Μοναδική ευκαιρία για απόκτηση Εθνικής Βιοτράπεζας στην Κύπρο
Το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κύπρου εξασφάλισε σημαντική ευρωπαϊκή χρηματοδότηση €460.638 για να υλοποιήσει το Έργο «Ανάπτυξη μιας σύγχρονης Βιοτράπεζας και Πρόγραμμα Έρευνας του Ανθρώπινου Γονιδιώματος των Κυπρίων»
Το Πανεπιστήμιο Κύπρου και η Κύπρος δύναται να αποκτήσουν Εθνική Βιοτράπεζα, αναβαθμίζοντας την υφιστάμενη Βιοτράπεζα του Κέντρου Ερευνών Μοριακής Ιατρικής (ΚΕΜΙ), με στόχο την καταγραφή του γονιδιώματος των Κυπρίων σε βάση δεδομένων. Πρόσφατα, η ομάδα του Κέντρου Ερευνών Μοριακής Ιατρικής εξασφάλισε χρηματοδότηση ύψους €460,638, μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Ορίζοντας 2020 για την Έρευνα και Καινοτομία (H2020-WIDESPREAD-2014-1-FPA / TEAMIΝG), για να υλοποιήσει την πρώτη φάση του έργου «Ανάπτυξη μιας σύγχρονης Βιοτράπεζας και Πρόγραμμα Έρευνας του Ανθρώπινου Γονιδιώματος των Κυπρίων» (Biobanking and the Cyprus Human Genome Project – CY-BIOBANK).
Ο σκοπός της Βιοτράπεζας είναι η υποστήριξη και προώθηση της έρευνας στις γενετικές παθήσεις, ώστε να επιτευχθούν καλύτερες διαγνώσεις έγκαιρα και αποτελεσματικά. Ταυτόχρονα, οι ευκολίες και τα εργαλεία που θα διαθέτει θα επιτρέψουν την εκπόνηση ερευνών σε συνεργασία με άλλους ερευνητές στην Κύπρο και στο εξωτερικό με σκοπό την ανακάλυψη νέων φαρμάκων και θεραπειών για καρδιοπάθειες, καρκίνους, τον διαβήτη και άλλες ασθένειες της σύγχρονης εποχής. Στα προηγούμενα χρόνια η Βιοτράπεζα και οι έρευνες του ΚΕΜΙ βοήθησαν στην αποφυγή της πρόωρης έκπτωσης της νεφρικής λειτουργίας σε περιπτώσεις κληρονομικών νεφροπαθειών, εξυπηρετώντας τους γιατρούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και εξοικονομώντας πόρους για το κράτος. Στο πλαίσιο προηγούμενου ερευνητικού προγράμματος έχουν ήδη αρχειοθετηθεί πέραν των 3.000 δειγμάτων και πέραν των 200 οικογενειών από Κύπρο και Ελλάδα, με κληρονομικές νεφροπάθειες. Ο συνεχής εμπλουτισμός της Βιοτράπεζας θα αποτελέσει μοναδικό εθνικό πλούτο για μελλοντικές έρευνες, ενισχύοντας τη διεθνή παρουσία της χώρας μας στον παγκόσμιο ερευνητικό χάρτη.
Το ευρωπαϊκό έργο θα υλοποιηθεί σε δύο φάσεις. Το πιο σημαντικό παραδοτέο της 1ης φάσης του έργου (διάρκειας 12 μηνών) είναι η προετοιμασία ενός Επιχειρηματικού Σχεδίου, όπου θα παρουσιαστούν οι φιλόδοξοι στόχοι για υψηλών προδιαγραφών έρευνα στην Κύπρο, και οι οποίοι θα εφαρμοστούν εάν εγκριθεί το έργο για χρηματοδότηση μέσω της 2ης φάσης (διάρκειας 5-7 ετών).
Η κλινική και γενετική διερεύνηση των ασθενειών που εκδηλώνονται στον κυπριακό πληθυσμό, καθώς και η ένταξη του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας (eHealth) αποτελεί προτεραιότητα της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης της Κυπριακής κυβέρνησης. Αυτή η στρατηγική μπορεί να εξυπηρετηθεί καλύτερα, δημιουργώντας ένα Κέντρο Αριστείας με δύο κύριους πυλώνες: α) μία σύγχρονη Βιοτράπεζα που θα εστιάζεται στα γενετικά νοσήματα, τόσο στα σπάνια κληρονομικά όσο και τα συχνά πολυπαραγοντικά, και β) ένα ερευνητικό Κέντρο Αριστείας που θα αποτελέσει την υποδομή όπου θα αναπτυχθεί το «Πρόγραμμα Έρευνας του Ανθρώπινου Γονιδιώματος των Κυπρίων». Παραδείγματα μονογονιδιακών ασθενειών είναι η πολυκυστική νόσος των νεφρών, η θαλασσαιμία, η κυστική ίνωση, η μυική δυστροφία και η οικογενής αιματουρία. Παραδείγματα πολυπαραγοντικών νοσημάτων είναι η χρόνια νεφρική νόσος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος και ο διαβήτης. Η ομάδα του Κέντρου Ερευνών Μοριακής Ιατρικής σε συνεργασία με τον Δρα Άλκη Πιερίδη και όλους τους νεφρολόγους της Κύπρου, έχουν ανακοινώσει σημαντικά επιτεύγματα με παγκόσμια εμβέλεια προς όφελος των νεφροπαθών κατά τα προηγούμενα σχεδόν 25 έτη.
Οι Bιοτράπεζες αποτελούν οργανωμένες συλλογές βιολογικών δειγμάτων (ολικού αίματος, DNA/RNA, πλάσματος, ορού, ούρων, ιστών) που συνοδεύονται από λεπτομερή δημογραφικά και κλινικά στοιχεία, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ομάδες ερευνητών για παραγωγή νέας γνώσης προς όφελος των ασθενών και της κοινωνίας γενικότερα. Η Κύπρος ήταν η τελευταία χώρα που δημιούργησε Bιοτράπεζα, όταν πριν από 4 χρόνιατο Πανεπιστήμιο Κύπρου εξασφάλισε ανταγωνιστική χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Επικεφαλής του έργου είναι ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας.
Στην παρούσα φάση, προτείνεται η αναβάθμιση της υπάρχουσας υποδομής του ΚΕΜΙ και η μετατροπή του σε Κέντρο Αριστείας. Συνοδοιπόροι στην προσπάθεια αυτή είναι οι Ευρωπαίοι εταίροι που συντονίζουν ανάλογα προγράμματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Graz στην Αυστρία και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Κοινοπραξίας Υποδομών για Βιοτράπεζες και Βιομοριακές Συλλογές (BBMRI-ERIC), με συντονιστές τους Καθηγητές Kurt Zatloukal και Jan-Eric Litton. Στην Κύπρο, συνεργάτης στο έργο είναι ο αναπτυξιακός οργανισμόςTAΛΩΣ που διευθύνει ο Δρ Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, ενώ στο Πανεπιστήμιο Κύπρου συνεισφέρουν κατά την 1η Φάση οι Καθηγητές Χρίστος Σχίζας και Κωνσταντίνος Παττίχης, ειδικοί σε θέματα Ηλεκτρονικής Υγείας (eHealth).
Εν συντομία οι στόχοι του έργου CY-BIOBANK για τη 2η φάση είναι οι ακόλουθοι:
- Δημιουργία κατάλληλης υποδομής για την εξυπηρέτηση ασθενών και υγιών εθελοντών συνεισφέροντας βιολογικό υλικό και τον ιατρικό τους φάκελο. Το ΚΕΜΙ πιστεύει ότι κάθε ασθενής που μπορεί, είναι χρήσιμο να συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα που αφορούν στην πάθησή του, τόσο για το δικό του όφελος όσο και για όφελος των συγγενών του και της ευρύτερης κοινωνίας.
- Δημιουργία σύγχρονων υποδομών με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για έρευνα, με απώτερο σκοπό να χρησιμεύσουν ως εκκολαπτήριο καινοτόμων ιδεών για την ιατρική και ερευνητική κοινότητα της χώρας μας. Αυτό θα οδηγήσει στην ολοκληρωμένη μελέτη των γενετικών αιτίων των νοσημάτων που ταλαιπωρούν χιλιάδες συμπολίτες μας.
- Με επίκεντρο τον ασθενή, το ΚΕΜΙ στοχεύει να προσδιορίσει τις γενετικές μεταλλάξεις στο γονιδίωμα 1.000 Κυπρίων και να δημιουργήσει μία βάση δεδομένων που θα αποτελεί τον ολοκληρωμένο γενετικό χάρτη της Κύπρου. Αυτό θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μελλοντική εξατομικευμένη φροντίδα, διάγνωση και θεραπεία.
- Συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, με στόχο να επωφεληθεί το ΚΕΜΙ από την τεχνογνωσία των συνεργατών του σε ζητήματα όπως, η αποτελεσματική διαχείριση και εμπέδωση διαφόρων ηθικών, νομικών και κοινωνικών ζητημάτων, ώστε να επιτευχθεί η ασφάλεια και η εμπιστευτικότητα.
Σε αυτό το έργο, εκτός από τους ξένους εταίρους, πολλοί εξωτερικοί συνεργάτες και αρκετές τοπικές οργανώσεις εξέφρασαν το ενδιαφέρον και την υποστήριξή τους, συμπεριλαμβανομένων της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού & Ανάπτυξης, του Υπουργείου Υγείας, της Κυπριακής Νεφρολογικής Εταιρείας, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, του Ογκολογικού Κέντρου της Τράπεζας Κύπρου, της Κυπριακής Συμμαχίας για Σπάνια Νοσήματα και της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Συνδέσμων Πασχόντων και Φίλων. Επίσης, αρκετοί συνάδελφοι ακαδημαϊκοί συνεργάζονται με το ΚΕΜΙ, προσβλέποντας σε οφέλη και αναβάθμιση για τη δική τους έρευνα.
Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής
Κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι έρευνες σε θέματα κληρονομικών νεφροπαθειών έχουν εντατικοποιηθεί και αναβαθμισθεί, μέσω του Κέντρου Ερευνών Μοριακής Ιατρικής, το οποίο εξειδικεύεται σε ζητήματα που αφορούν στη διάγνωση, πρόληψη και έρευνα των γενετικών ασθενειών των νεφρών. Το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής, ανεξάρτητη ερευνητική μονάδα του Πανεπιστημίου Κύπρου μετά και από απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, δημιουργήθηκε μέσω χρηματοδότησης 2 εκατ. Ευρώ, από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από ανοικτό διαγωνισμό χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας της Κύπρου. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα κατετάγη πρώτο ανάμεσα σε 42 προτάσεις που είχαν υποβληθεί από ερευνητικές ομάδες Κυπρίων και ξένων επιστημόνων. Οι έρευνες του Κέντρου διεξάγονται σε στενή συνεργασία με τις Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας, με συμμετοχή των νεφρολογικών τμημάτων των δημόσιων νοσοκομείων, καθώς και του ιστοπαθολογικού τμήματος του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Ιδιαιτέρως, αναγνωρίζεται η συνεισφορά των Διευθυντών των Νεφρολογικών Τμημάτων Μιχάλη Ζαβρού, Μιχάλη Χατζηγαβριήλ, Άριστου Μιχαήλ, και Λάκη Γιουκά και όλων των νεφρολόγων, καθώς και της Ιωάννα Ζουβάνη. Του ερευνητικού προγράμματος και των εργαστηριακών μελετών προΐσταται ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Δέλτας και των κλινικών μελετών προΐσταται ο Δρ Άλκη Πιερίδης.
Διαγωνισμός Ερευνητικής Πρότασης
Στο πλαίσιο της πρώτης φάσης του έργου CY-Biobank, το Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής προκηρύσσει διαγωνισμό για νέους ερευνητές, με χρηματικά βραβεία σε δύο κατηγορίες ερευνητών ηλικίας μέχρι 35 ετών. Ενθαρρύνονται όλοι οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλουν τις καινοτόμες ιδέες τους μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2015. Για πληροφορίες και λεπτομέρειες αναφορικά με την υποβολή των προτάσεων επισκεφθείτε το σύνδεσμο: www.ucy.ac.cy/cybiobank
