεκ. ευρώ το 2014. Έτσι, το 2014 η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη αναμένεται να είναι μειωμένη κατά 60,5% σε σχέση με το 2009. Αντιστοίχως, η κατά κεφαλήν δημόσια φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε στα 214€ το 2013, από 456€ το 2009, ενώ αναμένεται περαιτέρω κάμψη το 2014, στα 183€, δαπάνη που είναι κατά 36% χαμηλότερη από τον αντίστοιχο μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Παράλληλα, μείωση καταγράφηκε και στις δημόσιες δαπάνες υγείας στην Ελλάδα. Ειδικότερα, η νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε κατά 49% την περίοδο 2009-2013, ενώ η εξωνοσοκομειακή δαπάνη και οι εργαστηριακές δαπάνες μειώθηκαν κατά 31% με αποτέλεσμα την αύξηση της δημόσιας ενδονοσοκομειακής δαπάνης στο 3,4% του ΑΕΠ το 2012.
Ευρύτερα, οι συνολικές δαπάνες υγείας, με βάση τα στοιχεία των Συστημάτων Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ), εμφανίζονται μειωμένες το 2012 κατά -2,4 δισεκ. ευρώ, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αντιστοιχούσαν στο 9,2% το 2012, με τον μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ να διαμορφώνεται στο 9,3%. Αντιστοίχως το 2009, οι συνολικές δαπάνες υγείας αντιστοιχούσαν στο 10% του ΑΕΠ, το οποίο όμως ήταν υψηλότερο κατά 16% συγκριτικά με το ΑΕΠ του 2012.
Το 2013 οι συνολικές πωλήσεις φαρμάκων διαμορφώθηκαν στα 5,29 δισεκ. ευρώ, μειωμένες κατά 11,3% σε σχέση με το 2012. Από το σύνολο των πωλήσεων φαρμάκων το 75% διοχετεύθηκε στις φαρμακαποθήκες και τα φαρμακεία, έναντι 82% κατά μέσο όρο την περίοδο 2003-20121 (βλέπε INFO 1), ενώ το υπόλοιπο 25% προωθήθηκε στα Νοσοκομεία και Φαρμακεία ΕΟΠΥΥ.
Οι συνολικές πωλήσεις φαρμάκων κινήθηκαν ανοδικά μέχρι το 2009, ενώ το 2013 μειώθηκαν στα επίπεδα του 2005. Η μείωση των τιμών των φαρμάκων και τα υπόλοιπα μέτρα περιστολής της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής, οδήγησαν τα τελευταία έτη σε σημαντική μείωση των πωλήσεων φαρμάκων.
Στην Ελλάδα, η διείσδυση σε όγκο των προστατευμένων φαρμάκων (on-patent) βρίσκεται στο 11,6%, ποσοστό υψηλότερο σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές αγορές. Αυτό οφείλεται στις χαμηλές τιμές των προϊόντων αυτών, οι οποίες διαμορφώνονται σχεδόν στο ήμισυ του μέσου όρου των χωρών της ΕΕ, λόγω του καθεστώτος τιμολόγησης.
Αντίθετα, οι τιμές των γενοσήμων είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη και δεν απέχουν σημαντικά από τις τιμές των off-patent προϊόντων.
Επιπρόσθετα, το μερίδιο των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων (ΜΗΣΥΦΑ), σε όρους αξίας, εμφάνισε μείωση το 2012 σε απόλυτα μεγέθη, ωστόσο το μερίδιο τους ως προς τις συνολικές πωλήσεις ενισχύθηκε στο 11,9%, έναντι 10,7% το 2011.
Η παραγωγή φαρμάκων στην Ελλάδα το 2012, σε όρους αξίας (τιμές παραγωγού), ανήλθε στα 858 εκ. ευρώ, μειωμένη σε σχέση με το 2011 κατά 5,4% περίπου. Ο κλάδος εγχώριας παραγωγής φαρμάκων παρουσιάζει αυξανόμενη συμμετοχή στην εγχώρια βιομηχανική παραγωγή, ενώ ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ η Ελλάδα καταλαμβάνει υψηλή θέση, όσον αφορά το μερίδιο της παραγωγής φαρμακευτικών σκευασμάτων ως προς τη συνολική βιομηχανική παραγωγή.
Το 2013 απασχολούνταν συνολικά 140.000 άτομα στο χώρο της υγείας, εκ των οποίων 13.600 άτομα, 31 ειδικοτήτων, στο στενό πυρήνα της παραγωγής φαρμάκου.
Συνολικά το 2013 δραστηριοποιούνταν στην Ελλάδα 56 πολυεθνικές, 50 ελληνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις, 120 φαρμακαποθήκες, 27 συνεταιρισμοί φαρμάκων, 11.000 φαρμακεία και 26 Φαρμακεία ΕΟΠΥΥ, καθιστώντας τον κλάδο του φαρμάκου ζωτικό παράγοντα για την ανάπτυξη της Εθνικής Οικονομίας.
Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος του κλάδου στη διαμόρφωση του συνολικού εξωτερικού εμπορίου της χώρας. Οι εισαγωγές και οι εξαγωγές φαρμάκων το 2012 ανήλθαν στα 2,9 δισεκ. ευρώ και 964 εκ. ευρώ αντίστοιχα. Σε σχέση με το 2011, οι εισαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων παρουσίασαν μείωση κατά 10%, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 5% με αποτέλεσμα το έλλειμμα να συρρικνωθεί κατά 16%, ενώ σε απόλυτα μεγέθη διαμορφώθηκε στα -1,9 δισεκ. ευρώ, έναντι -3,1 δισεκ. ευρώ το 2009.
Συνολικά, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας βρίσκεται στην 1η θέση έντασης επενδύσεων ανά εργαζόμενο (επενδύσεις προς προστιθέμενη αξία), μεταξύ των κλάδων μεταποίησης στην Ελλάδα.
• H φαρμακευτική καινοτομία αύξησε το προσδόκιμο ζωής κατά 0,87 χρόνια
Σύμφωνα με τη μελέτη (INFO 2), του καθηγητή Lichtenberg, η φαρμακευτική καινοτομία αύξησε το προσδόκιμο ζωής κατά 0,87 χρόνια την περίοδο 1995 -2010, ενώ παράλληλα βοήθησε την μείωση των ημερών νοσηλείας, με μέσο ετήσιο ρυθμό 2.2% κατά την περίοδο 2000-2008.
Ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας δεν αναμένεται να καταγράψει σημαντικές μεταβολές μέχρι το 2050 , όμως η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης σε συνδυασμό με την αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών, καθώς και του πληθυσμού των ατόμων άνω των 80 , τα οποία τυπικά χρησιμοποιούν περισσότερο τις υπηρεσίες υγείας, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις δαπάνες υγείας στο μέλλον, δημιουργώντας συγχρόνως σοβαρές πιέσεις στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ και με βάση την υφιστάμενη δυναμική μεταβολής του πληθυσμού, το ποσοστό του πληθυσμού με ηλικία άνω των 65 ετών στην Ελλάδα πρόκειται να αυξηθεί από 19,1% το 2010 στο 32,5% το 2050. Ομοίως, το ποσοστό του πληθυσμού με ηλικία άνω των 80 ετών εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 10,5% το 2050 από 4,8% το 2010, δηλαδή 1 στους 10. Τα ποσοστά για την κατηγορία άνω των 80 ετών βρίσκονται κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ-27,ωστόσο για την κατηγορία άνω των 65 ετών τα ποσοστά για την ΕΕ-27 είναι χαμηλότερα (17% 2010, 28% 2050).
• Οι Έλληνες πολίτες γενικά ικανοποιημένοι από το επίπεδο της υγείας τους
Οι Έλληνες πολίτες είναι γενικά ικανοποιημένοι από το επίπεδο της υγείας τους, με το 74,8% του πληθυσμού να δηλώνει ότι η κατάσταση της υγείας του είναι καλή ή πολύ καλή, ποσοστό υψηλότερο του μέσου όρου στην ΕΕ-27 (68,3%) και μόλις το 6,6% δηλώνει ότι η κατάσταση της υγείας του είναι κακή και το 2,7% πολύ κακή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υγεία ενός ατόμου εξαρτάται από πολλούς ειδικούς παράγοντες, τον τρόπο ζωής του, αλλά και, σε σημαντικό βαθμό, από την ιατρική φροντίδα και τις υπηρεσίες υγείας που λαμβάνει, ενώ όπως είναι φυσικό τα ποσοστά διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα.
• H οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού
Σύμφωνα με μελέτη (INFO 3), η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα, άμεσα και έμμεσα, καθώς οι δαπάνες που κατευθύνονταν στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής προστασίας, συρρικνώθηκαν εξαιτίας της δημοσιονομικής προσαρμογής. Η μείωση των δαπανών περιόρισε δράσεις, όπως την παροχή υγειονομικού υλικού σε ευπαθείς ομάδες (π.χ. άτομα με εξάρτηση), ενώ η συρρίκνωση των κονδυλίων σε περιφερειακές υπηρεσίες υγείας είχε ως αποτέλεσμα ακόμα και την παύση ή την μείωση των προγραμμάτων ψεκασμού για κουνούπια και την εμφάνιση ασθενειών.
Ταυτόχρονα, αυξήθηκε το κόστος συμμετοχής των ασφαλισμένων στα συστήματα υγείας, με τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και την περιστολή των δαπανών για υπηρεσίες υγείας να δημιουργούν έμμεσες επιδράσεις στην υγεία, με μείωση των επισκέψεων στους ιατρούς, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η διατροφή των παιδιών έχει υποβαθμιστεί, εξαιτίας της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.
Τέλος, σχετικά με το προφίλ της κατάστασης της υγείας των Ελλήνων, οι κύριες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα για το 2012, ήταν οι καρδιαγγειακές παθήσεις με ποσοστό 28,1%, τα κακοήθη νεοπλάσματα, με ποσοστό 24,2%, λοιπές αιτίες με ποσοστό 13,1%, οι αγγειοεγκεφαλικές παθήσεις με 13,6% και τα «σημεία, συμπτώματα και ασαφώς καθορισμένες καταστάσεις» με 11,3%.
Τέλος τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος έχουν ποσοστό 9,8%. Σε σχέση με το 2000 παρατηρείται αύξηση στα κακοήθη νεοπλάσματα και στα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος και μείωση στις καρδιαγγειακές παθήσεις.
• Η καθαρή φαρμακευτική δαπάνη το 2014 θα αντιστοιχεί στο 1,1% του –ήδη σημαντικά μειωμένου- ΑΕΠ
Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ακολούθησε ανοδική τάση μέχρι το 2009, όπως και η δαπάνη υγείας, ακολουθώντας την ανοδική πορεία του ΑΕΠ. Η Καθαρή Δημόσια Φαρμακευτική Δαπάνη είναι το τελικό ποσό που πληρώνουν τα ασφαλιστικά ταμεία, μετά την αφαίρεση όλων των rebates και του clawback. Από το 2009 η καθαρή φαρμακευτική δαπάνη ακολουθεί μια πτωτική πορεία, με αποτέλεσμα το 2013 να είναι μειωμένη κατά 53,6% σε σχέση με το 2009, καθώς ο στόχος είχε τεθεί στα 2,37 δισεκ. ευρώ, έναντι 2,8 δισεκ. Ευρώτο 2012.
Η συνολική μείωση της (καθαρής) δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης την περίοδο 2009-2011 ήταν αποτέλεσμα των θεσμικών παρεμβάσεων στην αγορά φαρμάκου (αλλαγή συστήματος τιμολόγησης, αύξηση των επιστροφών – rebates/clawback– στους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, μείωση των ρυθμιζόμενων περιθωρίων κέρδους στη χονδρική και λιανική διάθεση των φαρμάκων, μείωση συντελεστή ΦΠΑ στα φάρμακα κ.λπ.).
Οι προβλέψεις που έχουν αποτυπωθεί στον προϋπολογισμό του 2014 διαμορφώνουν την καθαρή φαρμακευτική δαπάνη το 2014 στα 2,019 δισεκ. ευρώ περίπου, ενώ η εκτιμωμένη μείωση σωρευτικά από το 2009 θα φτάσει το -60,5%.
Η καθαρή φαρμακευτική δαπάνη το 2014 θα αντιστοιχεί στο 1,1% του –ήδη σημαντικά μειωμένου- ΑΕ Π, έναντι 2,2% το 2009. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με το νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2015-2018, η οροφή της φαρμακευτικής δαπάνης στα 1,944 δισεκ. ευρώ για το 2014, ενώ και για το 2015 το ύψος παραμένει στο ίδιο επίπεδο (1,945 δισεκ. ευρώ).
• Η κατά κεφαλήν δημόσια φαρμακευτική δαπάνη
Η κατά κεφαλήν δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ακολουθεί πτωτική πορεία μετά το 2009, καθώς από 456€, μειώθηκε στα 214€ το 2013, ενώ αναμένεται περαιτέρω κάμψη, στα 183€ το 2014. Στις χώρες της Ευρωζώνης (15), για τις οποίες είναι διαθέσιμα τα στοιχεία μέχρι το 2011, προκύπτει ότι η κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη από 308€ το 2008 αυξήθηκε στα 320€ περίπου στη διετία 2009-2010, ενώ επέστρεψε στα 308€ το 2011. Με την υπόθεση, ότι η φαρμακευτική δαπάνη στις χώρες αυτές θα μειωθεί με την ίδια ένταση όπως το 2011 (-3,8%) για την περίοδο 2012-2013, η κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη αναμένεται να διαμορφωθεί στα 294€ και 282€ αντίστοιχα για τη διετία 2012-2013.
• Το 24% των δαπανών χρηματοδοτείται από τη γενική κυβέρνηση
Στην Ελλάδα το 24% των δαπανών χρηματοδοτείται από τη γενική κυβέρνηση, ενώ αν προστεθούν και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης, το ποσοστό προσεγγίζει το 66%, δηλαδή τα 2/3 χρηματοδοτούνται από το κράτος και τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ, προσεγγίζει το 72%. Η χρηματοδότηση από την πλευρά των ιδιωτών προσεγγίζει το 31%, δηλαδή περίπου το 1/3, αρκετά υψηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΑΣΑ (20%).
INFO 1: Περιλαμβάνονται οι παράλληλες εξαγωγές οι οποίες το 2012 απετέλεσαν το 9% της αξίας των εξωνοσοκομειακών πωλήσεων.
INFO 2: Η μελέτη εκπονήθηκε από τον καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου της Columbia, κ. Frank Lichtenberg, στα πλαίσια ανεξάρτητου ερευνητικού προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από την MSD Ελλάδος και παρουσιάστηκε στο 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη Διοίκηση, τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας που διοργανώνει η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας.
INFO 3: Alexander Kentikelenis, Marina Karanikolos, Aaron Reeves, Martin McKee, David Stuckler. Greece’shealthcrisis: fromausteritytodenialism. TheLancet, 2014; 383 (9918): 748
